Τι μπορούμε να μάθουμε από τους αρχαίους σκελετούς; - Φαρνάζ Κχατίμπι

Ολόκληρο το μάθημα στο: http://ed.ted.com/lessons/what-can-you-learn-from-ancient-skeletons-farnaz-khatibi

Οι αρχαίοι σκελετοί μπορούν να μας πουν πολλά για το παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων της ηλικίας, τους γένους, ακόμη και της κοινωνικής θέσης των κατόχων τους. Πώς μπορούμε όμως να τα γνωρίζουμε όλα αυτά απλά εξετάζοντας παλιά οστά καλυμμένα με χώμα; Η Φαρνάζ Κχατίμπι ασχολείται με τον καταπληκτικό τομέα της επιστήμης, γνωστό ως βιολογική ανθρωπολογία.

Μάθημα από τη Φαρνάζ Κχατίμπι, ψηφιακή απεικόνιση από το TED-Ed.

Μεταξύ του 2008 και του 2012,

αρχαιολόγοι έκαναν ανασκαφές στα ερείπια
ενός αρχαίου νοσοκομείου στην Αγγλία.

Κατά τη διαδικασία αυτή,
αποκάλυψαν έναν αριθμό σκελετών.

Ένας συγκεκριμένος
άνηκε σε έναν πλούσιο άντρα

που έζησε τον 11ο ή 12ο αιώνα

και πέθανε από λέπρα
σε ηλικία από 18 μέχρι 25.

Πώς τα γνωρίζουμε όλα αυτά;

Απλά εξετάζοντας μερικά παλιά
οστά καλυμμένα με χώμα;

Ακόμη και αιώνες μετά τον θάνατο,

οι σκελετοί φέρουν ιδιαίτερα γνωρίσματα
που αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους.

Χρησιμοποιώντας σύγχρονα εργαλεία και
τεχνικές βρίσκουμε αυτά τα χαρακτηριστικά.

Αυτός ο κλάδος της επιστήμης
λέγεται βιολογική ανθρωπολογία.

Επιτρέπει στους ερευνητές να μάθουν
λεπτομέρειες για αρχαία άτομα

και να ταυτοποιήσουν ιστορικά γεγονότα
που επηρέασαν ολόκληρους πληθυσμούς.

Όταν οι ερευνητές βρουν έναν σκελετό,

τα πρώτα στοιχεία που συλλέγουν,
όπως η ηλικία και το φύλο,

βασίζονται στη μορφολογία του,

δηλαδή τη δομή, την εμφάνιση
και το μέγεθος του σκελετού.

Οστά, όπως η κλείδα,
σταματούν να μεγαλώνουν στα 25,

οπότε ένας σκελετός
με μη ολοκληρωμένη κλείδα

πρέπει να είναι νεότερος από 25.

Παρόμοια, οι δίσκοι του κρανίου
συνεχίζουν τη σύμπτυξη μέχρι και τα 40

και μερικές φορές ακόμη κι αργότερα.

Συνδυάζοντας αυτά με κάποια
μικροσκοπικά σκελετικά στοιχεία,

οι φυσικοί ανθρωπολόγοι μπορούν
να εκτιμήσουν την ηλικία θανάτου.

Ταυτόχρονα, τα πυελικά οστά
αποκαλύπτουν το γένος.

Τα γυναικεία πυελικά οστά είναι βιολογικά
πλατύτερα για διευκόλυνση της γέννας,

ενώ τα ανδρικά είναι στενότερα.

Τα οστά προδίδουν ακόμη
και σημάδια αρχαίων επιδημιών.

Ασθένειες όπως η αναιμία αφήνουν
τα σημάδια τους στα οστά.

Και η κατάσταση των δοντιών
αποκαλύπτει στοιχεία

για παράγοντες, όπως
η διατροφή ή ο υποσιτισμός,

τα οποία συνδέονται συχνά
με πλούτο ή φτώχεια.

Μια πρωτεΐνη, το κολλαγόνο, μας δίνει
ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες.

Ο αέρας που αναπνέουμε,

το νερό που πίνουμε

και το φαγητό που τρώμε

αφήνουν μόνιμα ίχνη
στα οστά και τα δόντια μας

στη μορφή χημικών ενώσεων.

Αυτές οι χημικές ενώσεις περιέχουν
μετρήσιμες ποσότητες ισοτόπων.

Τα σταθερά ισότοπα στο κολλαγόνο των οστών
και των δοντιών διαφέρουν στα θηλαστικά

ανάλογα με το πού έζησαν και το τι έφαγαν.

Έτσι εξισορροπώντας αυτά τα ισότοπα,

μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα
για τη δίαιτα και τον τόπο ατόμων.

Όχι μόνο αυτό, αλλά και ενώ ζούσαν,

τα οστά πέρασαν συνεχείς
κύκλους επιδιόρθωσης.

Έτσι αν κάποιος κινηθεί
από το ένα μέρος στο άλλο,

τα οστά που συντέθηκαν
μετά τη μετακίνηση

θα αντικατοπτρίζουν τις νέες ισοτοπικές
υπογραφές του περιβάλλοντος.

Αυτό σημαίνει ότι οι σκελετοί μπορούν να
χρησιμοποιηθούν ως χάρτες μετακινήσεων.

Για παράδειγμα, μεταξύ 1 και 650 μ.Χ.,

στη μεγάλη πόλη Τεοτιχουακαν στο Μεξικό
ζούσαν χιλιάδες ανθρώπων.

Οι ερευνητές εξέτασαν τις αναλογίες
ισοτόπων στο σμάλτο των δοντιών

που είχαν πληροφορίες
για τη δίαιτα τους όταν ήταν νεότεροι.

Βρήκαν ενδείξεις σημαντικής
μετανάστευσης στην πόλη.

Η πλειοψηφία των ατόμων
είχαν γεννηθεί αλλού.

Μέσω επιπλέον γεωλογικής
και σκελετικής ανάλυσης,

ίσως μπορέσουν να εντοπίσουν
από πού προέρχονταν αυτοί οι άνθρωποι.

Αυτή η δουλειά στο Τεοτιχουακαν
δείχνει πώς οι βιο-ανθρωπολόγοι

μελετούν σκελετούς σε νεκροταφεία
και μαζικούς τάφους,

έπειτα αναλύουν τις ομοιότητες
και τις διαφορές τους.

Από αυτές τις πληροφορίες,
μαθαίνουν για λαϊκές πεποιθήσεις,

κοινωνικές νόρμες, πολέμους
και αίτια θανάτου.

Σήμερα, χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία
για να απαντήσουμε το πώς δυνάμεις,

όπως μετανάστευση και νόσοι,

διαμορφώνουν τον σύγχρονο κόσμο.

Η ανάλυση DNA είναι δυνατή ακόμη
και σε καλά διατηρημένα αρχαία λείψανα.

Αυτό μας βοηθά να καταλάβουμε
πώς νόσοι όπως η φυματίωση

εξελίχτηκαν ανά τους αιώνες

ώστε να κατασκευάσουμε καλύτερες
θεραπείες για τον άνθρωπο σήμερα.

Οι αρχαίοι σκελετοί μας λένε
πολλά για το παρελθόν.

Αν λοιπόν και τα δικά σας
λείψανα θαφτούν ανέπαφα,

τι θα μάθουν άραγε από αυτά
οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος;