Neden kaşınırız? - Emma Bryce

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/why-do-we-itch-emma-bryce

Sıradan bir insan her gün defalarca kaşınır. Zamansız bir kaşıntının rahatsızlığını hepimiz yaşamışızdır - peki neden kaşındığımızı hiç düşündünüz mü? Aslında kaşıntının özünde evrimsel bir amaç mı yatıyor, yoksa sadece bizi sinir etmek için mi var? Emma Bryce, cevaplar için deri altına giriyor.

Ders Emma Bryce, animasyon Sashko Danylenko tarafından yapılmıştır.

Hedefin tam durduğu
yerde bekliyorsun ki

kafanın arkasına aniden
yoğun bir kaşıntı hissi geliyor.

Zamansız bir kaşıntının verdiği
rahatsızlığı hepimiz yaşamışızdır,

peki hiç neden kaşındığımıza
kafa yordunuz mu?

Ortalama bir insan her gün
düzinelerce kaşıntıya maruz kalır.

Kaşıntı pek çok sebepten kaynaklanabilir;

alerjik reaksiyonlar,

kuruluk

ve hatta hastalıklar dâhil.

Bir de hiçbir neden yokken
oluşan ya da sadece bahsi açılınca

ortaya çıkan gizemli kaşıntılar var.

Şu anda kafanı kaşıyorsun, değil mi?

Neyse, şimdi en yaygın nedenlerden
birini ele alalım: Böcek ısırıkları.

Bir sinek seni ısırdığında,

kanın pıhtılaşmasını engelleyen
bir bileşim olan

antikoagülanı vücuduna salgılar.

Hepimizin hafif alerjik olduğu o bileşen,

kılcal damarlarımızı şişiren
bir kimyevi olan

histaminin salgılanmasını tetikler.

Bu, algılanan tehditle

vücudun bağışıklık tepkisinin
hızlanmasını sağlayan

hızlanmış kan akışına olanak sağlar.

Bu şişmeyi açıklar

ve polenin gözleri şişirmesiyle de
aynı nedendir.

Histamin ayrıca kaşınmada
rol oynayan sinirleri harekete geçirir

ki bu böcek ısırıkları
kaşınmasını açıklar.

Yine de bu kaşıntı hissi tamamem
anlaşılamamıştır.

Hatta, bildiğimiz çoğu şey

farenin kaşıntı mekanizmasının
araştırılmasından gelmektedir.

Araştırmacılar, derilerindeki
kaşıntı sinyallerinin

acı ile ilişkili alt-sınıf sinirler
aracılığıyla iletildiğini keşfetmiştir.

Bu söz konusu sinirler,
omurilikten beyne uzanan,

kaşıntı hissinin tetiklendiği

natriüretik polipeptid B molekülü üretir.

Kaşıdığımızda, tırnaklarımızın
cildimizde yaptığı hareket

kaşınma hissini bastıran düşük
seviyeli bir acı sinyaline neden olur.

Rahatlama hissini yaratan
bir oyalama gibidir bu.

Yani, kaşıntının altında gerçekten de
evrimsel bir amaç mı yatıyor,

yoksa sadece bizi sinir etmek için mi var?

Başlıca teori, derimizin, bizi dış
dünyadaki tehlikelerden korumak için

temastan hemen haberdar olacak
hâle ulaşmış olmasıdır.

Biraz düşünün.

Otomatik kaşıntı tepkimiz
cildimizde gizlenen zararlı

herhangi bir şeyi kovabilir;

mesela zararlı bir sokma,

ısıran bir böcek

ya da zehirli bir bitkinin filizleri gibi.

Bu dışarıdaki tehditlerden güvende olan

vücutlarımızın içinde, örneğin
bağırsaklarda,

neden kaşıntı hissetmediğimizi
açıklayabilir;

yine de nasıl delirtici
bir şey olabileceğini hayal edin.

Bazı insanlar için,
sinir yollarındaki aksaklıklar,

sağlıklarına zarar verebilecek aşırı
bir kaşıntıya sebep olabilir.

Bir uç örnek, insanların
vücutlarının mayt veya pirelerle

dolu olduklarını, derilerinin üstünde
ve altında gezdiklerini sandıkları,

aralıksız olarak kaşınmalarına neden olan

delüzyonel parazitoz adında
psikolojik bir durumdur.

Hayali kaşıntı adı verilen
diğer bir olay da

ampütasyon geçirmiş
hastalarda meydana gelmektedir.

Çünkü bu yaralanma, sinir sistemine
o kadar ağır bir zarar verir ki

vücudun normal sinir
sinyallerini karıştırır

ve artık orada olmayan
uzuvlarda hisler yaratır.

Doktorlar, artık bu kaşıntı
bozuklukları için tedavi yolları buluyor.

Hastalara, geride kalan uzvu kaşırken

bir ayna yansıtılır.

Bu da beyinde hayali kaşıntının

giderildiğine dair bir yanılsama yaratır.

İşin tuhafı, bu gerçekten de işe yarar.

Araştırmacılar ayrıca kaşınmayla
ilgili genleri araştırıyor

ve aşırı vakalarda görülen,
kaşıntının yolunu kesecek

tedaviler geliştiriyorlar.

Eğer geçmeyen bir kaşıntı
şahsi cehenneminiz gibi hissettiriyorsa,

bilin ki Dante de sizinle aynı fikirde.

İtalyan şair, insanların sonsuza kadar
kaşınacakları çukurlarda

cezalandırıldıkları cehennemin
bir bölümü hakkında yazmıştı.