WEBVTT

00:00:06.763 --> 00:00:09.584
Hedefin tam durduğu
yerde bekliyorsun ki

00:00:09.584 --> 00:00:14.234
kafanın arkasına aniden 
yoğun bir kaşıntı hissi geliyor.

00:00:14.234 --> 00:00:17.942
Zamansız bir kaşıntının verdiği
rahatsızlığı hepimiz yaşamışızdır,

00:00:17.942 --> 00:00:22.802
peki hiç neden kaşındığımıza
kafa yordunuz mu?

00:00:22.802 --> 00:00:27.634
Ortalama bir insan her gün
düzinelerce kaşıntıya maruz kalır.

00:00:27.634 --> 00:00:29.815
Kaşıntı pek çok sebepten kaynaklanabilir;

00:00:29.815 --> 00:00:31.515
alerjik reaksiyonlar,

00:00:31.515 --> 00:00:32.515
kuruluk

00:00:32.515 --> 00:00:34.705
ve hatta hastalıklar dâhil.

00:00:34.705 --> 00:00:39.333
Bir de hiçbir neden yokken
oluşan ya da sadece bahsi açılınca

00:00:39.333 --> 00:00:41.966
ortaya çıkan gizemli kaşıntılar var.

00:00:41.966 --> 00:00:45.513
Şu anda kafanı kaşıyorsun, değil mi?

00:00:45.513 --> 00:00:50.057
Neyse, şimdi en yaygın nedenlerden
birini ele alalım: Böcek ısırıkları.

00:00:50.057 --> 00:00:51.884
Bir sinek seni ısırdığında,

00:00:51.884 --> 00:00:55.795
kanın pıhtılaşmasını engelleyen
bir bileşim olan

00:00:55.795 --> 00:00:58.527
antikoagülanı vücuduna salgılar.

00:00:58.527 --> 00:01:01.256
Hepimizin hafif alerjik olduğu o bileşen,

00:01:01.256 --> 00:01:03.876
kılcal damarlarımızı şişiren 
bir kimyevi olan

00:01:03.876 --> 00:01:06.985
histaminin salgılanmasını tetikler.

00:01:06.985 --> 00:01:08.935
Bu, algılanan tehditle

00:01:08.935 --> 00:01:11.956
vücudun bağışıklık tepkisinin
hızlanmasını sağlayan

00:01:11.956 --> 00:01:14.197
hızlanmış kan akışına olanak sağlar.

00:01:14.197 --> 00:01:15.847
Bu şişmeyi açıklar

00:01:15.847 --> 00:01:19.777
ve polenin gözleri şişirmesiyle de
aynı nedendir.

00:01:19.777 --> 00:01:23.544
Histamin ayrıca kaşınmada
rol oynayan sinirleri harekete geçirir

00:01:23.544 --> 00:01:27.847
ki bu böcek ısırıkları 
kaşınmasını açıklar.

00:01:27.847 --> 00:01:31.696
Yine de bu kaşıntı hissi tamamem
anlaşılamamıştır.

00:01:31.696 --> 00:01:33.429
Hatta, bildiğimiz çoğu şey

00:01:33.429 --> 00:01:38.157
farenin kaşıntı mekanizmasının
araştırılmasından gelmektedir.

00:01:38.157 --> 00:01:41.057
Araştırmacılar, derilerindeki 
kaşıntı sinyallerinin

00:01:41.057 --> 00:01:47.035
acı ile ilişkili alt-sınıf sinirler
aracılığıyla iletildiğini keşfetmiştir.

00:01:47.035 --> 00:01:52.678
Bu söz konusu sinirler, 
omurilikten beyne uzanan,

00:01:52.678 --> 00:01:56.897
kaşıntı hissinin tetiklendiği

00:01:56.897 --> 00:02:00.761
natriüretik polipeptid B molekülü üretir.

00:02:00.761 --> 00:02:04.387
Kaşıdığımızda, tırnaklarımızın
cildimizde yaptığı hareket

00:02:04.387 --> 00:02:10.138
kaşınma hissini bastıran düşük 
seviyeli bir acı sinyaline neden olur.

00:02:10.138 --> 00:02:15.401
Rahatlama hissini yaratan
bir oyalama gibidir bu.

00:02:15.401 --> 00:02:19.698
Yani, kaşıntının altında gerçekten de 
evrimsel bir amaç mı yatıyor,

00:02:19.698 --> 00:02:23.177
yoksa sadece bizi sinir etmek için mi var?

00:02:23.177 --> 00:02:28.248
Başlıca teori, derimizin, bizi dış 
dünyadaki tehlikelerden korumak için

00:02:28.248 --> 00:02:32.429
temastan hemen haberdar olacak
hâle ulaşmış olmasıdır.

00:02:32.429 --> 00:02:33.348
Biraz düşünün.

00:02:33.348 --> 00:02:37.180
Otomatik kaşıntı tepkimiz
cildimizde gizlenen zararlı

00:02:37.180 --> 00:02:40.091
herhangi bir şeyi kovabilir;

00:02:40.091 --> 00:02:41.459
mesela zararlı bir sokma,

00:02:41.459 --> 00:02:42.782
ısıran bir böcek

00:02:42.782 --> 00:02:45.831
ya da zehirli bir bitkinin filizleri gibi.

00:02:45.831 --> 00:02:48.531
Bu dışarıdaki tehditlerden güvende olan

00:02:48.531 --> 00:02:50.912
vücutlarımızın içinde, örneğin
bağırsaklarda,

00:02:50.912 --> 00:02:53.451
neden kaşıntı hissetmediğimizi 
açıklayabilir;

00:02:53.451 --> 00:02:57.386
yine de nasıl delirtici
bir şey olabileceğini hayal edin.

00:02:57.386 --> 00:03:01.119
Bazı insanlar için, 
sinir yollarındaki aksaklıklar,

00:03:01.119 --> 00:03:06.069
sağlıklarına zarar verebilecek aşırı 
bir kaşıntıya sebep olabilir.

00:03:06.069 --> 00:03:10.750
Bir uç örnek, insanların
vücutlarının mayt veya pirelerle

00:03:10.750 --> 00:03:15.506
dolu olduklarını, derilerinin üstünde 
ve altında gezdiklerini sandıkları,

00:03:15.506 --> 00:03:18.470
aralıksız olarak kaşınmalarına neden olan

00:03:18.470 --> 00:03:22.120
delüzyonel parazitoz adında
psikolojik bir durumdur.

00:03:22.120 --> 00:03:24.419
Hayali kaşıntı adı verilen
diğer bir olay da

00:03:24.419 --> 00:03:27.579
ampütasyon geçirmiş
hastalarda meydana gelmektedir.

00:03:27.579 --> 00:03:31.871
Çünkü bu yaralanma, sinir sistemine
o kadar ağır bir zarar verir ki

00:03:31.871 --> 00:03:35.001
vücudun normal sinir 
sinyallerini karıştırır

00:03:35.001 --> 00:03:40.432
ve artık orada olmayan 
uzuvlarda hisler yaratır.

00:03:40.432 --> 00:03:45.062
Doktorlar, artık bu kaşıntı
bozuklukları için tedavi yolları buluyor.

00:03:45.062 --> 00:03:49.230
Hastalara, geride kalan uzvu kaşırken

00:03:49.230 --> 00:03:51.601
bir ayna yansıtılır.

00:03:51.601 --> 00:03:54.881
Bu da beyinde hayali kaşıntının

00:03:54.881 --> 00:03:58.608
giderildiğine dair bir yanılsama yaratır.

00:03:58.608 --> 00:04:02.183
İşin tuhafı, bu gerçekten de işe yarar.

00:04:02.183 --> 00:04:05.831
Araştırmacılar ayrıca kaşınmayla
ilgili genleri araştırıyor

00:04:05.831 --> 00:04:09.323
ve aşırı vakalarda görülen,
kaşıntının yolunu kesecek

00:04:09.323 --> 00:04:12.002
tedaviler geliştiriyorlar.

00:04:12.002 --> 00:04:16.402
Eğer geçmeyen bir kaşıntı
şahsi cehenneminiz gibi hissettiriyorsa,

00:04:16.402 --> 00:04:18.742
bilin ki Dante de sizinle aynı fikirde.

00:04:18.742 --> 00:04:22.612
İtalyan şair, insanların sonsuza kadar
kaşınacakları çukurlarda

00:04:22.612 --> 00:04:28.282
cezalandırıldıkları cehennemin 
bir bölümü hakkında yazmıştı.