Return to Video

سووڕی مانگانە چۆن کار دەکات - ئێما برایس

  • 0:07 - 0:10
    لەوانەیە باوەڕ کردن بە
    سەخت بێت، بەڵام لە ئێستادا،
  • 0:10 - 0:15
    ٣٠٠ ملیۆن ئافرەت لە سەرانسەری ئەم
    هەسارەیەدا بە هەمان ئەزموون تێدەپەڕن:
  • 0:15 - 0:16
    سووڕی مانگانە.
  • 0:16 - 0:19
    سووڕی مانگانەی مانگانە
    کە دەبێتە هۆی ئەو ماوەیە
  • 0:19 - 0:23
    ڕاستییەکە کە زۆر لە ژنانی سەر
    زەوی لە ژیانیاندا پێی تێدەپەڕن.
  • 0:23 - 0:25
    بەڵام بۆچی ئەم سووڕە ئەوەندە جیهانییە؟
  • 0:25 - 0:28
    و چی وای لێدەکات کە
    سووڕێك بێت لە سەرەتاوە؟
  • 0:28 - 0:32
    سووڕی مانگانە لە نێوان
    دوو بۆ حەوت ڕۆژ دەخایەنێت،
  • 0:32 - 0:36
    لە ماوەی ٢٨ ڕۆژدا جارێك لە
    خولانەوەدا سەر ھەڵ دەدات.
  • 0:36 - 0:38
    هەموو سیستەمەکە دووبارە دەبێتەوە،
  • 0:38 - 0:43
    نزیکەی ٤٥٠ جار ڕوودەدات
    لە ژیانی ئافرەتاندا.
  • 0:43 - 0:45
    لە پشت دیمەنەکان زنجیرەیەکن
    لە کۆنترۆڵی هۆرمۆنی
  • 0:45 - 0:48
    ئەو ھێڵە باریکانە کاری
    ناوەوەی جەستە دەکەن
  • 0:48 - 0:53
    بۆ ئەوەی دەست بە سووڕی مانگانە بکەن
    یان بوەستن لە ماوەی ئەو ٢٨ ڕۆژەدا.
  • 0:53 - 0:55
    ئەم ئامێرانەی ناوەوە دوو
    ھێلکەدان لەخۆ دەگرێت
  • 0:55 - 0:58
    بە هەزاران تووڕەگەی بچووکەوە
    کۆکراوە پێی دەگوترێت ‫کیف
  • 0:58 - 1:03
    کە هەریەکەیان یەك خانەی ھێلکەی تێدایە،
    خانەیەکی هێلکەی بەپیت نەکراو.
  • 1:03 - 1:06
    لە هەرزەکاری، ھێلکەدان زیاتر لە
    ٤٠٠ هەزار خانەی هێلکە لەخۆ دەگرێت،
  • 1:06 - 1:09
    بەڵام تەنها یەك دانە لە
    هەموو مانگێکدا دەردەدات،
  • 1:09 - 1:12
    کە ئەنجامی دووگیانییە
    یان سووڕی مانگانەیەك.
  • 1:12 - 1:15
    بەم شێوەیە ئەم سووڕە دەردەکەوێت.
  • 1:15 - 1:17
    هەر مانگێك لە دەوروبەری هەرزەکاری،
  • 1:17 - 1:20
    هۆرمۆنی بەرهەم هێنەری
    گلاندی پیتویتاری لە مێشکدا
  • 1:20 - 1:23
    دەست دەکات بە دەردانی
    دوو ماددە بۆ ناو خوێن:
  • 1:23 - 1:26
    هۆرمۆنی هاندەری فۆلیکڵ
    و هۆرمۆنی لوتەنایزینگ.
  • 1:26 - 1:28
    کاتێك دەگەنە ھێلکەدانەکان،
  • 1:28 - 1:31
    هانی خانەکانی هێلکە ناوەکییەکان
    دەدەن بۆ گەورە بوون و پێگەیشتن.
  • 1:31 - 1:34
    فۆلیکەکان وەڵام دەدەنەوە
    بە دەردانی ئیسترۆجین.
  • 1:34 - 1:38
    خانەکانی هێلکە گەشە دەکەن و
    ئاستی ئیسترۆجین بەرز دەکەنەوە،
  • 1:38 - 1:40
    لە بەرهەم هێنانی ھۆرمۆنی ئێف ئێس ئێچ،
  • 1:40 - 1:44
    و فەرمان بە گلاندی پیتویتاری دەکات
    بە دەردانی ھۆرمۆنی ئێل ئێچی زیاتر.
  • 1:44 - 1:47
    کە دەبێتە هۆی ئەوەی تەنها پێگەييوترین
    خانەی هێلکە لە یەکێك لەو ھێلکەدانانە
  • 1:47 - 1:51
    دەربچێت لە کیفەکە و
    بۆ ناو دیواری ھێلکەدان.
  • 1:51 - 1:52
    ئەمە پێی دەوترێت هێلکە کردن،
  • 1:52 - 1:57
    و بە زۆری دە بۆ شانزە ڕۆژ ڕوودەدات
    پێش دەست پێکردنی سووڕەکە.
  • 1:57 - 2:00
    خانەی ھێلکە بچووکەکە بە
    درێژایی جۆگەی فالۆپ دەڕوات.
  • 2:00 - 2:04
    سکپڕی تەنھا ڕوودەدات ئەگەر
    هێلکەکە بپیتێنرێت لە لایەن خانەی تۆوە
  • 2:04 - 2:07
    لەماوەی ٢٤ کاتژمێری داهاتوودا.
  • 2:07 - 2:09
    بە پێچەوانەوە، کرداری ھێلکەکە کۆتایی دێت،
  • 2:09 - 2:12
    و ڕێگاکە بۆ دووگیانی
    ئەو مانگە دادەخرێت.
  • 2:12 - 2:16
    هاوکات، کیفە بەتاڵەکەی ئێستا
    دەست دەکات بە دەردانی پرۆجەستڕۆن،
  • 2:16 - 2:18
    هۆرمۆنێکی تر کە فرمان بە
    ناوپۆشی منداڵدان دەکات
  • 2:18 - 2:21
    بۆ هەڵمژین بە خوێن و ماددە خۆراکییەکان
  • 2:21 - 2:25
    لە ئامادەکردن بۆ هێلکەیەکی پیتێنراو
    کە لەوانەیە لەوێ بنووسێت و گەشە بکات.
  • 2:25 - 2:27
    ئەگەر نەچەسپێت،
  • 2:27 - 2:31
    دوای چەند ڕۆژێك، پرۆجەستڕۆنی لەش
    و ئاستی ئیسترۆجین نزم دەبێتەوە،
  • 2:31 - 2:35
    واتە منداڵدانەکە دەوەستێت لە گەشە
    کردن و دەست دەکات بە لەناوچوون،
  • 2:35 - 2:37
    لە کۆتایدا دەکەوێتە خوارەوە.
  • 2:37 - 2:41
    خوێن و شانەی جەستە بەجێ دەھێڵن،
    بۆ پێکهێنانی سووڕی مانگانە.
  • 2:41 - 2:46
    دەکرێت منداڵدان هەفتەیەك بخایەنێت بۆ
    پاك بوونەوەی ناوەڕۆکە بەکارنەهاتووەکان،
  • 2:46 - 2:48
    دوای ئەوە، سووڕێکی نوێ دەست پێدەکات.
  • 2:48 - 2:52
    پاش ماوەیەك، ھێلکەدانەکان دەست
    دەکەن بە دووبارە دەردانی ئیسترۆجین،
  • 2:52 - 2:53
    و ناوپۆشی منداڵدان ئەستوور دەبێت،
  • 2:53 - 2:56
    ئامادە بوونی بۆ گونجاندنی
    هێلکەیەکی پیتێنراو
  • 2:56 - 2:58
    یان بڕێژرێت.
  • 2:58 - 3:01
    هۆرمۆنەکان بەردەوام
    کۆنتڕۆڵی ئەم چالاکییانە دەکەن
  • 3:01 - 3:05
    بە گەڕان بە بڕی نموونەیی
    لە کاتێکی گونجاودا.
  • 3:05 - 3:07
    سووڕەکە بەردەوام هەڵدەکات،
  • 3:07 - 3:11
    گۆڕینی هەر ڕۆژێك و هەر هەفتەیەك
    بۆ ناو نیشانەیەك بەدرێژایی ڕێڕەوەکەی
  • 3:11 - 3:13
    بەرەو دووگیانی یان سووڕی مانگانەیەك.
  • 3:13 - 3:16
    هەرچی ئەم سووڕە پێدەچێت
    بجووڵێت بە کاری کاتژمێر،
  • 3:16 - 3:18
    شوێنی جیاوازی هەیە.
  • 3:18 - 3:20
    ژنان و لەشیان بێ هاوتان،
    لەدوای هەموو ئەمانه.
  • 3:20 - 3:24
    سووڕی مانگانە لە کاتی جیاوازدا
    ڕوودەدات لە مانگەکەدا،
  • 3:24 - 3:27
    هێلكەكردن لە کاتی جیاواز
    دێت لە سووڕەکەدا،
  • 3:27 - 3:30
    و هەندێك سووڕی مانگانە
    درێژترە وەك لەوانیتر.
  • 3:30 - 3:33
    سووڕی مانگانە تەنانەت کاتی دەستپێك
    و کۆتایی جیاوازی ھەیە لە ژیان
  • 3:33 - 3:36
    بۆ ژنانی جیاوازیش، بە ھەمان شێوە.
  • 3:36 - 3:39
    بە وتەیەکی تر، جیاوازییەکان
    لە نێوان سووڕی مانگانەکان ئاسایین.
  • 3:39 - 3:43
    بەرز نرخاندنی ئەم جیاوازیانە
    و فێربوون دەربارەی ئەم پڕۆسە مانگانەییە
  • 3:43 - 3:45
    دەتوانێت ژنان بەهێز بکات،
  • 3:45 - 3:49
    کەرەستەیان پێدەدات بۆ تێگەیشتن
    و دەست بەسەر جەستەی خۆیان دابگرن.
  • 3:49 - 3:52
    لەو ڕێگەیەوە، دەتوانن ئەم سووڕە
    بچووکە بکەن بە پاڵنەر
  • 3:52 - 3:54
    بۆ ناو سووڕێکی زۆر گەورەتر لە ژیان.
Title:
سووڕی مانگانە چۆن کار دەکات - ئێما برایس
Description:

نیشاندانی وانەی تەواو:
http://ed.ted.com/lessons/how-menstruation-works-emma-bryce

بە ھاوبەشی لەگەڵ ھەڵمەتی ئۆڵوەیز #وەكوکچێك.

لەم ساتەدا، سێ سەد ملیۆن ژن لە سەرانسەری ئەم هەسارەیە بە هەمان ئەزموون تێدەپەڕن: سووڕی مانگانە. سووڕی مانگانەی مانگانە کە دەبێتە ھۆی ئەو ماوەیە ڕاستییەکە کە زۆربەی ژنانی سەر زەوی لە ژیانیاندا پێیدا تێدەپەڕن. بەڵام بۆچی ئەم سووڕە ئەوەندە جیهانییە؟ و چی وای لێدەکات کە سووڕێك بێت لە سەرەتاوە؟ ئێما برایس ڕوونکردنەوەیەك لەسەر سووڕی مانگانە دەدات.

وانەکە لە لایەن ئێما برایس، فيلم كارتۆن لە لایەن ستۆدیۆی فیلم کارتۆنی کۆزمۆنۆت.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:12

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.