Kini mendjen, plutokratët e mi, sfurqet po vijnë

Nik Hanauer është një njeri i pasur, kapitalist i papenduar — dhe ka diçka për t’u thënë plutokratëve si ai: Zgjohuni! Pabarazia në rritje do t’i shtyjë shoqëritë tona në kushte që u ngjajnë atyre të Francës para-revolucionare. Dëgjoni argumentimin e tij se pse një rritje dramatike e pagës minimum mund t’i shërbejë rritjes së shtresës së mesme, të sjellë mbrothësi ekonomike ... dhe të parandalojë revolucionin.

Ka shumë mundësi që nuk më njihni,

por jam një nga ata .01 përqindëshat

për të cilët dëgjoni apo lexoni,

dhe, sipas çdo përkufizimi
të arsyeshëm, një plutokrat.

Ajo që dua të bëj sot
është t’u flas haptazi

plutokratëve të tjerë, llojit tim,

pasi duket se është koha që krejt ne

të ulemi të bisedojmë.

Si shumica e plutokratëve,
jam kapitalist

shumë krenar dhe pa brenga.

Kam themeluar, bashkë-themeluar
ose financuar

mbi 30 kompani në industri të ndryshme.

Isha investuesi i parë
jo-familjar në Amazon.com.

Bashkëthemelova një shoqëri
të quajtur aQuantive

që ia shitëm Microsoft-it
për 6.4 miliardë dollarë.

Tok me miqtë e mi, jemi
pronarë të një banke.

Ua tregoj — (Të qeshura) —

e pabesueshme, apo jo?

Ua them këto për t’ju treguar

se jeta ime është si
shumica e plutokratëve.

Kam një këndvështrim
të gjerë mbi kapitalizmin

dhe biznesin,

çka më është shpërblyer me të dy duart

me një jetë që shumica juaj

as e përfytyrojnë dot:

disa shtëpi, një jaht, avionin tim,

etj., etj., etj.

Por të jemi të sinqertë: nuk jam
personi më i mençur që ju ka rastisur.

Dhe, pa mëdyshje, jo më i palodhuri.

Isha student mesatar.

Nuk jam fare tip teknik.

Nuk shkruaj dot as edhe një rresht kodi.

Me tërë mend, suksesi im është pasojë

e fatit spektakolar,

e lindjes, e rrethanave dhe e kohës.

Por në fakt jam goxha i zoti në dy gjëra.

E para, kam një tolerancë
jo të zakonshme për rreziqet,

dhe tjetra kam shumë intuite,

se ç’do të ndodhë në të ardhmen,

dhe mendoj se kjo nuhatje e së ardhmes

është thelbi i sipërmarrjes së arrirë.

Ç’shoh sot te e ardhmja jonë,

do të pyesnit?

Shoh sfurqe,

si sfurqet e një turme të egërsuar,

ngaqë, ndërkohë që njerëz
si ne plutokratët

jetojnë tej andrallave të koprracisë,

99 përqindëshi tjetër
i bashkëqytetarëve tanë

po mbeten gjithnjë e më tepër mbrapa.

Më 1980-n, një përqindëshi
i amerikanëve në majë

zotëronte rreth tetë përqind
të të ardhurave kombëtare,

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

zotëronte 18 përqind.

Tridhjetë vjet më vonë, sot,
një përqindëshi në majë

zotëron mbi 20 përqind
të të ardhurave kombëtare,

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

zotëron 12 ose 13.

Nëse prirja vazhdon,

1% në majë do të zotërojë

mbi 30 përqind të të ardhurave kombëtare

pas 30 vitesh të tjera,

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

vetëm gjashtë.

Pra, problemi nuk është se kemi

ca pabarazi.

Ca pabarazi është e domosdoshme

për një demokraci kapitaliste
që funksionon goxha

Problemi është se pabarazia

sot është në maja historike

dhe përditë e më keq bëhet.

Dhe nëse pasuria, pushteti,
dhe të ardhurat

vazhdojnë të përqendrohen

në majën e majës,

shoqëria jonë do të ndryshojë

nga një demokraci kapitaliste

në një shoqëri neo-feudale rentiere

si Franca e shekullit të 18-të.

Kështu qe Franca

para revolucionit,

me turmat me sfurqe.

Ndaj kam një mesazh për plutokratët e mi

dhe trilionerët

dhe për këdo që jeton

në një botë flluskë të gardhuar:

Zgjohuni.

Zgjohuni. Kjo s’mund të zgjasë përgjithmonë.

Sepse nëse nuk bëjmë diçka

për ndreqjen e pabarazive ekonomike
verbuese në shoqërinë tonë,

sfurqet do të na gjejnë,

pasi asnjë shoqëri e lirë
dhe e hapur s’mund ta mbajë

gjallë këtë lloj pabarazie
ekonomike në rritje.

Kurrë nuk ka ndodhur.
Nuk kemi shembuj për të.

Tregomëni një shoqëri shumë të pabarabartë,

t’ju tregoj një shtet policor

ose një kryengritje.

Nëse nuk i biem pas kësaj pune,

sfurqet do të na gjejnë.

Çështja nuk është “po sikur”, është “kur”.

Dhe do të jetë e tmerrshme kur t’i vihen

gjithkujt,

por veçanërisht njerëzve
si ne, plutokratëve.

E di që duhet të dukem
si ndonjë liberal naiv.

Nuk jam. S’po argumentoj moralisht

që pabarazia ekonomike është e keqe.

Ajo që po mbroj është se
rritja e pabarazisë ekonomike

është pa mend dhe tek e fundit
vetë-shkatërruese.

Rritja e pabarazisë s’rrit
thjesht rrezikun

tonë përballë sfurqeve,

por është e tmerrshme për vetë biznesin.

Modeli për ne njerëzit e kamur
do të duhej të qe Henri Fordi.

Kur Fordi në mënyrë të famshme
futi ditën e punës 5 dollarëshe,

çka qe dyfishi i rrogës
mbizotëruese të kohës,

ai s’rriti thjesht prodhueshmërinë

e fabrikave të veta,

ai i shndërroi punëtorët e shfrytëzuar,
që qenë të varfër,

në një klasë të mesme në lulëzim
që tani mund t’ia dilte

të blinte produktet që prodhonte.

Fordi nuhati atë çka ne
e njohim si të vërtetë,

që një ekonomi kuptohet
më mirë si një ekosistem

dhe se karakterizohet nga po ato

qerthuj marrëdhëniesh që i gjeni

në një ekosistem natyror,

një qerthull marrëdhëniesh
mes klientësh dhe biznesesh.

Rritja e rrogave shton kërkesën,

dhe kjo shton punësimin,

që nga ana e vet rrit rrogat

kërkesën dhe fitimet,

por ky cikël virtuoz
i rritjes së mbrothësisë

është pikërisht çka mungon sot

për rigjallërimin e ekonomisë.

Kjo është arsyeja pse duhet t’i lëmë pas

politikat trickle-down që kaq shumë

mbizotërojnë në të dyja partitë politike

dhe të përqafojmë diçka
që unë e quaj ekonomi middle-out.

Ekonomia middle-out e hedh tej

idenë ekonomike neoklasike

se ekonomitë janë të efektshme,
lineare, mekanike,

se priren drejt baraspeshimit
dhe paanësisë,

dhe përqafon në fakt idenë
e shekullit XXI

që ekonomitë janë
ekosisteme të ndërlikuara,

përshtatëse,

dhe se priren larg baraspeshimit
dhe drejt pabarazisë,

se nuk janë aspak të efektshme,

por kanë efektshmëri,
nëse administrohen mirë.

Ky këndvështrim i shekullit XXI

ju lejon të shihni qartë se kapitalizmi

s’funksionon duke shpërndarë
[me efektshmëri]

burimet ekzistuese.

Funksionon duke krijuar [me efektshmëri]
zgjidhje të reja

për problemet njerëzore.

Gjenialja te kapitalizmi

është se është një sistem
evolucionist zgjidhje-gjetjesh

I shpërblen njerëzit për zgjidhjen
e problemeve të njerëzve të tjerë.

Qartas, dallimi mes një shoqërie

të varfër dhe një shoqërie të pasur,

është shkalla me të cilën shoqëria

prodhon zgjidhje në formë

produktesh për qytetarët e vet.

Tërësia e zgjidhjeve

që kemi në shoqërinë tonë

është vërtet mbrothësia jonë,
dhe kjo shpjegon

pse kompani si Google dhe Amazon

apo Microsoft dhe Apple

dhe sipërmarrësit që
i krijuan këto kompani

kanë kontribuar kaq shumë

në mbrothësinë e kombit tonë.

Ky këndvështrim shekulli XXI

e bën gjithashtu të qartë se

ajo çka e mendojmë si rritje ekonomike

kuptohet më mirë si

shkalla se sa probleme zgjidhim.

Por kjo shkallë varet tërësisht nga

sa zgjidhës problemesh — zgjidhës

të zotë, të larmishëm, problemesh — kemi,

praj edhe nga se sa prej bashkëqytetarëve tanë

marrin pjesë aktivisht,

si sipërmarrës që
mund të ofrojnë zgjidhje,

dhe si klientë që i konsumojnë ato.

Por rritja sa më tepër e pjesëmarrjes

nuk ndodh rastësisht.

Nuk ndodh vetë.

Lyp përpjekje dhe investim,

çka është arsyeja pse krejt

demokracitë kapitaliste me shumë mbrothësi

dallohen nga investime masive

drejt shtresës së mesme dhe infrastrukturës

nga e cila ajo varet.

Ne plutokratët lypset ta lëmë pas

këtë ekonominë trickle-down,

këtë ide që sa më mirë të jemi ne,

aq më mirë do të jetë gjithkush.

S’është e vërtetë. Si të jetë e vërtetë?!?

Unë fitoj 1000 herë sa rroga mesatare,

por nuk blej 1000 herë më tepër gjëra,

apo jo?

Bleva dy palë pantallona nga këto,

të cilat Majku, ortaku im i quan

pantallona administratori.

Mund të blija 2000 palë,

por për t’i bërë çfarë? (Të qeshura)

Sa herë do të qethem?

Sa herë do darkoj jashtë?

Pavarësisht se sa të kamur
të bëhen pak plutokratë,

kurrë s’mund të shtyjnë para
një ekonomi të fortë kombëtare.

Vetëm një shtresë e mesme
e lulëzuar mundet.

S’kemi ç’bëjmë,

mund të thonë miqtë e mi plutokratë.

Tjetër koha e Henri Fordit.

Ndoshta s’bëjmë dot ca gjëra.

Ndoshta ca gjëra mund t’i bëjmë.

19 Qershor, 2013,

Bloomberg botoi një shkrim timin me titull

"The Capitalist’s Case for a $15 Minimum Wage."

Babaxhanët e revistës Forbes,

ndër admiruesit e mi më të mëdhenj,

e quajtën "Propozimi thuajse
i çmendur i Nik Hanauerit."

Por prapë, vetëm 350 ditë

pasi qe botuar ai artikull,

kryetari i bashkisë së Seattle
e dekretoi ligj një urdhëresë

për rritjen e pagës minimum në Seattle

në 15 dollarë ora,

më shumë se dyfishi

i 7.25 dollarëve që mbizotëron
në nivel federal.

Si ndodhi kështu,

mund të pyesin njerëz të arsyeshëm.

Ndodhi se një grup prej nesh

i kujtuan shtresës së mesme

se ajo është burimi

i rritjes dhe mbrothësisë
në ekonomitë kapitaliste.

Ju kujtuam atyre se kur
punëtorët kanë më shumë para,

bizneset kanë më tepër klientë,

dhe u duhen më shumë punonjës.

Ju kujtuam se kur bizneset

u paguajnë punëtorëve një rrogë
të denjë për jetesë,

taksapaguesve u hiqet barra

e financimit të programeve
kundër varfërisë

si triska ushqimesh, asistencë mjekësore

apo kontribut qirash

për të cilat kanë nevojë këta punëtorë.

Ju kujtuam atyre se
punëtorët me rroga të ulëta

përbëjnë taksapagues të tmerrshëm,

dhe se kur rrisni pagën minimum

për krejt bizneset,

krejt bizneset përfitojnë

pa u dëmtuar konkurrenca
e ndonjërit prej tyre.

Reagimi klasik, sigurisht,

është që me rritjen e pagës minimum
ulen vendet e punes. Apo jo?

Politikanët tuaj i bëjnë gjithmonë jehonë

kësaj ideje trickle-down
duke thënë gjëra të tilla si,

"Po qe se rrisni çmimin e krahut të punës,

gjejeni se ç’ndodh? Merrni më pak të tillë."

Me tërë mend?

Se ja që ka ca fakte
që bien ndesh me këtë.

Që nga 1980, rrogat e CEO-ve te ne

u rritën me 30 deri 500 herë

të rroges mesatare.

Kjo është rritje e çmimit
të krahut të punës.

Por, me sa di,

nuk kam parë ndonjë kompani

që punën e CEO-së
ta mbulojë jashtë kompanisë,

ta automatizojë, ta eksportojë në Kinë.

Në fakt, duket se punësojmë

CEO dhe kuadër drejtues më tepër se kurrë.

Po njësoj për punonjës teknologjie

dhe punonjës shërbimesh financiare,

që fitojnë shumëfish sa rroga mesatare

por prapë punësojmë gjithnjë
e më shumë të tillë,

pra, pa mëdyshje, çmimin
e krahut të punës mund ta rrisni

dhe prapë të keni më tepër të tillë.

E di se shumica e njerëzve mendon

se rroga minimum 15 dollarë ora

është eksperiment ekonomik
i marrë, i rrezikshëm.

Nuk pajtohemi me ta.

Besojmë se paga minimum 15 dollarëshe

në Seattle

është në fakt vazhdimi i një

politike ekonomike logjike.

Ajo po i lejon qytetit tonë

t’ia dalë mbanë.

Ngaqë, shteti

i Uashingtonit ka tashmë

pagën minimum më të lartë

ndër shtetet e kombit.

Ne i paguajmë krejt punëtorët
9.32 dollarë ora,

çka është gati 30 përqind më shumë

se sa minimumi në nivel federal prej 7.25,

por, 427 përqind më shumë

se minimumi federal më i ulët prej 2.13.

Po të kishin të drejtë
teoricienët e trickle-down,

atëherë shteti i Washingtonit duhej
të kishte papunësi masive.

Seattle të rrëshqiste drejt oqeanit.

Por Seattle është qyteti me

rritjen më të shpejtë në
vend, ndër të mëdhenjtë.

Në shtetin e Washingtonit po krijohen
vende pune në biznes të vogël

me shpejtësi më të madhe se
cilido shtet tjetër i rëndësishëm

i kombit.

Biznesi i restoranteve në Seattle?
Në lulëzim.

Pse? Sepse ligji themelor
i kapitalizmit është,

kur njerëzit kanë më tepër para,

bizneset kanë më tepër klientë

dhe u duhen më shumë punëtorë.

Kur restorantet i paguajnë
punonjësit e tyre aq

sa edhe ata vetë të mund
të arrijnë të hanë në restorante,

kjo nuk i bën dëm
biznesit të restoranteve.

Kjo u sjell të mira,

pavarësisht se ç’mund
t’ju thotë ndonjë pronar.

Mos është më e ndërlikuar
se sa po e bëj?

Sigurisht që është.

Ka mjaft forca në lojë.

Por, a ka mundësi të ndalim
së nguluri këmbë

se nëse punëtorët me rroga
të ulëta fitojnë pak më tepër,

papunësia do të arrijë në qiell

dhe ekonomia do të vithiset?

Nuk ka prova për këtë.

Gjëja më tinëzare

te ekonomia trickle-down

s’është pretendimi se nëse
pasanikët pasurohen edhe më,

kjo është mirë për të gjithë.

Është pretendimi i atyre që janë kundër

çfarëdo rritjeje të pagës minimum

se, nëse të skamurit fitojnë diçka më tepër,

kjo do të jetë e dëmshme për ekonominë.

Këto janë gjepura.

Ndaj, ka mundësi ta lëmë
me kaq këtë retorikë

sipas së cilës vendin tonë

e ndërtuan pasanikët si unë

dhe miqtë e mi plutokratë?

Ne plutokratët e dimë, edhe

pse s’na pëlqen ta pranojmë në publik,

se po të qemë lindur diku gjetkë,

jo në Shtetet e Bashkuara,

fare mirë mund të ishim nga ata zbatharakët

në anë të rrugës plot pluhur,
që shesin banane.

Jo se nuk ka sipërmarrës
të mirë në vende të tjera,

madje dhe në vende shumë, shumë të varfra.

Kjo vjen ngaqë kaq është ajo

sa ngrenë klientët e këtyre sipërmarrësve.

Ja një ide për një lloj të ri ekonomie,

një lloj të ri politike

që unë e quaj kapitalizmi i ri.

Le të pranojmë që kapitalizmi

i mund alternativat ndaj tij,

por edhe që sa më tepër
vetë të përfshijmë,

si sipërmarrës dhe si klientë,

më mirë funksionon.

Le ta reduktojmë sa mundet
madhësinë e qeverisjes,

por jo duke sakrifikuar
programet kundër varfërisë,

por duke siguruar që
punëtorët paguhen mjaftueshëm

aq sa të mos kenë nevojë për këto programe.

Le të investojmë mjaftueshëm
për klasën e mesme

për ta bërë ekonominë tonë
më të paanshme dhe më përfshirëse,

dhe përmes më të paanshmes,
vërtet më konkurruese,

dhe përmes më vërtet konkurrueses,

më të aftë të prodhojë zgjidhje

për problemet njerëzore

të cilat janë shtysat e vërteta
për rritjen dhe mbrothësinë.

Kapitalizmi është teknologjia
shoqërore më e goditur

e shpikur ndonjëherë

për krijimin e mbrothësisë
në shoqëritë njerëzore,

nëse administrohet si duhet,

por kapitalizmi, për shkak të dinamikave

themelore shumëfishuese
të sistemeve komplekse,

priret, pandalshëm, drejt pabarazisë,

përqendrimit dhe vithisjes.

Puna e demokracive

qëndron te shtimi në maksimum
i përfshirjes sa më të gjerë

me qëllim krijimin e mbrothësisë,

jo në aftësimin e pak vetëve
të grumbullojnë para.

Qeveritë krijojnë mbrothësi dhe rritje,

duke krijuar kushtet që u lejojnë

si sipërmarrësve, ashtu
edhe klientëve të tyre

të lulëzojnë.

Baraspeshimi i fuqisë
së kapitalistëve si unë

dhe asaj të punëtorëve nuk është
i dëmshëm për kapitalizmin.

Është thelbësor për të.

Programe të tillë si,
një pagë minimale e arsyeshme,

kujdes shëndetësor i arritshëm,

leje e paguar për mungesa nga sëmundje,

dhe taksim progresiv, i nevojshëm

për financim infrastrukture të rëndësishme,

të domosdoshme, për klasën e mesme -
arsim, kërkim, zhvillim -

janë mjete të domosdoshme

që një kapitalist i mprehtë
duhet t’i përqafojë

për të nxitur rritjen ekonomike, ngaqë
askush nuk përfiton më shumë se ne

prej saj.

Shumë ekonomistë duan të besoni

se fusha e tyre është shkencë objektive.

Nuk jam dakord, dhe mendoj se po aq është

një mjet që njerëzit e përdorin

për të detyruar dhe rrënjosur

parapëlqimet dhe paragjykimet
tona shoqërore dhe morale

mbi statusin dhe fuqinë,

dhe kjo është arsyeja
pse plutokratë si unë

gjithmonë kanë pasur nevojë
të gjejnë histori bindëse

për t’ia treguar kujtdo tjetri

se pse pozicioni ynë relativ

është moralisht i drejtë
dhe i mirë për këdo:

pra që ne jemi të domosdoshëm,
krijuesit e vendeve të punës,

kurse ju jo;

se shkurtimi i taksave për ne
krijon rritje ekonomike,

por investimet për ju

do të fryjnë borxhin tonë

dhe falimentojnë vendin tonë të fuqishëm;

që ne jemi të rëndësishëm;

kurse ju jo.

Për mijëra vjet, këto histori janë quajtur

e drejtë hyjnore.

Sot i shohim si ekonomi trickle-down.

Duket sheshit dhe qartë se sa mirë

i shërbejnë këto atij që i rrëfen.

Ne plutokratët kemi nevojë të dëgjojmë

se Shtetet e Bashkuara
të Amerikës na pollën ne,

jo e anasjellta;

se një klasë e mesme
e lulëzuar është burimi

i mbrothësisë në ekonomitë kapitaliste,

jo një rrjedhojë e tyre.

Dhe nuk duhet të harrojmë kurrë

se edhe më i zoti prej nesh,
në rrethanat më të këqija

do të shiste banane, zbathur,
në anë të rrugës me pluhur.

Plutokratë të dashur,
mendoj se mund të jetë koha

që t’i rikushtohemi vendit tonë,

t’i kushtohemi një lloji të ri kapitalizmi

që është edhe më përfshirës,
edhe më efektiv,

një kapitalizëm që do të bëjë të mundur

që ekonomia e Amerikës të mbetet

më dinamikja dhe me më mbrothësi në botë.

Le të sigurojmë të ardhmen tonë,

të fëmijëve tanë dhe fëmijëve të tyre.

Mundet, ndryshe, të mos bëjmë asgjë,

të fshihemi në bashkësitë
tona të gardhuara

dhe shkollat private,

t’u gëzohemi avionëve dhe jahteve tanë

— ta ka ënda —

dhe të presim për sfurqet.

Faleminderit.

(Duartrokitje)