Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn loại bỏ thùy cá ngựa? - Sam Kean

Xem toàn bộ bài học tại: http://ed.ted.com/lessons/what-happens-when-you-remove-the-hippocampus-sam-kean

Khi Henry Molaison (ngày nay được biết đến là H.M) bị nứt sọ trong một tai nạn, anh ta bắt đầu bất tỉnh kèm theo các cơn co giật. Trong nỗ lực chữa trị cho người thanh niên, một bác sĩ liều lĩnh W. Skoville đã loại bỏ thùy cá ngựa của H.M. May mắn thay, các cơn co giật đã biến mất - nhưng trí nhớ dài hạn của anh ta cũng đi theo! Sam Kean đưa chúng ta tới một trường hợp y học đầy thú vị, làm rõ mọi điều H.M đã chỉ cho chúng ta về bộ não và trí nhớ.
Nội dung: Sam Kean, hiệu ứng hoạt hình : Anton Bogaty

Vào ngày 1 tháng 9 năm 1953

William Scoville dùng
một máy quay bằng tay

và một chiếc khoan cưa rẻ tiền

để mở hộp sọ của một chàng trai,

cắt đi một phần quan trọng
trong bộ não

rồi hút chúng ra bằng một ống kim loại.

Nhưng đây không phải là trích đoạn
của phim kinh dị,

hay trong báo cáo vụ án
của cảnh sát

Bác sĩ Scoville là một trong những
bác sĩ thần kinh hàng đầu ở thời của ông

còn chàng trai trẻ tên là Henry Molaison,
một bệnh nhân nổi tiếng,

được biết đến với cái tên "H.M".

Ca bệnh của anh đã mở ra
những khám phá tuyệt vời

về cách não bộ chúng ta làm việc.

Khi còn là cậu bé,
Henry đã bị nứt sọ trong một tai nạn

và sớm bắt đầu các cơn co giật,

bất tỉnh và mất kiểm soát
các chức năng cơ thể

Sau khi trải qua những
đợt tập luyện hàng năm,

thậm chí phải nghỉ học ở trường cấp ba

chàng trai tuyệt vọng ấy
đã gặp Bác sỹ Scoville

một người nổi tiếng liều lĩnh

chuyên thực hiện
các ca phẫu thuật đầy rủi ro

Phẫu thuật thùy não
bộ phận từ lâu đã được dùng

để chữa bệnh tâm thần

dựa trên quan điểm các chức
năng thần kinh được phân định chặt chẽ

tương ứng với các vùng não bộ khác nhau

Từng áp dụng thành công phương pháp này

để giảm co giật
ở bệnh nhân rối loạn tâm thần,

Scoville quyết định loại bỏ
thùy cá ngựa của H.M,

một phần của hệ thống não rìa
chi phối cảm xúc con người,

nhưng chưa ai biết về
chức năng thực sự của nó.

Ban đầu, ca phẫu thuật đã thành công,

những cơn co giật của H.M
gần như biến mất

mà không có thay đổi nào về tính cách

thậm chí IQ của anh còn tăng lên.

Nhưng có một vấn đề:
trí nhớ của H.M bị ảnh hưởng nghiêm trọng

Ngoài việc mất toàn bộ kí ức
từ 10 năm trở lại,

H.M không thể tạo lập kí ức mới,
mất khái niệm ngày tháng,

lặp đi lặp lại nhận xét,
và thậm chí ăn nhiều bữa liên tục

Scoville đã trao đổi với một chuyên gia,
Wilder Penfield, về các kết quả đó,

ông ta đã gửi một nghiên cứu sinh
Tiến sĩ tên là Brenda Milner

đến nhà để tìm hiểu
về trường hợp của H.M,

nơi mà anh ta dành cả ngày
để làm những công việc kì cục

hay xem đi xem lại
những bộ phim kinh điển.

Thông qua một loạt
các cuộc thử nghiệm và phỏng vấn

Điều cô phát hiện ra
vừa đóng góp đáng kể

vào lĩnh vực nghiên cứu trí nhớ,

vừa tái định nghĩa kí ức
thực chất là như thế nào.

Một phát hiện của Milner
làm sáng tỏ một thực tế rõ ràng:

dù H.M. không thể
tạo được kí ức mới,

anh ta vẫn lưu giữ thông tin

đủ lâu để hoàn chỉnh một câu nói

hay tìm ra phòng tắm ở đâu

Khi Milner đưa anh ta
một số ngẫu nhiên,

anh ta có thể ghi nhớ nó trong 15 phút

bằng việc lặp lại liên tục
con số đó.

Nhưng chỉ 5 phút sau,

anh hoàn toàn
quên rằng bài kiểm tra đã diễn ra.

Các nhà thần kinh học từng cho rằng

ký ức như khối đá chưa đẽo gọt

các thành phần cấu tạo
giống nhau về bản chất và lưu trữ ở não.

Kết quả của Milber vừa là
đầu mối cho sự khác biệt hiện tại

giữa trí nhớ ngắn hạn và dài hạn

vừa chỉ ra mỗi loại trí nhớ
dùng vùng não khác nhau

Ngày nay ta biết

việc tạo ký ức
gồm một số bước nhất định

Sau khi dữ liệu cảm giác tức thời

được tạm mã hóa
bởi tế bào thần kinh vỏ não,

nó được đưa tới thùy cá ngựa,
nơi protein đặc biệt làm việc

để tăng cường kết nối
khớp thần kinh vỏ não

Nếu trải nghiệm đủ mạnh,

hay được nhắc đến nhiều lần
trong vài ngày đầu tiên,

thùy cá ngựa sẽ chuyển kí ức này
về vỏ não để lưu trữ vĩnh viễn.

Não của H.M có thể tạo
ấn tượng ban đầu,

nhưng thiếu thùy cá ngựa
để củng cố trí nhớ,

chúng sẽ mất, như khi
viết nguệch ngoạc trên cát vậy.

Đó không phải là điểm
khác biệt duy nhất Milner tìm được.

Trong một thí nghiệm
nổi tiếng,

cô yêu cầu H.M vẽ đường viền
của ngôi sao thứ ba.

trong khoảng trống hẹp
giữa đường viền của hai ngôi sao đồng tâm

khi anh ta chỉ được nhìn tờ giấy và
bút chì thông qua mặt gương.

Như mọi người khi lần đầu tiên
nhận được một yêu cầu kì lạ,

anh ta làm rất tệ.

Nhưng anh ta đã làm
tốt hơn khi thực hiện nhiều lần

dù anh không nhớ chút nào
về những lần thử trước.

Tiềm thức của anh ta
nhớ những gì ý thức đã quên.

Điều Milner tìm ra là trí nhớ
quy nạp tên, ngày tháng và các sự kiện

khác biệt với trí nhớ kĩ năng làm việc
như đạp xe hay kí tên.

Và chúng ta biết rằng
trí nhớ kĩ năng làm việc

dựa phần lớn vào hạch nền và tiểu não,

các cấu trúc còn nguyên vẹn
trong não H.M

Sự khác biệt giữa "biết rằng là"
và "biết làm thế nào mà"

đặt nền móng cho tất cả
nghiên cứu về trí nhớ sau này.

H.M thọ 82 tuổi sau khi sống
cuộc đời thanh bình ở nhà dưỡng lão.

Những năm đó, ông được kiểm tra
bởi hơn 100 nhà thần kinh học.

khiến ông trở thành bộ óc
được nghiên cứu nhiều nhất trong lịch sử.

Sau khi ông mất, bộ não của ông
được bảo quản và được scan

trước khi bị cắt thành
hơn 200 mảnh riêng biệt

rồi chụp lại để làm ra bản đồ
kĩ thuật số ở mức tế bào thần kinh đơn,

Toàn bộ quá trình được
truyền hình trực tiếp

cho 400,000 khán giả.

Mặc dù gần cả cuộc đời,
H.M chẳng nhớ gì,

ông và những đóng góp
đối với hiểu biết về bộ nhớ

sẽ được ghi nhận cho thế hệ mai sau.