Γρύλοι με τάσεις αυτοκτονίας, κατσαρίδες-ζόμπι και άλλες παρασιτικές ιστορίες

Οι άνθρωποι τοποθετούμε ψηλά την ελευθερία της βούλησης και την ανεξαρτησία μας. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει μια σκιώδης επίδραση την οποία μπορεί να μην λαμβάνουμε υπ' όψιν. Ο Εντ Γιόνγκ μας εξηγεί σε αυτή τη συναρπαστική, ξεκαρδιστική και ανησυχητική ομιλία πως τα παράσιτα έχουν τελειοποιήσει την τέχνη της χειραγώγησης σε ένα καταπληκτικό επίπεδο. Οπότε, μας επηρεάζουν; Είναι πολύ πιθανό.

Μια αγέλη άγριων ζώων,
ένα κοπάδι ψαριών,

ένα σμήνος πουλιών.

Πολλά ζώα συναθροίζονται
σε μεγάλες ομάδες,

που είναι ένα από τα πιο υπέροχα θεάματα

του φυσικού κόσμου.

Όμως γιατί δημιουργούνται αυτές οι ομάδες;

Οι κοινές απαντήσεις
συμπεριλαμβάνουν πράγματα όπως:

αναζητούν την ασφάλεια μέσα στο πλήθος,
για να κυνηγήσουν σε αγέλες,

για να ζευγαρώσουν ή να αναπαραχθούν,

και όλες αυτές οι εξηγήσεις,

ενώ είναι συχνά αληθινές,

κάνουν μια μεγάλη εικασία
για τη συμπεριφορά των ζώων,

πως τα ζώα έχουν τον έλεγχο
των πράξεών τους,

και πως είναι υπεύθυνα
για το σώμα τους.

Αυτό συχνά δεν ισχύει.

Αυτή είναι μια Αρτέμια,
μια γαρίδα της άλμης.

Πιθανώς να την ξέρετε καλύτερα
ως θαλάσσια μαϊμού.

Είναι μικρή και συνήθως ζει μόνη της,

όμως μπορεί να συναθροίζεται
σε αυτά τα μεγάλα κόκκινα κοπάδια

που καλύπτουν πολλά μέτρα,

και αυτά σχηματίζονται
εξαιτίας ενός παράσιτου.

Αυτές οι γαρίδες έχουν μολυνθεί
από το παράσιτο ταινία.

Η ταινία είναι ουσιαστικά
ένα μακρύ, ζωντανό έντερο,

με γεννητικά όργανα στο ένα άκρο
και με ένα στόμα με γάντζους στο άλλο.

Ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος, συμπάσχω.

(Γέλια)

Η ταινία αντλεί θρεπτικά στοιχεία
από το σώμα της Αρτεμίας

αλλά κάνει και άλλα πράγματα.

Τις ευνουχίζει,

τους αλλάζει το χρώμα
από διάφανο σε έντονο κόκκινο,

τις κάνει να ζουν περισσότερο,

και όπως ανακάλυψε
ο βιολόγος Νίκολας Ρόουντ,

τις κάνει να κολυμπούν σε ομάδες.

Γιατί; Επειδή η ταινία,
όπως και πολλά άλλα παράσιτα,

έχει έναν πολύπλοκο κύκλο ζωής

που περιλαμβάνει πολλούς,
διαφορετικούς ξενιστές.

Οι γαρίδες είναι απλώς
ένα βήμα στο ταξίδι της.

Ο τελικός της προορισμός είναι αυτός:

Το μεγαλύτερο φλαμίνγκο.

Η ταινία μπορεί να αναπαραχθεί
μόνο μέσα σε ένα φλαμίνγκο

και για να φτάσει εκεί
χειραγωγεί τις γαρίδες-ξενιστές

στο να σχηματίσουν
αυτά τα εμφανή χρωματιστά κοπάδια

τα οποία το φλαμίνγκο μπορεί
να διακρίνει ευκολότερα

και να τα καταβροχθίσει.

Αυτό είναι το μυστικό
των κοπαδιών της Αρτεμίας.

Δεν είναι κοινωνικές
με τη δική τους θέληση,

αλλά επειδή ελέγχονται.

Δεν έχει να κάνει με την ασφάλεια
μέσα στο πλήθος.

Για την ακρίβεια,
συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Η ταινία καταλαμβάνει
το μυαλό και το σώμα τους

και τις μετατρέπει στο μέσον

με το οποίο θα φτάσει
μέσα σε ένα φλαμίνγκο.

Εδώ είναι ένα άλλο παράδειγμα

παρασιτικής χειραγώγησης.

Αυτός είναι ένας γρύλος
με τάσεις αυτοκτονίας.

Αυτός ο γρύλος κατάπιε τη νύμφη
ενός Γόρδιου σκώληκα,

ή αλλιώς, νηματώδη σκώληκα.

Το σκουλήκι ενηλικιώθηκε μέσα του,

όμως προκειμένου να ζευγαρώσει,
πρέπει να φτάσει στο νερό

και το κάνει αυτό
απελευθερώνοντας πρωτεΐνες

που προκαλούν σύγχυση
στον εγκέφαλο του γρύλου

και τον κάνουν
να συμπεριφέρεται παράλογα.

Όταν ο γρύλος πλησιάσει
σε μια πηγή νερού,

όπως αυτή η πισίνα,

πηδάει μέσα και πνίγεται

και το σκουλήκι βγαίνει έξω

από το πτώμα που αυτοκτόνησε.

Οι γρύλοι έχουν πολύ χώρο.
Ποιος να το φανταζόταν;

Η ταινία και και ο Γόρδιος σκώληκας
δεν είναι τα μόνα.

Είναι μέρος μιας ολόκληρης
σειράς παρασίτων

που ελέγχουν τον εγκέφαλο,

μυκήτων, ιών, σκωλήκων,
εντόμων και άλλων,

που ειδικεύονται στο να ανατρέπουν
και να παρακάμπτουν

τη θέληση του ξενιστή τους.

Πρωτοέμαθα για αυτόν τον τρόπο ζωής

από το ντοκιμαντέρ του Ντέιβιντ Ατένμπορο
«Δοκιμασίες στο Ζωικό Βασίλειο»,

πριν από περίπου 20 χρόνια

και αργότερα από ένα υπέροχο
βιβλίο με τον τίτλο

«Παράσιτο Rex», του φίλου μου Καρλ Ζίμερ.

Από τότε γράφω για αυτά τα πλάσματα.

Λίγα θέματα της βιολογίας
με γοητεύουν περισσότερο.

Λες και τα παράσιτα έχουν υπονομεύσει
και τον δικό μου εγκέφαλο,

επειδή, παρ' όλα αυτά,
είναι πάντα συναρπαστικά

και ευχάριστα μακάβρια.

Όταν γράφεις για τα παράσιτα,

το λεξιλόγιο σου διογκώνεται
με φράσεις όπως,

«τον καταβρόχθισε ζωντανό»
και «ξεπήδησε μέσα από το σώμα του».

(Γέλια)

Όμως υπάρχει και κάτι
περισσότερο από αυτό.

Είμαι συγγραφέας
και οι συνάδελφοί μου στο κοινό

γνωρίζουν πως αγαπάμε τις ιστορίες.

Τα παράσιτα μας προσκαλούν να αντισταθούμε

στο δέλεαρ των προφανών ιστοριών.

Ο κόσμος τους είναι ένας κόσμος
ανατροπής σεναρίων

και απρόσμενων εξηγήσεων.

Γιατί, για παράδειγμα,

αυτή η κάμπια

αρχίζει να χτυπιέται βίαια

όταν ένα άλλο έντομο πλησιάζει την ίδια

και αυτά τα λευκά κουκούλια

τα οποία φαίνεται πως φυλάει;

Επειδή προστατεύει τα αδέρφια της;

Όχι.

Αυτή η κάμπια δέχτηκε επίθεση

από μια παρασιτική σφήκα
η οποία εναπόθεσε τα αυγά της μέσα της.

Τα αυγά εκκολάφτηκαν
και οι νεαρές σφήκες

καταβρόχθησαν την κάμπια ζωντανή

πριν ξεπηδήσουν μέσα από το σώμα της.

Καταλάβατε τι εννοώ;

Η κάμπια δεν πέθανε.

Φαίνεται πως κάποιες σφήκες
έμειναν πίσω

και την έλεγχαν για να προστατέψει
τα αδέρφια τους

τα οποία μεταμορφώνονται

σε ενήλικες μέσα σε αυτά τα κουκούλια.

Αυτή η κάμπια είναι ένας
σωματοφύλακας-ζόμπι

που υπερασπίζεται τους απογόνους

του πλάσματος που τη σκότωσε.

(Χειροκρότημα)

Έχουμε να πούμε πολλά.
Έχω μόνο 13 λεπτά. (Γέλια)

Μερικοί από εσάς,
πιθανώς να ζητάτε απεγνωσμένα

λίγη παρηγοριά στην ιδέα

πως αυτά τα πράγματα
είναι παραδοξότητες του φυσικού κόσμου,

πως είναι κάτι ακραίο,

και αυτή η οπτική είναι κατανοητή

επειδή από τη φύση τους
τα παράσιτα είναι πολύ μικρά

και περνούν πολύ χρόνο

μέσα στα σώματα άλλων οργανισμών.

Είναι εύκολο να τα παραβλέψει κανείς,

όμως αυτό δεν σημαίνει
πως δεν είναι σημαντικά.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Κέβιν Λάφερτι,
πήγε μια ομάδα επιστημόνων

σε τρεις εκβολές ποταμών στην Καλιφόρνια,

και λίγο- πολύ, ζύγισαν,
διαμέλισαν και κατέγραψαν

οτιδήποτε μπόρεσαν να βρουν

και αυτό που βρήκαν

ήταν πληθώρα παρασίτων.

Tα πιο συνηθισμένα ήταν
τα τρηματώδη παράσιτα,

μικρά σκουλήκια που ειδικεύονται
στο να ευνουχίζουν τους ξενιστές τους,

όπως αυτό το άτυχο σαλιγκάρι.

Το κάθε τρηματώδες παράσιτο
είναι μικρό, μικροσκοπικό,

όμως όλα μαζί ζύγιζαν

όσο όλα τα ψάρια των εκβολών

και τρεις έως εννέα φορές περισσότερο
από όλα τα πουλιά μαζί.

Θυμόσαστε το Γόρδιο σκουλήκι
που σας έδειξα,

αυτό με τον γρύλο;

Ένας Ιάπωνας επιστήμονας,
ο Τακούγια Σάτο,

ανακάλυψε πως σε ένα ρυάκι

αυτά τα πλάσματα οδηγούν
τόσους πολλούς γρύλους

και ακρίδες στο νερό

ώστε τα πνιγμένα έντομα

αποτελούν περίπου το 60 τοις εκατό
της διατροφής της ενδημικής πέστροφας.

Η χειραγώγηση δεν είναι κάτι παράδοξο.

Είναι κάτι κρίσιμο και συνηθισμένο

στον κόσμο γύρω μας,

και τώρα οι επιστήμονες
έχουν ανακαλύψει

εκατοντάδες παραδείγματα
τέτοιων οργανισμών που χειραγωγούν

και το πιο ενδιαφέρον είναι
πως έχουν αρχίσει να κατανοούν

ακριβώς πώς αυτά τα πλάσματα
ελέγχουν τον ξενιστή τους.

Αυτό είναι ένα από τα πιο
αγαπημένα μου παραδείγματα:

Αυτή είναι η Ampulex compressa,

η παρασιτική σφήκα των κατσαρίδων,

και είναι παγκοσμίως γνωστό

πως μια παρασιτική σφήκα των κατσαρίδων

με γονιμοποιημένα αυγά

πρέπει να έχει ανάγκη μια κατσαρίδα.

Όταν βρίσκει μία,

την τσιμπάει με το κεντρί της,

που είναι επίσης
ένα αισθητήριο όργανο.

Αυτή η ανακάλυψη ανακοινώθηκε
πριν από τρεις εβδομάδες.

Την τσιμπάει με το κεντρί της
που είναι ένα αισθητήριο όργανο,

εξοπλισμένο με μικρούς
αισθητήριους δέκτες

που της επιτρέπουν
να αισθάνεται την ξεχωριστή υφή

του εγκεφάλου της κατσαρίδας.

Όπως ένας άνθρωπος που ψάχνει
στα τυφλά μέσα σε μια τσάντα,

βρίσκει τον εγκέφαλο
και διαχύνει το δηλητήριό της

μέσα σε δύο συγκεκριμένα
συμπλέγματα νευρώνων.

Οι Ισραηλινοί επιστήμονες
Φρέντερικ Λίμπερσατ και Ραμ Γκαλ,

ανακάλυψαν πως το δηλητήριο
είναι ένα ειδικό χημικό όπλο.

Δεν σκοτώνει την κατσαρίδα,
ούτε τη ναρκώνει.

Η κατσαρίδα θα μπορούσε να φύγει,

ή να πετάξει ή να τρέξει, αν το επέλεγε,

αλλά δεν το επιλέγει

επειδή το δηλητήριο
εκμηδενίζει την κινητικότητά της

και μόνο αυτή.

Βασικά, η σφήκα απενεργοποιεί
το σύστημα διαφυγής

στο λειτουργικό σύστημα
της κατσαρίδας

και αυτό της επιτρέπει να οδηγεί
το αβοήθητο θύμα της,

από τις κεραίες του,
πίσω στη φωλιά του,

όπως ένας άνθρωπος
οδηγεί το σκύλο του.

Όταν φτάσει εκεί,
τοποθετεί ένα αυγό μέσα της,

το αυγό εκκολάπτεται,
την καταβροχθίζει ζωντανή,

ξεπηδάει από το σώμα της,
και τα λοιπά είναι γνωστά.

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

Θα ισχυριζόμουν
πως αφού έχει τσιμπηθεί,

η κατσαρίδα
δεν είναι πια κατσαρίδα.

Είναι περισσότερο
μια προέκταση της σφήκας,

όπως και ο γρύλος ήταν μια προέκταση
του Γόρδιου σκώληκα.

Αυτοί οι ξενιστές δεν θα μπορέσουν
να επιβιώσουν ή να αναπαραχθούν.

Έχουν τόσο έλεγχο πάνω στη μοίρα τους

όσο έχει και το αυτοκίνητό μου.

Μόλις μπουν μέσα τα παράσιτα,

οι ξενιστές δεν έχουν λόγο.

Οι άνθρωποι, φυσικά,

ξέρουν από χειραγώγηση.

Παίρνουμε φάρμακα για να μετατρέψουμε
τη χημεία του εγκεφάλου μας

και να αλλάξουμε τη διάθεσή μας,

και τι είναι τα επιχειρήματα
ή η διαφήμιση ή οι μεγάλες ιδέες

αν όχι μια απόπειρα για να επηρεάσουμε
τον εγκέφαλο κάποιου άλλου;

Όμως οι προσπάθειές μας
όταν το κάνουμε αυτό

είναι αργές και αδέξιες σε σύγκριση

με τη λεπτεπίλεπτη ακρίβεια
των παρασίτων.

Ο Ντον Ντρέιπερ θα ήθελε πολύ
να είναι τόσο κομψός και ακριβής

όσο είναι η παρασιτική σφήκα
των κατσαρίδων.

Νομίζω πως εν μέρει αυτό
κάνει τα παράσιτα

τόσο καταχθόνια και συναρπαστικά.

Τοποθετούμε τόσο ψηλά
την ελεύθερη βούλησή μας

και την ανεξαρτησία μας,

ώστε η προοπτική να χάσουμε
αυτές τις ποιότητες

από αόρατες δυνάμεις

ενεργοποιεί πολλούς από
τους βαθύτερους κοινωνικούς μας φόβους.

Οι οργουελικές δυστοπίες,
οι σκιώδεις μηχανορραφίες

και οι σούπερ-κακοί
που ελέγχουν τον εγκέφαλό μας,

είναι αλληγορίες που γεμίζουν
την πιο σκοτεινή λογοτεχνία μας,

αλλά στη φύση
συμβαίνουν όλη την ώρα.

Αυτό με οδηγεί σε μια προφανή

και ανησυχητική ερώτηση:

Υπάρχουν σκοτεινά και μοχθηρά παράσιτα

που επηρεάζουν τη δική μας συμπεριφορά

χωρίς εμείς να γνωρίζουμε κάτι γι' αυτά;

Πέραν της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας;

Αν υπάρχουν κάποια...

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

Έχω μια κόκκινη κουκκίδα
στο μέτωπό μου τώρα, έτσι δεν είναι;

(Γέλια)

Αν υπάρχουν κάποια,
αυτός είναι ένας καλός υποψήφιος.

Αυτό είναι το τοξόπλασμα gondii,
ή εν συντομία, τόξο,

επειδή όλα τα τρομακτικά πλάσματα

δικαιούνται ένα χαριτωμένο παρατσούκλι.

Το τοξόπλασμα μολύνει τα θηλαστικά,

μια ευρεία γκάμα θηλαστικών,

όμως σεξουαλικά μπορεί να αναπαραχθεί
μόνο μέσα σε μια γάτα.

Οι επιστήμονες, όπως η Τζόαν Γουέμπεστερ,
έχουν αποδείξει πως αν το τοξόπλασμα

μπει μέσα σε έναν αρουραίο
ή σε ένα ποντίκι,

μετατρέπει το τρωκτικό
σε έναν πύραυλο αναζήτησης γατιών.

Αν ο μολυσμένος αρουραίος
μυρίσει την εξαίσια οσμή

των ούρων της γάτας,

πηγαίνει προς την πηγή
αυτής της οσμής,

αντί να απομακρυνθεί
όπως θα ήταν πιο λογικό.

Η γάτα τρώει τον αρουραίο.
Το τοξόπλασμα κάνει σεξ.

Είναι μια κλασσική ιστορία
Eat, Prey, Love.

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

Είστε πολύ ελεήμονες
και γενναιόδωροι άνθρωποι.

Γεια σου Ελίζαμπεθ,
μου άρεσε πολύ η ομιλία σου.

Πώς ελέγχει το παράσιτο τον ξενιστή του

με αυτόν τον τρόπο;

Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε.

Γνωρίζουμε πως το τοξόπλασμα
απελευθερώνει ένα ένζυμο

που παράγει ντοπαμίνη,
μια ουσία που σχετίζεται

με την ανταμοιβή και το κίνητρο.

Γνωρίζουμε πως στοχεύει συγκεκριμένα μέρη
του εγκεφάλου του τρωκτικού,

συμπεριλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται
με τον σεξουαλικό ερεθισμό.

Όμως το πώς ενώνονται
αυτά τα κομμάτια του παζλ

δεν είναι ακόμα εντελώς ξεκάθαρο.

Αυτό που είναι ξεκάθαρο
είναι πως αυτό το πράγμα

είναι μονοκύτταρο.

Δεν έχει νευρικό σύστημα,

δεν έχει συνείδηση,

δεν έχει καν σώμα,

όμως χειρίζεται ένα θηλαστικό;

Εμείς είμαστε θηλαστικά.

Είμαστε σίγουρα πιο έξυπνοι
από έναν απλό αρουραίο,

αλλά οι εγκέφαλοι μας
έχουν την ίδια βασική δομή,

το ίδιο είδος κυττάρων,

τα ίδια χημικά που τα διαπερνούν,

και τα ίδια παράσιτα.

Οι εκτιμήσεις ποικίλουν πολύ,
αλλά κάποιες μετρήσεις εικάζουν

πως ένας στους τρεις ανθρώπους στον κόσμο

έχει τοξόπλασμα στον εγκέφαλό του.

Συνήθως αυτό δεν οδηγεί
σε κάποια φανερή ασθένεια.

Αυτό το παράσιτο βρίσκεται σε αδράνεια

για μεγάλο διάστημα.

Όμως υπάρχουν κάποιες ενδείξεις
πως οι άνθρωποι που είναι φορείς

έχουν λίγο διαφορετικά αποτελέσματα

στα ερωτηματολόγια προσωπικότητας
από τους άλλους ανθρώπους,

πως έχουν λίγο μεγαλύτερη τάση
να προκαλέσουν αυτοκινητιστικά ατυχήματα

και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις
πως οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια

έχουν περισσότερες πιθανότητες
να έχουν μολυνθεί.

Νομίζω πως αυτές οι ενδείξεις
είναι ακόμα ανεπαρκείς,

ακόμα και στους ερευνητές
του τοξοπλάσματος,

οι γνώμες διίστανται
ως προς το αν το παράσιτο

πράγματι επηρεάζει
τη συμπεριφορά μας.

Όμως με δεδομένη την εκτεταμένη φύση
τέτοιας χειραγώγησης,

θα ήταν εντελώς αβάσιμο να πιστεύουμε

πως οι άνθρωποι είναι το μόνο είδος

που δεν επηρεάζεται
με παρόμοιο τρόπο.

Νομίζω πως η ικανότητα
να ανατρέπουμε συνεχώς

τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο,

κάνει τα παράσιτα καταπληκτικά.

Μας προσκαλούν συνεχώς να κοιτάξουμε
τον φυσικό κόσμο από όλες τις πλευρές

και να αναρωτιόμαστε
αν οι συμπεριφορές που βλέπουμε,

είτε είναι απλές και προφανείς,

είτε είναι μπερδεμένες και αινιγματικές,

δεν είναι το αποτέλεσμα ατόμων

που δρουν με τη δική τους θέληση,

αλλά επειδή έχουν υποκύψει

στον έλεγχο κάποιου άλλου.

Παρ' όλο που αυτή η ιδέα
μπορεί να είναι ανησυχητική,

και ενώ οι συνήθειες των παρασίτων
μπορεί να είναι πολύ φρικαλέες,

νομίζω πως αυτή η ικανότητά τους
να μας εκπλήσσουν,

είναι αυτό που τα κάνει
εξίσου υπέροχα και χαρισμάτικά

όσο ένα πάντα, μια πεταλούδα
ή ένα δελφίνι.

Στο τέλος του βιβλίου
«Η Καταγωγή των Ειδών»,

ο Κάρολος Δαρβίνος γράφει
για το μεγαλείο της ζωής

και τις ατελείωτες, πανέμορφες

και υπέροχες μορφές.

Θέλω να πιστεύω
πως θα μπορούσε να αναφερόταν

σε μια ταινία που κάνει
τις γαρίδες κοινωνικές

ή σε μια σφήκα που βγάζει
τις κατσαρίδες βόλτα.

Όμως μπορεί απλώς
να μιλάει ένα παράσιτο για μένα.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)