Điều gì đã tạo nên Cách mạng Pháp? - Tom Mullaney

Con người có những quyền gì, và những quyền đó tới từ đâu? Ai có quyền thực hiện những quyết định cho người khác và nhờ quyền lực nào? Và bằng cách nào ta có thể tổ chức xã hội để đáp ứng nhu cầu của người dân? Tom Mullaney cho thấy những câu hỏi trên đã thách thức cả một quốc gia như thế nào trong cao trào Cách mạng Pháp.

Bài giảng bởi Tom Mullaney, hoạt họa bởi Sashko Danylenko.

Con người có những quyền gì, và những
quyền đó tới từ đâu?

Ai có quyền thực hiện những quyết định cho
người khác và nhờ quyền lực nào?

Và bằng cách nào ta có thể tổ chức xã hội
để đáp ứng nhu cầu của người dân?

Những câu hỏi này thách thức
cả một quốc gia

trong thời kì bùng nổ của
cuộc Cách mạng Pháp.

Tới cuối thế kỉ 18,

châu Âu đã trải qua một cuộc thay đổi sâu
sắc về trí tuệ và văn hóa

được biết đến như thời kì Khai sáng.

Các triết gia và nghệ sĩ đề cao
lí luận và tự do con người

lên trên truyền thống và tôn giáo.

Sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu
và tư liệu in ấn

đã thúc đẩy nhận thức chính trị,

và cuộc Cách mạng Mỹ đã chuyển từ một
thuộc địa của Anh

thành một nước cộng hòa độc lập.

Tuy nhiên Pháp, một trong những quốc gia
lớn và giàu có nhất châu Âu

vẫn bị cai trị bởi một chính quyền cổ hủ
với ba tầng lớp xã hội cố định

được gọi là các Đẳng cấp.

Nhà vua đương trị Louis XVI gây dựng
quyền lực dựa trên thuyết chuyên chế

và trao những đặc quyền cho Đẳng cấp
Thứ nhất và Thứ hai,

đó là tăng lữ và quý tộc.

Đẳng cấp Thứ ba gồm các thương gia trung
lưu và thợ thủ công,

cùng hơn 20 triệu nông dân có
ít quyền lực hơn rất nhiều

và họ là những người duy nhất
phải đóng thuế,

không chỉ cho nhà vua, mà còn
cho các Đẳng cấp khác.

Trong những năm mất mùa.

tô thuế có thể làm nông dân
gần như trắng tay

trong khi nhà vua và quý tộc sống xa xỉ
bằng sự giàu có mà họ giành được.

Nhưng khi Pháp chìm trong nợ nần do
viện trợ cho Cách mạng Mỹ

và chiến tranh kéo dài với Anh,

cần có những thay đổi.

Vua Louis chỉ định bộ trưởng
tài chính Jacques Necker,

người đã đề xuất cải cách thuế

và giành được sự ủng hộ của quần chúng
bằng cách công khai chi tiêu ngân sách.

Nhưng các cố vấn của nhà vua phản đối
quyết liệt đề nghị này.

Cực kì mong muốn tìm giải pháp, nhà vua đã
cho họp Hội nghị ba Đẳng cấp,

một nhóm các đại biểu
của ba Đẳng cấp,

lần đầu tiên trong 175 năm.

Mặc dù Đẳng cấp Thứ ba đại diện cho
98% dân số Pháp,

phiếu bầu của họ chỉ ngang hàng với
phiếu bầu của các Đẳng cấp khác.

Và không bất ngờ khi cả hai giai cấp đứng
đầu đều mong muốn giữ lại các đặc quyền.

Nhận ra rằng họ không thể
được đối xử công bằng,

Đẳng cấp Thứ ba tan rã,

tự xưng họ là Hội đồng Dân tộc,

và đề nghị được soạn một bản hiến pháp
mới mà không cần tới các Đẳng cấp khác.

Vua Louis ra lệnh cho Đẳng cấp
Thứ nhất và Thứ hai

họp với Hội đồng Dân tộc,

nhưng đồng thời cách chức Necker, vị
bộ trưởng tài chính được yêu mến.

Để đáp trả, hàng nghìn người dân
Paris tức giận

hợp sức cùng quân lính đồng lòng
tấn công nhà tù Bastille,

một biểu tượng của sức mạnh hoàng gia
và một nhà chứa vũ khí lớn.

Cuộc Cách mạng đã bắt đầu.

Trong khi khởi nghĩa lan truyền
khắp đất nước,

chế độ phong kiến bị loại bỏ.

Tuyên ngôn của Hội đồng Dân tộc về
Nhân quyền và Dân quyền

đã nêu ra một ý tưởng tiến bộ
so với thời đại -

rằng quyền cá nhân và tự do là gốc
rễ đối với tự nhiên con người

và chính quyền tồn tại chỉ
để bảo vệ chúng.

Không còn các đặc quyền, nhiều nhà
quý tộc đã bỏ trốn ra nước ngoài,

cầu xin các nguyên thủ ở đó xâm lược
Pháp và gìn giữ trật tự.

Và trong khi Louis tiếp tục là biểu tượng
của nền quân chủ chuyên chế,

ông lo sợ cho tương lai của mình.

Năm 1791, ông cố gắng trốn khỏi
Pháp nhưng đã bị bắt.

Cuộc bỏ trốn bất thành này đã làm tan vỡ
niềm tin của người dân vào nhà vua.

Hoàng gia bị bắt giữ và nhà vua
bị kết tội phản quốc.

Sau một phiên xử,

nhà vua được tôn kính một thời
đã bị chém đầu công khai,

đánh dấu chấm hết cho một
ngàn năm quân chủ

và hoàn thiện sự ra đời nền cộng
hòa Pháp đầu tiên vào ngày 21/9,

dưới khẩu hiệu,
"Tự do, Bình đẳng, Bác ái."

Chín tháng sau,

Hoàng hậu Marie Antoinette,

một người ngoại quốc từ lâu
bị châm chọc là "Quý bà Thâm hụt"

do sự hoang phí của mình,

cũng bị xử tử.

Nhưng cuộc Cách mạng không kết thúc ở đó.

Một số lãnh đạo, không hài lòng
với việc chỉ thay đổi chính quyền,

đã tìm cách thay đổi hoàn toàn xã hội Pháp --

tôn giáo,
tên đường phố,

thậm chí cả lịch của nó.

Khi một số phần tử được hình thành,

phái Jacobin cực đoan được lãnh đạo
bởi Maximilien Robespierre

đã mở màn một Triều đại Khủng bố

nhằm đàn áp những bất đồng nhỏ nhất,

đã xử tử hơn 20,000 người

trước khi chính phái này sụp đổ.

Trong khi đó, Pháp phải chống lại
các nước quân chủ láng giềng

có ý định đàn áp cuộc cách mạng
trước khi nó lan rộng.

Trong cơn hỗn loạn, một vị tướng tên
Napoleon Bonaparte lên nắm quyền,

trở thành Hoàng đế khi ông tuyên bố sẽ giữ
gìn những giá trị dân chủ của Cách mạng.

Sau tất cả, cuộc Cách mạng đã
thấy ba quốc hội

và năm chính quyền trong vòng 10 năm,

theo sau là những thập kỉ của nền quân
chủ và các cuộc nổi dậy thay phiên nhau

trước khi nền cộng hòa tiếp theo
thành lập năm 1871.

Và khi chúng ta hoan nghênh
tư tưởng của Cách mạng Pháp,

chúng ta vẫn đau đầu với những
vấn đề cơ bản tương tự

những điều được nêu ra hai thế kỉ trước.