WEBVTT 00:00:06.792 --> 00:00:10.501 Con người có những quyền gì, và những quyền đó tới từ đâu? 00:00:10.501 --> 00:00:14.310 Ai có quyền thực hiện những quyết định cho người khác và nhờ quyền lực nào? 00:00:14.310 --> 00:00:19.209 Và bằng cách nào ta có thể tổ chức xã hội để đáp ứng nhu cầu của người dân? 00:00:19.209 --> 00:00:21.868 Những câu hỏi này thách thức cả một quốc gia 00:00:21.868 --> 00:00:25.019 trong thời kì bùng nổ của cuộc Cách mạng Pháp. 00:00:25.019 --> 00:00:27.409 Tới cuối thế kỉ 18, 00:00:27.409 --> 00:00:31.441 châu Âu đã trải qua một cuộc thay đổi sâu sắc về trí tuệ và văn hóa 00:00:31.441 --> 00:00:33.800 được biết đến như thời kì Khai sáng. 00:00:33.800 --> 00:00:37.409 Các triết gia và nghệ sĩ đề cao lí luận và tự do con người 00:00:37.409 --> 00:00:40.070 lên trên truyền thống và tôn giáo. 00:00:40.070 --> 00:00:42.830 Sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu và tư liệu in ấn 00:00:42.830 --> 00:00:45.209 đã thúc đẩy nhận thức chính trị, 00:00:45.209 --> 00:00:48.749 và cuộc Cách mạng Mỹ đã chuyển từ một thuộc địa của Anh 00:00:48.749 --> 00:00:51.450 thành một nước cộng hòa độc lập. 00:00:51.450 --> 00:00:55.259 Tuy nhiên Pháp, một trong những quốc gia lớn và giàu có nhất châu Âu 00:00:55.259 --> 00:00:59.969 vẫn bị cai trị bởi một chính quyền cổ hủ với ba tầng lớp xã hội cố định 00:00:59.969 --> 00:01:02.052 được gọi là các Đẳng cấp. 00:01:02.052 --> 00:01:06.769 Nhà vua đương trị Louis XVI gây dựng quyền lực dựa trên thuyết chuyên chế 00:01:06.769 --> 00:01:11.040 và trao những đặc quyền cho Đẳng cấp Thứ nhất và Thứ hai, 00:01:11.040 --> 00:01:13.781 đó là tăng lữ và quý tộc. 00:01:13.781 --> 00:01:17.021 Đẳng cấp Thứ ba gồm các thương gia trung lưu và thợ thủ công, 00:01:17.021 --> 00:01:21.390 cùng hơn 20 triệu nông dân có ít quyền lực hơn rất nhiều 00:01:21.390 --> 00:01:24.461 và họ là những người duy nhất phải đóng thuế, 00:01:24.461 --> 00:01:28.632 không chỉ cho nhà vua, mà còn cho các Đẳng cấp khác. 00:01:28.632 --> 00:01:30.013 Trong những năm mất mùa. 00:01:30.013 --> 00:01:33.370 tô thuế có thể làm nông dân gần như trắng tay 00:01:33.370 --> 00:01:39.190 trong khi nhà vua và quý tộc sống xa xỉ bằng sự giàu có mà họ giành được. 00:01:39.190 --> 00:01:43.272 Nhưng khi Pháp chìm trong nợ nần do viện trợ cho Cách mạng Mỹ 00:01:43.272 --> 00:01:45.680 và chiến tranh kéo dài với Anh, 00:01:45.680 --> 00:01:47.542 cần có những thay đổi. 00:01:47.542 --> 00:01:50.767 Vua Louis chỉ định bộ trưởng tài chính Jacques Necker, 00:01:50.767 --> 00:01:52.381 người đã đề xuất cải cách thuế 00:01:52.381 --> 00:01:57.432 và giành được sự ủng hộ của quần chúng bằng cách công khai chi tiêu ngân sách. 00:01:57.432 --> 00:02:00.713 Nhưng các cố vấn của nhà vua phản đối quyết liệt đề nghị này. 00:02:00.713 --> 00:02:05.132 Cực kì mong muốn tìm giải pháp, nhà vua đã cho họp Hội nghị ba Đẳng cấp, 00:02:05.132 --> 00:02:07.902 một nhóm các đại biểu của ba Đẳng cấp, 00:02:07.902 --> 00:02:12.091 lần đầu tiên trong 175 năm. 00:02:12.091 --> 00:02:16.583 Mặc dù Đẳng cấp Thứ ba đại diện cho 98% dân số Pháp, 00:02:16.583 --> 00:02:20.102 phiếu bầu của họ chỉ ngang hàng với phiếu bầu của các Đẳng cấp khác. 00:02:20.102 --> 00:02:25.462 Và không bất ngờ khi cả hai giai cấp đứng đầu đều mong muốn giữ lại các đặc quyền. 00:02:25.462 --> 00:02:28.021 Nhận ra rằng họ không thể được đối xử công bằng, 00:02:28.021 --> 00:02:29.913 Đẳng cấp Thứ ba tan rã, 00:02:29.913 --> 00:02:32.003 tự xưng họ là Hội đồng Dân tộc, 00:02:32.003 --> 00:02:37.503 và đề nghị được soạn một bản hiến pháp mới mà không cần tới các Đẳng cấp khác. 00:02:37.503 --> 00:02:39.972 Vua Louis ra lệnh cho Đẳng cấp Thứ nhất và Thứ hai 00:02:39.972 --> 00:02:41.782 họp với Hội đồng Dân tộc, 00:02:41.782 --> 00:02:45.912 nhưng đồng thời cách chức Necker, vị bộ trưởng tài chính được yêu mến. 00:02:45.912 --> 00:02:48.833 Để đáp trả, hàng nghìn người dân Paris tức giận 00:02:48.833 --> 00:02:53.183 hợp sức cùng quân lính đồng lòng tấn công nhà tù Bastille, 00:02:53.183 --> 00:02:57.447 một biểu tượng của sức mạnh hoàng gia và một nhà chứa vũ khí lớn. 00:02:57.447 --> 00:03:00.103 Cuộc Cách mạng đã bắt đầu. 00:03:00.103 --> 00:03:02.385 Trong khi khởi nghĩa lan truyền khắp đất nước, 00:03:02.385 --> 00:03:04.724 chế độ phong kiến bị loại bỏ. 00:03:04.724 --> 00:03:07.994 Tuyên ngôn của Hội đồng Dân tộc về Nhân quyền và Dân quyền 00:03:07.994 --> 00:03:10.614 đã nêu ra một ý tưởng tiến bộ so với thời đại - 00:03:10.614 --> 00:03:15.675 rằng quyền cá nhân và tự do là gốc rễ đối với tự nhiên con người 00:03:15.675 --> 00:03:19.494 và chính quyền tồn tại chỉ để bảo vệ chúng. 00:03:19.494 --> 00:03:22.775 Không còn các đặc quyền, nhiều nhà quý tộc đã bỏ trốn ra nước ngoài, 00:03:22.775 --> 00:03:26.864 cầu xin các nguyên thủ ở đó xâm lược Pháp và gìn giữ trật tự. 00:03:26.864 --> 00:03:30.694 Và trong khi Louis tiếp tục là biểu tượng của nền quân chủ chuyên chế, 00:03:30.694 --> 00:03:32.984 ông lo sợ cho tương lai của mình. 00:03:32.984 --> 00:03:37.135 Năm 1791, ông cố gắng trốn khỏi Pháp nhưng đã bị bắt. 00:03:37.135 --> 00:03:41.126 Cuộc bỏ trốn bất thành này đã làm tan vỡ niềm tin của người dân vào nhà vua. 00:03:41.126 --> 00:03:45.405 Hoàng gia bị bắt giữ và nhà vua bị kết tội phản quốc. 00:03:45.405 --> 00:03:46.586 Sau một phiên xử, 00:03:46.586 --> 00:03:49.917 nhà vua được tôn kính một thời đã bị chém đầu công khai, 00:03:49.917 --> 00:03:53.416 đánh dấu chấm hết cho một ngàn năm quân chủ 00:03:53.416 --> 00:03:59.175 và hoàn thiện sự ra đời nền cộng hòa Pháp đầu tiên vào ngày 21/9, 00:03:59.175 --> 00:04:03.405 dưới khẩu hiệu, "Tự do, Bình đẳng, Bác ái." 00:04:03.405 --> 00:04:04.638 Chín tháng sau, 00:04:04.638 --> 00:04:06.187 Hoàng hậu Marie Antoinette, 00:04:06.187 --> 00:04:09.217 một người ngoại quốc từ lâu bị châm chọc là "Quý bà Thâm hụt" 00:04:09.217 --> 00:04:11.348 do sự hoang phí của mình, 00:04:11.348 --> 00:04:13.359 cũng bị xử tử. 00:04:13.359 --> 00:04:15.820 Nhưng cuộc Cách mạng không kết thúc ở đó. 00:04:15.820 --> 00:04:19.222 Một số lãnh đạo, không hài lòng với việc chỉ thay đổi chính quyền, 00:04:19.222 --> 00:04:22.759 đã tìm cách thay đổi hoàn toàn xã hội Pháp -- 00:04:22.759 --> 00:04:24.769 tôn giáo, tên đường phố, 00:04:24.769 --> 00:04:26.216 thậm chí cả lịch của nó. 00:04:26.216 --> 00:04:28.086 Khi một số phần tử được hình thành, 00:04:28.086 --> 00:04:32.576 phái Jacobin cực đoan được lãnh đạo bởi Maximilien Robespierre 00:04:32.576 --> 00:04:34.586 đã mở màn một Triều đại Khủng bố 00:04:34.586 --> 00:04:36.656 nhằm đàn áp những bất đồng nhỏ nhất, 00:04:36.656 --> 00:04:39.086 đã xử tử hơn 20,000 người 00:04:39.086 --> 00:04:41.776 trước khi chính phái này sụp đổ. 00:04:41.776 --> 00:04:45.797 Trong khi đó, Pháp phải chống lại các nước quân chủ láng giềng 00:04:45.797 --> 00:04:49.586 có ý định đàn áp cuộc cách mạng trước khi nó lan rộng. 00:04:49.586 --> 00:04:54.097 Trong cơn hỗn loạn, một vị tướng tên Napoleon Bonaparte lên nắm quyền, 00:04:54.097 --> 00:04:59.487 trở thành Hoàng đế khi ông tuyên bố sẽ giữ gìn những giá trị dân chủ của Cách mạng. 00:04:59.487 --> 00:05:02.867 Sau tất cả, cuộc Cách mạng đã thấy ba quốc hội 00:05:02.867 --> 00:05:05.736 và năm chính quyền trong vòng 10 năm, 00:05:05.736 --> 00:05:09.517 theo sau là những thập kỉ của nền quân chủ và các cuộc nổi dậy thay phiên nhau 00:05:09.517 --> 00:05:12.897 trước khi nền cộng hòa tiếp theo thành lập năm 1871. 00:05:12.897 --> 00:05:15.796 Và khi chúng ta hoan nghênh tư tưởng của Cách mạng Pháp, 00:05:15.796 --> 00:05:19.227 chúng ta vẫn đau đầu với những vấn đề cơ bản tương tự 00:05:19.227 --> 00:05:21.488 những điều được nêu ra hai thế kỉ trước.