Return to Video

ئازادی رۆژنامەگەریمان چۆن ئازاده‌؟

  • 0:00 - 0:03
    ئەوە جەیمس ڕایزنە.
  • 0:03 - 0:06
    ڕەنگە تۆ وەک پەیامنێرى براوەى خەڵاتى
    بۆڵتەرزی
  • 0:06 - 0:08
    ڕۆژنامەى نیویۆڕک تایمز بیناسیت.
  • 0:08 - 0:11
    بۆ ماوەیەکى زۆر پێش ئەوەى هەر کەسێ ناوى
    ئیدوارد سنۆدین بزانێ،
  • 0:11 - 0:13
    ڕایزن پەرتوکێکى نووسى کە تیایدا ئاشکراى
    کرد
  • 0:13 - 0:17
    کە ئاژانسى ئاسایشى گەل نایاسایانە گوێ لە
    گفتوگۆ تەلەفۆنیەکانی ئەمریکەکان دەگرێت.
  • 0:18 - 0:20
    بەڵام بەشێکى ترى ئەم پەرتووکە
  • 0:20 - 0:22
    ڕەنگە کاریگەرى لەسەر
    زۆر بواریتریش هەبێت.
  • 0:22 - 0:27
    تیادا، باسى کۆسپەکانى ئەو کاتى ئۆپڕاسیۆنە
    هەواڵگرییەکانى ئەمریکا دەکات
  • 0:27 - 0:30
    كه‌ CIA هەڵسا بە ڕادەست کردنى وشە بە وشەى
    پلانەکانى
  • 0:30 - 0:32
    بۆمبى ناوەکى ئێران.
  • 0:33 - 0:34
    گەر شێتانە دەردەکەوێ، بڕۆ بیخوێنەوە،
  • 0:34 - 0:36
    بەڕاستى چیرۆکێکى بڕواپێنەکراوە.
  • 0:36 - 0:39
    بەڵام دەزانیت کێ ئەم بەشەى بەدڵ نییە؟
  • 0:39 - 0:40
    حکومەتى ئەمریکا.
  • 0:41 - 0:43
    نزیکەى دە ساڵ دواتر،
  • 0:43 - 0:46
    ڕایزن بابەتى لێکۆڵینەوەى حکومەتى ئەمریکا
    بوو
  • 0:46 - 0:48
    کە داواکاری گشتى داواى لێ کرد گەواهى
    بەڵگەکانى بدا
  • 0:48 - 0:50
    لە دژى یەکێک لە سەرچاوەى بەڵگەکانى.
  • 0:51 - 0:55
    و بە درێژاى ڕێگەکە، بووه‌ هێمایه‌ك
    بۆ شێوازى ئه‌م دواییه‌ی حکومەتى ئەمریکا
  • 0:55 - 0:58
    لە لێکۆڵینەوەى دادى هەواڵگیریدا لەسەر
    سیخوری کردنی پەیامنێران.
  • 0:59 - 1:00
    بەپێى هەموارى یەکەمى
    دەستور،
  • 1:00 - 1:04
    ڕاگەیاندن مافى پەخشى زانیاری
    نهێنی هەیە گەر بۆ بەرژەوەندى گشتى بێت.
  • 1:04 - 1:09
    بەڵام جێبەجێکردنى ئەم مافە ئەستەمە ئەگەر
    میدیاکان نەتوانن هەواڵ کۆ بکەنەوە
  • 1:09 - 1:12
    و ناسنامەى پیاو و ژنە ئازاکان بپارێزن
  • 1:12 - 1:14
    کە پێیان دەبەخشن.
  • 1:14 - 1:16
    بۆیە کاتێ حکومەت هاتە پێشەوە،
  • 1:16 - 1:19
    ڕایزن ئەوەى کرد کە زۆرێک لە پەیامنێرە
    ئازاکانى پێش خۆى کردوویانە:
  • 1:19 - 1:20
    ئەو ڕەتى کردەوە
  • 1:20 - 1:22
    و وتى پێى باشترە بچێتە زیندان.
  • 1:23 - 1:26
    هەر بۆیە لە ٢٠٠٧ بۆ ٢٠١٥،
  • 1:26 - 1:28
    ڕایزن لە ژێر تارمایی ڕۆیشتن بۆ
    زیندانى فیدراڵى دەژیا.
  • 1:29 - 1:33
    چەند ڕۆژێک پێش دادگایەکە، شتێکى سەیر
    ڕوویدا.
  • 1:34 - 1:38
    لە ناکاو، دوای ساڵانێک لە بانگەشەى حکومەت
    بەوەى هۆکارێکى گرینگى دۆسیەکەیە،
  • 1:38 - 1:40
    حكومه‌ت بە تەواوى لە داواکاریەکانى دژى
    ڕایزن شکستى هێنا.
  • 1:41 - 1:43
    وەک ئەوەى دەرکەوت، لە سەردەمى چاودێرى
    کردنى ئەلیکترۆنى،
  • 1:43 - 1:46
    شوێنى کەم هەن کە پەیامنێرەکان دەتوانن
    سەرچاوەکانیان بشارنەوە.
  • 1:47 - 1:51
    و لەبرى هەوڵدان شکست هێنان بەوەى ڕایزن
    گەواهى بەڵگەکانى بدا.
  • 1:51 - 1:54
    لە بڕى ئەوە دەیانتوانى بەڵگەى شوێنەوارى
    پەنجەى ئەویان هەیێت.
  • 1:55 - 1:57
    بۆیە زۆر بە نهێنى و بەبێ ڕەزامەندى خۆى،
  • 1:57 - 1:59
    تۆمارە تەلەفۆنیەکانى ڕایزنیان وەرگرت.
  • 2:00 - 2:04
    ئەوان تۆمارى ئیمێڵەکان، زانیارى دارایى و
    بانکی،
  • 2:04 - 2:06
    ڕاپۆرتى کرێدیتى ئەویان بەدەست هێنا،
  • 2:06 - 2:09
    تەنانەت تۆماری گەشتەکان لەگەڵ لیستى گەشتە
    ئاسمانیەکانى برد.
  • 2:10 - 2:14
    و ئەمەش لە نێو ئەم زانیاریانە دابوو کە بۆ
    تۆمەتبارکردنى جێفری ستێرلینگ،
  • 2:14 - 2:17
    سەرچاوەى بەڵگەکانى ڕایزن و
    هه‌واڵگیری CIA بەکارهێنا.
  • 2:18 - 2:20
    بەداخەوە، ئەمە تەنها یەک دۆسیەیە لە نێو
    زۆر دۆسیەدا.
  • 2:21 - 2:25
    گەر سەرۆک ئۆباما لە بەڵێنەکەى بۆ پاراستنى
    هەواڵگرەکان پەشیمان بێتەوە،
  • 2:25 - 2:28
    و لەبرى ئەمە، وەزارەتى داد زیاتر دادگایان
    دەکات
  • 2:28 - 2:31
    کەوا هەستا بەدادگاى کردنى هەموو ئیدارە
    کۆکراوەکانیتر.
  • 2:31 - 2:33
    ئێستا، دەتوانى ببینی چۆن دەکرێت ئەمە
    کێشە بێت،
  • 2:33 - 2:38
    بە تایبەتى چونکە حکومەت بڕواى وایە زۆربەى
    ئەو شتانەى دەکرێن نهێنین.
  • 2:39 - 2:43
    لە ١١/٩وە، هەموو چیرۆکە گرینگەکان دەربارەى
    ئاسایشى نەتەوایەتى
  • 2:43 - 2:46
    لە ئەنجامى هاتنى هەواڵگرەکانەوە بوو بۆ نێو
    ڕۆژنامەگەرى.
  • 2:47 - 2:50
    بۆیە لە مەترسىداین بە بینینى
    ڕاگەیاندن کە ناتوانێ کارى خۆى بکات
  • 2:50 - 2:52
    کەوا لەسەر هەموارى یەکە پێویستە بپارێزرێت
  • 2:52 - 2:55
    چونکە حکومەت توانایەکى زۆرى لە سیخورى
    کردن بەسەر هەموواندا هەیە.
  • 2:55 - 2:58
    بەڵام هەروەک تەکنەلۆژیا ڕێگەى بە حکومەت
    داوە
  • 2:58 - 3:01
    بە سەرکەوتن بەسەر مافەکانى پەیامنێر،
  • 3:01 - 3:03
    ڕاگەیاندیش دەتوانێت تەکنەلۆژیا بەکار بێنێت
  • 3:03 - 3:05
    تەنانەت باشتر لە پێشووتر بۆ
    پاراستنی سەرچاوەکانی.
  • 3:06 - 3:09
    ئەوسا دەتوانن دەست بکەنە پاراستنى
    سەرچاوەکان یەکسەر دواى لێکۆڵینەوە
  • 3:09 - 3:11
    وەک لەوگەواهیدەرەى دواى ڕاستیەکان دەوەستێ.
  • 3:12 - 3:14
    ئێستا بەرنامەکانى پەیوەندى بوونیان هەیە
  • 3:14 - 3:17
    ئەمە بەردەست نەبوو کاتێک ڕایزن پەرتووکەکەى
    نووسى،
  • 3:17 - 3:21
    و بەرگری چاودێری کردنى لە ئیمێڵەکان و
    پەیوەندیە تەلەفۆنیەکان زیاترە.
  • 3:22 - 3:26
    بۆ نموونە، یەکێک لەم ئامێرە سێکیوردرۆپە،
  • 3:26 - 3:29
    سیستەمى کراوەى ئاشکرا کردنى سەرچاوەى
    گەندەڵییە
  • 3:29 - 3:33
    کەوا لە بنچینەدا لە لایەن ئەستێرەى
    ئینته‌رنێت ئارۆن سوارتز دروست کراوە،
  • 3:33 - 3:36
    ئێستا لەو شوێنە قازانج نەویستە پەرەى پێ
    دەدرێت کە کارى لێ دەکەم،
  • 3:36 - 3:37
    ئازادى ڕێكخراوی ڕاگەیاندن.
  • 3:38 - 3:39
    لە برى ناردنى ئیمێڵ،
  • 3:40 - 3:42
    بۆ ماڵپەرى ڕێكخراوى هەواڵەکان دەڕۆیت،
  • 3:42 - 3:44
    وەک ئەوەى ئێرە لەسەر واشنتۆن پۆست.
  • 3:44 - 3:48
    لەوێ، دەتوانى بەڵگەنامەکە دابەزێنى یان
    زانیارى بنێرى
  • 3:48 - 3:50
    هەروەک چۆن لەگەڵ هەر فۆرمێکى ترى پەیوەندى
    دەیکەى.
  • 3:51 - 3:53
    دوای لەسەر خزمەتگوزاریەک دەشاردرێتەوە و
    ئەمبار دەکرێت
  • 3:53 - 3:56
    کەوا تەنها ڕێکخراوەکانى هەواڵ دەتوانێت پێى
    بگات.
  • 3:56 - 4:00
    بۆیە چیتر حکومەت ناتوانێت بە نهێنى داواى
    زانیاریەکان بکات،
  • 4:00 - 4:02
    و زۆربەى زانیاریەکان کە داواى دەکەن
  • 4:02 - 4:04
    لە یەکەم شوێن بەردەست نابێت.
  • 4:04 - 4:07
    سێکیوردرۆپ، بەڕاستى تەنها
    بەشێکى بچوکى ئەم مەتەڵەیە
  • 4:07 - 4:10
    لە سەدەى ٢١ بۆ پاراستنى ئازادى ڕاگەیاندن.
  • 4:11 - 4:13
    بەداخەوە، لە سەرانسەرى جیهان
  • 4:13 - 4:16
    بە بەردەوامى تەکنیکى نوێى سیخورى
    پەرە پێدەدەن
  • 4:16 - 4:17
    کە هەموومان دەخاتە مەترسیەوە.
  • 4:18 - 4:21
    ئەمەش لەسەرووى ئێمەیە دڵنیابین
  • 4:21 - 4:23
    ئەمە تەنها پسپۆریەتى تەکنەلۆژیاى هەواڵگیرى
    نییە،
  • 4:23 - 4:27
    وەک ئێدوارد سنۆودن کەوا شەقامێک بۆ نیشان
    دانى کردارە هەڵەکان هەیە.
  • 4:27 - 4:32
    ئەمە تەنها چالاکیەکە کە تەندروستی
    شارەزایانی هەواڵگیری دەپارێزێت
  • 4:32 - 4:35
    لە قەرەباڵغی نەخۆشخانەکان ئاگادارمان
    دەکەنەوە،
  • 4:36 - 4:38
    یان کرێکاری ژینگەی داهاتوو
  • 4:38 - 4:41
    دەربارەی پیس بوونی ئاوی فڵینت زەنگی
    ئاگادارکردنەوە لێ دەدەن،
  • 4:41 - 4:43
    یان لە ناوەوەی واڵ ستریت
  • 4:43 - 4:45
    لە قەیرانی داهاتووی دارایی ئاگادارمان
    دەکەنەوە.
  • 4:46 - 4:50
    دواتر، ئەم ئامێرانە تەنها بۆ یارمەتیدانی
    پیاو و ژنە ئازاکان درووست نەکراوە
  • 4:50 - 4:52
    کەوا تاوانەکان ئاشکرا دەکەن،
  • 4:52 - 4:55
    بەڵکو مەبەستێکە بۆ پاراستنی هەموو
    مافەکانمان لە ژێر دەستوور.
  • 4:55 - 4:57
    سوپاستان دەکەم.
  • 4:57 - 5:00
    (چەپڵە لێدان)
Title:
ئازادی رۆژنامەگەریمان چۆن ئازاده‌؟
Speaker:
تریڤۆر تیم
Description:

لە ئەمریکادا، ڕاگەیاندن مافی بڵاو کردنەوەی زانیاری نهێنی بۆ گەل هەیە کە بیەوێت بیزانێت، کە لە لایەن هەموارى دەستوورى یەکەم دەپارێزرێن، چاودێری کردنى حکومەت بۆ هەواڵگرەکان زۆر زیاتر بووە، سەرچاوەى چالاکى هەموو چیرۆکێکى گرینگ دەربارەى ئاسایشى نەتەوەیی لە ١١/٩ەوە ، بۆ بڵاوکردنەوەى زانیارى کەوتە مەترسیەوە. لەم وتارە زانیارى بەخشەدا، ئازادى ڕێکخراوى ڕاگەیاندن، ئەندامى ڕێکخراوەکان و هاوەڵى TED تریڤڵ تیم، بە دواى مێژووى کردارى تازەى حکومەت دەکەوێت دژ بە تاکەکان کەوا تاوان ئاشکرا دەکەن و نادادپەروەرى و لایەنگرى ئەوتەکنەلۆژیانە دەکەن کەوا یارمەتىان دەدات بە پارێزراوى نادیارانە کارى خۆیان بکەن.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
05:13

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.