Cướp biển, y tá và những nhà thiết kế nổi loạn

Trong bài ca về những phá cách trong thiết kế, Alice Rawsthorn nhấn mạnh tác phẩm của những anh hùng thầm lặng, từ Blackbeard cho đến Florence Nightingale. Kết nối những tư tưởng táo bạo đó với những tẩm nhìn hiện đại mới như Buckminster Fuller, Rawsthorn cho đã thấy cách những nhà thiết kế vĩ đại nhất thường là những người nổi loạn nhất.

Thiết kế là một việc phi thường và bí ẩn,

nó mang những ý nghĩa khác nhau
ở những thời điểm khác nhau.

Nhưng các dự án thiết kế đầy cảm hứng
đều có một điểm chung:

chúng bắt đầu từ một ước mơ.

Ước mơ càng táo bạo,

thì thiết kế lại càng cần vĩ đại
để đạt được ước mơ đó.

Đây cũng là lý do mà
những nhà thiết kế vĩ đại nhất hầu hết

đều là những kẻ có hoài bão lớn nhất
và nổi loạn nhất và phá cách nhất.

Đây đã là tình trạng xuyên suốt lịch sử,

tới tận năm 300 trước Công nguyên,

khi một đứa trẻ 13 tuổi lên ngôi vua

của quốc gia châu Á nhỏ bé, xa xôi
và nghèo đói.

Ông ta ao ước có thật nhiều đất đai,
sự giàu sang và quyền lực

bằng chinh phạt.

Kĩ năng thiết kế của ông ta

- nghe có vẻ không đúng cho lắm -

lại trở nên cần thiết để
ông ta có thể làm được điều ông ta muốn.

Vào thời điểm đó,

tất cả vũ khí đều được làm thủ công
với những đặc điểm khác nhau.

Nên, nếu một cung thủ
dùng hết tên trên chiến trường,

anh ta chưa chắc có thể sử dụng tên
của cung thủ khác để bắn

từ cây cung của mình.

Nghĩa là các cung thủ sẽ trở nên
kém hiệu quả hơn trong chiến đấu.

và đồng thời dễ bị tấn công hơn.

Doanh đã giải quyết vấn đề này

bằng việc yêu cầu rằng mọi cung và tên
phải được thiết kế giống nhau.

để chúng có thể dễ dàng thay thế.

Tương tự với dao, rìu, giáo, khiên

và tất cả các loại binh khí khác.

Quân đội của ông ta đã thắng
hết trận này tới trận khác,

và trong suốt 15 năm,

vương quốc nhỏ của ông ta
đã thành công trong việc chinh phạt

tất cả những nước lớn, giàu có
và hùng mạnh ở xung quanh,

để thành lập Đế quốc Trung Hoa hùng mạnh.

Ngày nay, rõ ràng, không một ai,

lại nghĩ đến việc mô tả Doanh Chính
như một nhà thiết kế đương thời --

phải không?

Vậy mà, các thiết kế đầy ngẫu hứng,

nhưng vô cùng tài hoa của ông ta

lại giúp ông ta hoàn thành ý nguyện.

Cũng xin kể thêm một trường hợp tương tự,

người cũng dùng bạo lực
để giành lấy những gì ông ta muốn.

Đó là Edward Teach, còn được biết tới
như một trùm cướp biển người Anh - Râu Đen

Vào thời kì hoàng kim của cướp biển,

những tên cướp biển như Teach khủng bố
những vùng biển chung.

Giao thương thuộc địa đang nở rộ,

và nghề cướp biển có thu nhập rất cao.

Những tay cướp biển như ông ta nhận ra
cách thu được nhiều chiến lợi phẩm nhất,

họ cần tấn công kẻ thù của mình
thật tàn bạo

để chúng đầu hàng mỗi khi thấy mặt.

Nói cách khác,

họ có thể chiếm thuyền
mà không tốn một viên đạn,

hay thương vong về người.

Vậy nên Edward Teach
tự gọi mình là Râu Đen

và đóng vai một tên cường bạo.

Ông ta mặc áo khoác dày và đội mũ to
để tăng chiều cao.

Ông ta để râu đen và dày
để che đi khuôn mặt.

Ông ta treo súng ngắn ở trên vai.

Ông ta thậm chí nhét cả diêm bên vành nón
để khi quẹt cháy,

chúng tí tách đầy hăm dọa trước những lúc
thuyền ông ta chuẩn bị tấn công.

Và cũng như mọi tên cướp biển bấy giờ,

ông ta treo một lá cờ đáng sợ:

đầu lâu xương chéo,

bởi chúng mô tả cái chết
trong nhiều nền văn hóa, suốt bao thế kỉ,

rằng ý nghĩa của chúng rất dễ nhận ra,

ngay cả trong thế giới của
những vùng biển chung vô học và vô luật:

đầu hàng hay là chết.

Rõ ràng, những ai hiểu ý đều đầu hàng
mỗi khi giáp mặt.

Nói như vậy,

thật dễ hiểu vì sao Edward Teach
và đồng bọn cướp biển của mình

lại được coi là những nhà tiên phong của
thiết kế truyền thông hiện đại,

và vì sao biểu tượng chết chóc của họ --

(Cười)

còn nữa --

vì sao biểu tượng chết chóc của họ
- đầu lâu xương chéo

là tiền thân cho các logo ngày nay,

giống như những chữ cái đỏ, to
phía sau lưng tôi,

nhưng, tất nhiên,
một thông điệp khác hẳn.

(Cười)

Nhưng, thiết kế cũng được
dùng cho những mục đích cao quý hơn

bởi một nhà thiết kế xứng tầm,

một y tá người Anh ở thế kỉ 19,
Florence Nightingale.

Nhiệm vụ của bà là chăm sóc sức khỏe
đầy đủ cho mọi người;

Nightingale sinh ra trong một gia đình
danh giá và giàu có,

những người khiếp đảm trước chuyện bà
sẵn lòng làm việc tại các bệnh viện quân y

trong thời gian chiến tranh Krym.

Tại đó, bà nhanh chóng nhận ra

rằng có rất nhiều bệnh nhân chết
vì nhiễm trùng

bởi các khu vực tồi tàn và dơ bẩn,

hơn là bởi các vết thương.

Từ đây, bà vận động để mở các phòng khám
sáng hơn, sạch sẽ hơn và thoáng khí hơn

Quay trở lại Anh,

bà bắt đầu một chiến dịch mới,

lần này là cho các bệnh viện dân sự,

và quyết tâm để mô hình tương tự
cũng được áp dụng cho chúng.

Khu khám Nightingale, như được gọi,

là mô hình bệnh viện thống trị
cho hàng thập kỉ về sau,

và các đặc điểm của nó vẫn còn được
áp dụng cho tới ngày nay.

Nhưng, bấy giờ,

thiết kế ấy bị coi như một công cụ
của Kỉ nguyên Công nghiệp.

Nó được tiêu chuẩn hóa và chuyên môn hóa,

nhưng vẫn còn bị hạn chế ở nhiều mặt

và được ứng dụng rộng rãi cho
các mục đích thương mại

hơn là theo mục đích ban đầu

của Florence Nightingale, Râu Đen
và Doanh Chính.

Tới thế kỉ 20,

đặc tính thương mại này trở nên mạnh mẽ,

đến nỗi nhà thiết kế nào
từ bỏ nó

đều bị cho là kì quặc.

Giữa những nhà thiết kế vĩ đại,
có một vị anh hùng cho tôi,

đó là László Moholy-Nagy.

Ông là một họa sĩ, nhà thiết kế
người Hungary

người mà những thử nghiệm của mình
có sức ảnh hưởng lên công nghệ ứng dụng

lớn đến mức

chúng vẫn còn tác động lên ảnh kỹ thuật số

mà chúng ta nhìn thấy qua
màn hình điện thoại và máy tính

Ông cải tiến trường phái thiết kế Bauhaus
những năm 1920 ở Đức,

bất chấp sự xa lánh của
một số đồng nghiệp cũ

khi ông đấu tranh để mở một Bauhaus
ở Chicago nhiều năm sau.

Những ý tưởng của Moholy
táo bạo và sắc sảo hơn cả,

song cách tiếp cận của ông lại
quá thực nghiệm,

như thể sự quyết tâm của ông,
cái cách ông nhìn và đặt vấn đề,

và quan điểm của ông không phù hợp
với thời cuộc.

Buồn thay, điều tương tự cũng xảy đến

cho một nhà thiết kế lạc bầy khác:
Richard Buckminster Fuller.

Đó không chỉ là một người
có tầm nhìn phi thường khác

mà còn là một nhà hoạt động,

người toàn tâm cho sự thiết lập
một xã hội luôn chấp thuận

lối suy nghĩ cầu tiến

Và ông bắt đầu nghĩ đến tầm quan trọng của
môi trường

trong thiết kế của những năm 20

Giờ đây, bất chấp những nỗ lực của ông

ông thường bị chế nhạo
như kẻ quái gở

bởi rất nhiều người
trong ngành thiết kế

và phải thừa nhận rằng

một số thí nghiệm của ông đã thất bại

như chiếc xe bay chưa từng được cất cánh

nhưng, mái vòm trắc địa

công thức thiết kế của ông để xây dựng
chỗ trú ẩn khẩn cấp

từ những mảnh gỗ, kim loại hay plastic
thừa ra

những cây lắt nhắt, mảnh chăn cũ,
các tấm nhựa --

chỉ là bất kỳ vật gì có thể dùng được vào
lúc ấy

Là một trong những kỳ công lớn nhất
trong thiết kế của nhân loại

và cung cấp nơi trú ẩn thiết yếu nhất

cho rất nhiều người
trong những tình trạng khẩn cấp

từ trước đến giờ.

Giờ đây, nó khuyến khích và truyền
cảm hứng cho các nhà thiết kế cấp tiến

như Bucky và Moholy

đã đưa tôi đến với thiết kế

Tôi bắt đầu sự nghiệp là một nhà báo
và thông dịch viên nước ngoài.

Tôi viết về chính trị, kinh tế
và các hoạt động đoàn thể,

và tôi có thể chọn lựa để chuyên về
bất kỳ lĩnh vực nào trong đó.

nhưng tôi chọn ngành thiết kế,

vì tôi tin rằng đó là công cụ mạnh mẽ nhất
mà chúng ta tùy ý sử dụng

để nâng cao chất lượng cuộc sống

Cảm ơn, những người yêu mến
ngành thiết kế của TED.

(Tiếng vỗ tay)

Và như việc tôi ngưỡng mộ thành tựu
của các nhà thiết kế chuyên nghiệp,

chúng thật sự phi thường và rộng lớn,

Tôi cũng tin tưởng

rằng thiết kế mang lại
lợi ích lớn lao từ nguồn cội

đến những suy nghĩ sau này

và sự đột phá bởi sự phá cách của nó.

Chúng ta đang nằm trong
một khoảnh khắc đáng nhớ của thiết kế,

vì đây là lúc mà hai trường phái
đang tiệm cận với nhau

Bởi vì dù chỉ những tiến bộ rất cơ bản
trong công nghệ số

cũng cho phép chúng
vận hành một cá,ch phát triển độc lập

trong hay ngoài phạm vi thương mai,

để theo đuổi hoài bão tương lai
và chủ nghĩa trung hòa.

Vậy trên lý thuyết,

những nền tản cơ bản là gây quỹ,
điện toán đám mây, truyền thông

đang tạo ra sự tự do lớn hơn
cho những nhà thiết kế chuyên nghiệp

và cung cấp nhiều nguồn lực
cho những người thiết kế ngẫu hứng

và hy vọng,

một phản hồi rõ ràng
về những ý tưởng của họ.

Bây giờ, vài ví dụ yêu thích của tôi
là ở Châu Phi

nơi một thế hệ những nhà thiết kế trẻ

đang phát triển một cách lạ thường
những công nghệ mạng đa vật thể (IoT)

để thực hiện giấc mơ cái thiện y tế
của Florence Nightingale

ở những nước mà mọi người
tiếp xúc với điện thoại di động

còn nhiều hơn với nước sạch.

Một người trong số đó là Arthur Zang.

Anh ta là một thanh niên,
kỹ sư thiết kế Cameroonian

người đã tích hợp một máy tính bảng
vào trong Cardiopad

một thiết bị đo tim di động.

Nó có thể dùng để đo điện tim
ở những vùng xa xôi hẻo lánh.

Dữ liệu được gửi qua mạng điện thoại

tới những bệnh viện hiện đại
cách đó hàng ngàn dặm

để phân tích.

Và nếu có vấn đề gì được phát hiện
bởi những chuyên gia ở đó,

một phương pháp điều trị phù hợp
được đề nghị.

Và phương pháp này
đã giúp nhiều bệnh nhân

không cần đi xa, gian khổ, đắt đỏ
và thường vô nghĩa

đến bệnh viện,

mà làm nó giống hơn nhiều

rằng tim của họ thật sự được kiểm tra.

Arthur Zang đã bắt đầu thực hiện
Cardiopad tám năm trước,

vào năm cuối đại học.

Nhưng anh ta không
thuyết phục được nguồn tài trợ nào

đầu tư thực hiện dự án.

Anh ấy đăng ý tưởng đó
lên Facebook,

nơi một nhà chức trách
Cameroonian đã nhìn thấy

và cố gắng thuyết phục chính quyền
tài trợ cho anh ta.

Bây giờ anh ta đang phát triển
không chỉ Cardiopad,

mà những thiết bị y tế di động khác
để điều trị trong những điều kiện.

Và anh ta không làm một mình,

bởi vì có nhiều nhà thiết kế khác
sáng tạo và có đầu óc kinh doanh

đang theo đuổi những dự án của mình.

Và để kết thúc,
tôi sẽ nói về vài người trong số họ.

Một là Peek Vision.

Đây là một nhóm
các bác sỹ và nhà thiết kế ở Kenya,

những người đã tự phát triển IoT
(Internet of Thing),

dưới dạng một bộ khám mắt xách tay.

Sau đó là Gabriel Maher,

đang phát triển
một ngôn ngữ thiết kế mới

cho phép chúng ta biểu hiện sự tinh tế
của sự thay đổi đặc điểm giới tính

không cần dựa vào
những định kiến truyền thống.

Tất cả những nhà thiết kế này,
và còn nhiều nữa, đang theo đuổi giấc mơ

bằng cách tạo ra
sự tự do mới của họ,

bằng những quy luật
của thiết kế chuyên nghiệp

và những sự đột phá
của những kẻ nổi loạn, ngông nghênh.

để đem lại thành tự cho tất cả chúng ta.

Cám ơn.

(vỗ tay)