How stress affects your brain

Անհանգի՞ստ եք քնում,

դյուրագրգիռ եք և անտրամադի՞ր,

աննշան բաներն անգամ մոռանու՞մ եք

և ճնշված ու մեկուսացած եք զգում

Հոգ չէ: Բոլորս էլ անցնել ենք դրա միջով:

Դուք ուղղակի լարված եք:

Եվ այն միշտ չէ ,որ վատ է:

Դա գուցե խթանի կենտրոնացումը և էներգիայի հոսքը,

ինչպես մրցակցային խաղեր խաղալիս

կամ հրապարակավ խոսելիս:

Բայց երբ այն շարունակական բնույթ է կրում,

մեզանից շատերը առնչվում են դրա հետ ամեն օր .

այն իսկապես սկսում է ձևափոխել քո ուղեղը:

Տևական լարվածությունը

ինչպես շատ աշխատելիս կամ տանը վիճաբանություն ունենալուց,

կարող է ազդել ուղեղի ծավալի վրա,

նրա կառուցվածքի,

և նրա աշխատանքի վրա

ներթափանցելով գեների մեջ:

Ստրեսն առաջանում է մի երևույթից.

"ենթաթմբային հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի"

մի շարք փոխազդեցություններ

ուղեղի և երիկամի էնդոկրին խցանների միջև ,

ինչը կառավարում է մարմնի հակազդեցությունը սթրեսի հանդեպ:

Երբ ուղեղում նկատվում է լարված իրավիճակ,

հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքը ակնթարթորեն ակտիվանում է

և առաջացնում է մի հորմոն , որը կոչվում է "կորտիզոլ", որն էլ նախապատրաստում է մարմինը ակնթարթային գործողության:

Բայց կորտիզոլի բարձր մակարդակը երկար ժամանակի ընթացքում

վնաս է հասցնում ուղեղին:

Օրինակ, քրոնիկ սթրեսը բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը

և նեյրոնային հյուսվածքների թիվը նշագեղձում`

ուղեղի այն կենտրոնում, որը կարգավորում է վախը:

Եվ կորտիզոլի մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ

էլեկտրական ազդանշանները ենթաթմբում`

ուղեղի այն հատվածում, որը կապված է սովորելու, հիշողության և սթրեսը կառավարելու հետ,

քայքայվում է:

Ենթաթումբը նույնպես խոչընդոտ է հանդիսանում հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի ակտիվության համար,

ուստի երբ այն թուլանում է,

թուլանում է նաև սթրեսը կառավարելու ընդունակությունը:

Սակայն սա դեռ ամենը չէ:

Կորտիզոլը կարող է բառացիորեն քո ուղեղի ծավալը փոքրացնել:

Դրա չափազանց շատ քանակությունը հանգեցնում է նեյրոնների միջև սինապտիկ հյուսվածքների կորստին

և նախաճակատային ուղեղային կեղևի կրճատմանը,

ուղեղի այն մասը, որը կարգավորում է այնպիսի դրսևորումներ, ինչպիսիք են կենտրոնանալը,

որոշումներ կայացնելը,

դատողություններ անելը,

սոցիալական շփումը:

Այն նաև տանում է դեպի ուղեղի նոր բջիջների սակավ գոյացմանը ենթաթմբում:

Սա նշանակում է, որ քրոնիկ սթրեսը կդժվարացնի սովորելը

և ինչ-որ բաներ մտապահելը,

նաև ճանապարհ կհարթի ավելի լուրջ մտավոր խնդիրների ձևավորման համար,

ինչպիսիք են ընկճախտը է և Ալցհեյմերի հիվանդությունը:

Եվ սթրեսի փոխազդեցությամբ կարող է ներթափանցել հենց ուղեղի ԴնԹ:

Փորձը ցույց է տալիս,

որ մայր առնետը նորածին ձագին ապահովելով սննդով,

դեր է խաղում որոշման մեջ, թե ինչպես երեխան կարձագանքի սթրեսին հետագա կյանքում:

Կերակրող մայրերի ձագերը, պարզվում է, ավելի քիչ զգայուն են ստրեսի նկատմամբ,

որովհետև նրանց ուղեղը առաջացնում է ավելի շատ կորտիզոլային ընկալիչներ,

որոնք կցվում են կորտիզոլին և ճնշում սթրեսի հակազդումը:

<<Անփույթ >> մայրերի ձագերի մոտ դիտվում է հակառակ արդյունքը.

նրանք դառնում են ավելի զգայուն սթրեսի նկատմամբ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում:

Սրանք համարվում են էպիգենետիկ փոփոխություններ,

ինչն էլ նշանակում է, որ վերջիններս ազդում են, այն բանի վրա, թե որ գեներն են արտահայտվում՝

առանց գենետիկ կոդի անմիջական փոփոխման:

Եվ այս փոփոխությունները կարող են լինել անդառնալի, եթե մայրերը չեն փոխվում:

Բայց կա մի զարմանալի արդյունք:

Մեկ մայր առնետի կողմից առաջացրած էպիգենետիկ փոփոխությունները

իրենից հետո փոխանցվում են առնետների շատ սերունդների:

Այլ կերպ ասած` այս գործողությունների արդյունքը ժառանգական է:

Սակայն ամեն ինչ այնդան էլ վատ չէ:

Լարված ուղեղի վրա կորտիզոլի ազդեցությունը փոփոխելու շատ միջոցներ կան:

Ամենահզոր զենքերը վարժություններն են և մեդիտացիան,

որոնք ենթադրում են խորը շնչել,

իրազեկ լինել, կենտրոնանալ շրջակա միջավայրի վրա:

Այս գործողություններից յուրաքանչյուրը թուլացնում է լարվածությունը

և մեծացնում ենթաթմբի ծավալը'

այդպիսով բարելավելով հիշողությունը:

Ուստի պետք չէ պարտված զգալ առօրյա կյանքի ճնշման տակ:

Հսկողության տակ պահի'ր սթրեսը, քանի դեռ սթրեսը չի վերցրել քեզ իր հսկողության տակ: