1
00:00:06,791 --> 00:00:08,526
Անհանգի՞ստ եք քնում,

2
00:00:08,526 --> 00:00:10,299
դյուրագրգիռ եք և անտրամադի՞ր,


3
00:00:10,299 --> 00:00:11,839
աննշան բաներն անգամ մոռանու՞մ եք

4
00:00:11,839 --> 00:00:14,602
և ճնշված ու մեկուսացած եք զգում

5
00:00:14,602 --> 00:00:16,567
Հոգ չէ: Բոլորս էլ անցնել ենք դրա միջով:

6
00:00:16,567 --> 00:00:18,579
Դուք ուղղակի լարված եք:

7
00:00:18,579 --> 00:00:20,967
Եվ այն միշտ չէ ,որ վատ է:

8
00:00:20,967 --> 00:00:24,178
Դա գուցե խթանի կենտրոնացումը և էներգիայի հոսքը,

9
00:00:24,178 --> 00:00:26,589
ինչպես մրցակցային խաղեր խաղալիս

10
00:00:26,589 --> 00:00:28,516
կամ հրապարակավ խոսելիս:

11
00:00:28,516 --> 00:00:30,086
Բայց երբ այն շարունակական բնույթ է կրում,

12
00:00:30,086 --> 00:00:33,105
մեզանից շատերը առնչվում են դրա հետ ամեն օր .

13
00:00:33,105 --> 00:00:36,932
այն իսկապես սկսում է ձևափոխել քո ուղեղը:

14
00:00:36,932 --> 00:00:38,152
Տևական լարվածությունը

15
00:00:38,152 --> 00:00:41,235
ինչպես շատ աշխատելիս կամ տանը վիճաբանություն ունենալուց,

16
00:00:41,235 --> 00:00:42,778
կարող է ազդել ուղեղի ծավալի վրա,

17
00:00:42,778 --> 00:00:43,966
նրա կառուցվածքի,

18
00:00:43,966 --> 00:00:45,249
և նրա աշխատանքի վրա

19
00:00:45,249 --> 00:00:48,249
ներթափանցելով գեների մեջ:

20
00:00:48,249 --> 00:00:49,980
Ստրեսն առաջանում է մի երևույթից.

21
00:00:49,980 --> 00:00:53,606
"ենթաթմբային հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի"

22
00:00:53,606 --> 00:00:55,698
մի շարք փոխազդեցություններ

23
00:00:55,698 --> 00:00:59,579
ուղեղի և երիկամի էնդոկրին խցանների միջև ,

24
00:00:59,579 --> 00:01:02,500
ինչը կառավարում է մարմնի հակազդեցությունը սթրեսի հանդեպ:

25
00:01:02,500 --> 00:01:04,904
Երբ ուղեղում նկատվում է լարված իրավիճակ,

26
00:01:04,904 --> 00:01:08,856
հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքը ակնթարթորեն ակտիվանում է

27
00:01:08,856 --> 00:01:15,022
և առաջացնում է մի հորմոն , որը կոչվում է "կորտիզոլ", որն էլ նախապատրաստում է մարմինը ակնթարթային գործողության:

28
00:01:15,022 --> 00:01:18,331
Բայց կորտիզոլի բարձր մակարդակը երկար ժամանակի ընթացքում

29
00:01:18,331 --> 00:01:20,826
վնաս է հասցնում ուղեղին:

30
00:01:20,826 --> 00:01:24,262
Օրինակ, քրոնիկ սթրեսը բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը

31
00:01:24,262 --> 00:01:28,277
և նեյրոնային հյուսվածքների թիվը նշագեղձում`

32
00:01:28,277 --> 00:01:30,489
ուղեղի այն կենտրոնում, որը կարգավորում է վախը:

33
00:01:30,489 --> 00:01:32,413
Եվ կորտիզոլի մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ

34
00:01:32,413 --> 00:01:34,760
էլեկտրական ազդանշանները ենթաթմբում`

35
00:01:34,760 --> 00:01:39,421
ուղեղի այն հատվածում, որը կապված է սովորելու, հիշողության և սթրեսը կառավարելու հետ,

36
00:01:39,421 --> 00:01:41,054
քայքայվում է:

37
00:01:41,054 --> 00:01:45,229
Ենթաթումբը նույնպես խոչընդոտ է հանդիսանում հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի ակտիվության համար,

38
00:01:45,229 --> 00:01:46,511
ուստի երբ այն թուլանում է,

39
00:01:46,511 --> 00:01:49,982
թուլանում է նաև սթրեսը կառավարելու ընդունակությունը:

40
00:01:49,982 --> 00:01:51,322
Սակայն սա դեռ ամենը չէ:

41
00:01:51,322 --> 00:01:55,880
Կորտիզոլը կարող է բառացիորեն քո ուղեղի ծավալը փոքրացնել:

42
00:01:55,880 --> 00:02:00,703
Դրա չափազանց շատ քանակությունը հանգեցնում է նեյրոնների միջև սինապտիկ հյուսվածքների կորստին

43
00:02:00,703 --> 00:02:03,267
և նախաճակատային ուղեղային կեղևի կրճատմանը,

44
00:02:03,267 --> 00:02:06,871
ուղեղի այն մասը, որը կարգավորում է այնպիսի դրսևորումներ, ինչպիսիք են կենտրոնանալը,

45
00:02:06,871 --> 00:02:08,253
որոշումներ կայացնելը,

46
00:02:08,253 --> 00:02:09,379
դատողություններ անելը,

47
00:02:09,379 --> 00:02:11,620
սոցիալական շփումը:

48
00:02:11,620 --> 00:02:16,437
Այն նաև տանում է դեպի ուղեղի նոր բջիջների սակավ գոյացմանը ենթաթմբում:

49
00:02:16,437 --> 00:02:19,925
Սա նշանակում է, որ քրոնիկ սթրեսը կդժվարացնի սովորելը

50
00:02:19,925 --> 00:02:21,401
և ինչ-որ բաներ մտապահելը,

51
00:02:21,401 --> 00:02:24,324
նաև ճանապարհ կհարթի ավելի լուրջ մտավոր խնդիրների ձևավորման համար,

52
00:02:24,324 --> 00:02:28,875
ինչպիսիք են ընկճախտը է և Ալցհեյմերի հիվանդությունը:

53
00:02:28,875 --> 00:02:33,181
Եվ սթրեսի փոխազդեցությամբ կարող է ներթափանցել հենց ուղեղի ԴնԹ:

54
00:02:33,181 --> 00:02:34,497
Փորձը ցույց է տալիս,

55
00:02:34,497 --> 00:02:38,706
որ մայր առնետը նորածին ձագին ապահովելով սննդով,

56
00:02:38,706 --> 00:02:43,878
դեր է խաղում որոշման մեջ, թե ինչպես երեխան կարձագանքի սթրեսին հետագա կյանքում:

57
00:02:43,878 --> 00:02:48,336
Կերակրող մայրերի ձագերը, պարզվում է, ավելի քիչ զգայուն են ստրեսի նկատմամբ,

58
00:02:48,336 --> 00:02:51,769
որովհետև նրանց ուղեղը առաջացնում է ավելի շատ կորտիզոլային ընկալիչներ,

59
00:02:51,769 --> 00:02:54,757
որոնք կցվում են կորտիզոլին և ճնշում սթրեսի հակազդումը:

60
00:02:54,757 --> 00:02:58,223
<<Անփույթ >> մայրերի ձագերի մոտ դիտվում է հակառակ արդյունքը.

61
00:02:58,223 --> 00:03:01,910
նրանք դառնում են ավելի զգայուն սթրեսի նկատմամբ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում:

62
00:03:01,910 --> 00:03:04,675
Սրանք համարվում են էպիգենետիկ փոփոխություններ,

63
00:03:04,675 --> 00:03:07,524
ինչն էլ նշանակում է, որ վերջիններս ազդում են, այն բանի վրա, թե որ գեներն են արտահայտվում՝

64
00:03:07,524 --> 00:03:10,514
առանց գենետիկ կոդի անմիջական փոփոխման:

65
00:03:10,514 --> 00:03:14,361
Եվ այս փոփոխությունները կարող են լինել անդառնալի, եթե մայրերը չեն փոխվում:

66
00:03:14,361 --> 00:03:16,123
Բայց կա մի զարմանալի արդյունք:

67
00:03:16,123 --> 00:03:19,788
Մեկ մայր առնետի կողմից առաջացրած էպիգենետիկ փոփոխությունները

68
00:03:19,788 --> 00:03:23,622
իրենից հետո փոխանցվում են առնետների շատ սերունդների:

69
00:03:23,622 --> 00:03:28,077
Այլ կերպ ասած` այս գործողությունների արդյունքը ժառանգական է:

70
00:03:28,077 --> 00:03:30,417
Սակայն ամեն ինչ այնդան էլ վատ չէ:

71
00:03:30,417 --> 00:03:34,817
Լարված ուղեղի վրա կորտիզոլի ազդեցությունը փոփոխելու շատ միջոցներ կան:

72
00:03:34,817 --> 00:03:38,713
Ամենահզոր զենքերը վարժություններն են և մեդիտացիան,

73
00:03:38,713 --> 00:03:40,376
որոնք ենթադրում են խորը շնչել,

74
00:03:40,376 --> 00:03:43,521
իրազեկ լինել, կենտրոնանալ շրջակա միջավայրի վրա:

75
00:03:43,521 --> 00:03:46,255
Այս գործողություններից յուրաքանչյուրը թուլացնում է լարվածությունը

76
00:03:46,255 --> 00:03:49,525
և մեծացնում ենթաթմբի ծավալը'

77
00:03:49,525 --> 00:03:51,770
այդպիսով բարելավելով հիշողությունը:

78
00:03:51,770 --> 00:03:54,470
Ուստի պետք չէ պարտված զգալ առօրյա կյանքի ճնշման տակ:

79
00:03:54,470 --> 00:03:59,228
Հսկողության տակ պահի'ր սթրեսը, քանի դեռ սթրեսը չի վերցրել քեզ իր հսկողության տակ: