WEBVTT

00:00:06.791 --> 00:00:08.526
Անհանգի՞ստ եք քնում,

00:00:08.526 --> 00:00:10.299
դյուրագրգիռ եք և անտրամադի՞ր,


00:00:10.299 --> 00:00:11.839
աննշան բաներն անգամ մոռանու՞մ եք

00:00:11.839 --> 00:00:14.602
և ճնշված ու մեկուսացած եք զգում

00:00:14.602 --> 00:00:16.567
Հոգ չէ: Բոլորս էլ անցնել ենք դրա միջով:

00:00:16.567 --> 00:00:18.579
Դուք ուղղակի լարված եք:

00:00:18.579 --> 00:00:20.967
Եվ այն միշտ չէ ,որ վատ է:

00:00:20.967 --> 00:00:24.178
Դա գուցե խթանի կենտրոնացումը և էներգիայի հոսքը,

00:00:24.178 --> 00:00:26.589
ինչպես մրցակցային խաղեր խաղալիս

00:00:26.589 --> 00:00:28.516
կամ հրապարակավ խոսելիս:

00:00:28.516 --> 00:00:30.086
Բայց երբ այն շարունակական բնույթ է կրում,

00:00:30.086 --> 00:00:33.105
մեզանից շատերը առնչվում են դրա հետ ամեն օր .

00:00:33.105 --> 00:00:36.932
այն իսկապես սկսում է ձևափոխել քո ուղեղը:

00:00:36.932 --> 00:00:38.152
Տևական լարվածությունը

00:00:38.152 --> 00:00:41.235
ինչպես շատ աշխատելիս կամ տանը վիճաբանություն ունենալուց,

00:00:41.235 --> 00:00:42.778
կարող է ազդել ուղեղի ծավալի վրա,

00:00:42.778 --> 00:00:43.966
նրա կառուցվածքի,

00:00:43.966 --> 00:00:45.249
և նրա աշխատանքի վրա

00:00:45.249 --> 00:00:48.249
ներթափանցելով գեների մեջ:

00:00:48.249 --> 00:00:49.980
Ստրեսն առաջանում է մի երևույթից.

00:00:49.980 --> 00:00:53.606
"ենթաթմբային հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի"

00:00:53.606 --> 00:00:55.698
մի շարք փոխազդեցություններ

00:00:55.698 --> 00:00:59.579
ուղեղի և երիկամի էնդոկրին խցանների միջև ,

00:00:59.579 --> 00:01:02.500
ինչը կառավարում է մարմնի հակազդեցությունը սթրեսի հանդեպ:

00:01:02.500 --> 00:01:04.904
Երբ ուղեղում նկատվում է լարված իրավիճակ,

00:01:04.904 --> 00:01:08.856
հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքը ակնթարթորեն ակտիվանում է

00:01:08.856 --> 00:01:15.022
և առաջացնում է մի հորմոն , որը կոչվում է "կորտիզոլ", որն էլ նախապատրաստում է մարմինը ակնթարթային գործողության:

00:01:15.022 --> 00:01:18.331
Բայց կորտիզոլի բարձր մակարդակը երկար ժամանակի ընթացքում

00:01:18.331 --> 00:01:20.826
վնաս է հասցնում ուղեղին:

00:01:20.826 --> 00:01:24.262
Օրինակ, քրոնիկ սթրեսը բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը

00:01:24.262 --> 00:01:28.277
և նեյրոնային հյուսվածքների թիվը նշագեղձում`

00:01:28.277 --> 00:01:30.489
ուղեղի այն կենտրոնում, որը կարգավորում է վախը:

00:01:30.489 --> 00:01:32.413
Եվ կորտիզոլի մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ

00:01:32.413 --> 00:01:34.760
էլեկտրական ազդանշանները ենթաթմբում`

00:01:34.760 --> 00:01:39.421
ուղեղի այն հատվածում, որը կապված է սովորելու, հիշողության և սթրեսը կառավարելու հետ,

00:01:39.421 --> 00:01:41.054
քայքայվում է:

00:01:41.054 --> 00:01:45.229
Ենթաթումբը նույնպես խոչընդոտ է հանդիսանում հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի ակտիվության համար,

00:01:45.229 --> 00:01:46.511
ուստի երբ այն թուլանում է,

00:01:46.511 --> 00:01:49.982
թուլանում է նաև սթրեսը կառավարելու ընդունակությունը:

00:01:49.982 --> 00:01:51.322
Սակայն սա դեռ ամենը չէ:

00:01:51.322 --> 00:01:55.880
Կորտիզոլը կարող է բառացիորեն քո ուղեղի ծավալը փոքրացնել:

00:01:55.880 --> 00:02:00.703
Դրա չափազանց շատ քանակությունը հանգեցնում է նեյրոնների միջև սինապտիկ հյուսվածքների կորստին

00:02:00.703 --> 00:02:03.267
և նախաճակատային ուղեղային կեղևի կրճատմանը,

00:02:03.267 --> 00:02:06.871
ուղեղի այն մասը, որը կարգավորում է այնպիսի դրսևորումներ, ինչպիսիք են կենտրոնանալը,

00:02:06.871 --> 00:02:08.253
որոշումներ կայացնելը,

00:02:08.253 --> 00:02:09.379
դատողություններ անելը,

00:02:09.379 --> 00:02:11.620
սոցիալական շփումը:

00:02:11.620 --> 00:02:16.437
Այն նաև տանում է դեպի ուղեղի նոր բջիջների սակավ գոյացմանը ենթաթմբում:

00:02:16.437 --> 00:02:19.925
Սա նշանակում է, որ քրոնիկ սթրեսը կդժվարացնի սովորելը

00:02:19.925 --> 00:02:21.401
և ինչ-որ բաներ մտապահելը,

00:02:21.401 --> 00:02:24.324
նաև ճանապարհ կհարթի ավելի լուրջ մտավոր խնդիրների ձևավորման համար,

00:02:24.324 --> 00:02:28.875
ինչպիսիք են ընկճախտը է և Ալցհեյմերի հիվանդությունը:

00:02:28.875 --> 00:02:33.181
Եվ սթրեսի փոխազդեցությամբ կարող է ներթափանցել հենց ուղեղի ԴնԹ:

00:02:33.181 --> 00:02:34.497
Փորձը ցույց է տալիս,

00:02:34.497 --> 00:02:38.706
որ մայր առնետը նորածին ձագին ապահովելով սննդով,

00:02:38.706 --> 00:02:43.878
դեր է խաղում որոշման մեջ, թե ինչպես երեխան կարձագանքի սթրեսին հետագա կյանքում:

00:02:43.878 --> 00:02:48.336
Կերակրող մայրերի ձագերը, պարզվում է, ավելի քիչ զգայուն են ստրեսի նկատմամբ,

00:02:48.336 --> 00:02:51.769
որովհետև նրանց ուղեղը առաջացնում է ավելի շատ կորտիզոլային ընկալիչներ,

00:02:51.769 --> 00:02:54.757
որոնք կցվում են կորտիզոլին և ճնշում սթրեսի հակազդումը:

00:02:54.757 --> 00:02:58.223
<<Անփույթ >> մայրերի ձագերի մոտ դիտվում է հակառակ արդյունքը.

00:02:58.223 --> 00:03:01.910
նրանք դառնում են ավելի զգայուն սթրեսի նկատմամբ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում:

00:03:01.910 --> 00:03:04.675
Սրանք համարվում են էպիգենետիկ փոփոխություններ,

00:03:04.675 --> 00:03:07.524
ինչն էլ նշանակում է, որ վերջիններս ազդում են, այն բանի վրա, թե որ գեներն են արտահայտվում՝

00:03:07.524 --> 00:03:10.514
առանց գենետիկ կոդի անմիջական փոփոխման:

00:03:10.514 --> 00:03:14.361
Եվ այս փոփոխությունները կարող են լինել անդառնալի, եթե մայրերը չեն փոխվում:

00:03:14.361 --> 00:03:16.123
Բայց կա մի զարմանալի արդյունք:

00:03:16.123 --> 00:03:19.788
Մեկ մայր առնետի կողմից առաջացրած էպիգենետիկ փոփոխությունները

00:03:19.788 --> 00:03:23.622
իրենից հետո փոխանցվում են առնետների շատ սերունդների:

00:03:23.622 --> 00:03:28.077
Այլ կերպ ասած` այս գործողությունների արդյունքը ժառանգական է:

00:03:28.077 --> 00:03:30.417
Սակայն ամեն ինչ այնդան էլ վատ չէ:

00:03:30.417 --> 00:03:34.817
Լարված ուղեղի վրա կորտիզոլի ազդեցությունը փոփոխելու շատ միջոցներ կան:

00:03:34.817 --> 00:03:38.713
Ամենահզոր զենքերը վարժություններն են և մեդիտացիան,

00:03:38.713 --> 00:03:40.376
որոնք ենթադրում են խորը շնչել,

00:03:40.376 --> 00:03:43.521
իրազեկ լինել, կենտրոնանալ շրջակա միջավայրի վրա:

00:03:43.521 --> 00:03:46.255
Այս գործողություններից յուրաքանչյուրը թուլացնում է լարվածությունը

00:03:46.255 --> 00:03:49.525
և մեծացնում ենթաթմբի ծավալը'

00:03:49.525 --> 00:03:51.770
այդպիսով բարելավելով հիշողությունը:

00:03:51.770 --> 00:03:54.470
Ուստի պետք չէ պարտված զգալ առօրյա կյանքի ճնշման տակ:

00:03:54.470 --> 00:03:59.228
Հսկողության տակ պահի'ր սթրեսը, քանի դեռ սթրեսը չի վերցրել քեզ իր հսկողության տակ: