0:00:06.791,0:00:08.526
Անհանգի՞ստ եք քնում,

0:00:08.526,0:00:10.299
դյուրագրգիռ եք և անտրամադի՞ր,[br]

0:00:10.299,0:00:11.839
աննշան բաներն անգամ մոռանու՞մ եք

0:00:11.839,0:00:14.602
և ճնշված ու մեկուսացած եք զգում

0:00:14.602,0:00:16.567
Հոգ չէ: Բոլորս էլ անցնել ենք դրա միջով:

0:00:16.567,0:00:18.579
Դուք ուղղակի լարված եք:

0:00:18.579,0:00:20.967
Եվ այն միշտ չէ ,որ վատ է:

0:00:20.967,0:00:24.178
Դա գուցե խթանի կենտրոնացումը և էներգիայի հոսքը,

0:00:24.178,0:00:26.589
ինչպես մրցակցային խաղեր խաղալիս

0:00:26.589,0:00:28.516
կամ հրապարակավ խոսելիս:

0:00:28.516,0:00:30.086
Բայց երբ այն շարունակական բնույթ է կրում,

0:00:30.086,0:00:33.105
մեզանից շատերը առնչվում են դրա հետ ամեն օր .

0:00:33.105,0:00:36.932
այն իսկապես սկսում է ձևափոխել քո ուղեղը:

0:00:36.932,0:00:38.152
Տևական լարվածությունը

0:00:38.152,0:00:41.235
ինչպես շատ աշխատելիս կամ տանը վիճաբանություն ունենալուց,

0:00:41.235,0:00:42.778
կարող է ազդել ուղեղի ծավալի վրա,

0:00:42.778,0:00:43.966
նրա կառուցվածքի,

0:00:43.966,0:00:45.249
և նրա աշխատանքի վրա

0:00:45.249,0:00:48.249
ներթափանցելով գեների մեջ:

0:00:48.249,0:00:49.980
Ստրեսն առաջանում է մի երևույթից.

0:00:49.980,0:00:53.606
"ենթաթմբային հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի"

0:00:53.606,0:00:55.698
մի շարք փոխազդեցություններ

0:00:55.698,0:00:59.579
ուղեղի և երիկամի էնդոկրին խցանների միջև ,

0:00:59.579,0:01:02.500
ինչը կառավարում է մարմնի հակազդեցությունը սթրեսի հանդեպ:

0:01:02.500,0:01:04.904
Երբ ուղեղում նկատվում է լարված իրավիճակ,

0:01:04.904,0:01:08.856
հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքը ակնթարթորեն ակտիվանում է

0:01:08.856,0:01:15.022
և առաջացնում է մի հորմոն , որը կոչվում է "կորտիզոլ", որն էլ նախապատրաստում է մարմինը ակնթարթային գործողության:

0:01:15.022,0:01:18.331
Բայց կորտիզոլի բարձր մակարդակը երկար ժամանակի ընթացքում

0:01:18.331,0:01:20.826
վնաս է հասցնում ուղեղին:

0:01:20.826,0:01:24.262
Օրինակ, քրոնիկ սթրեսը բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը

0:01:24.262,0:01:28.277
և նեյրոնային հյուսվածքների թիվը նշագեղձում`

0:01:28.277,0:01:30.489
ուղեղի այն կենտրոնում, որը կարգավորում է վախը:

0:01:30.489,0:01:32.413
Եվ կորտիզոլի մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ

0:01:32.413,0:01:34.760
էլեկտրական ազդանշանները ենթաթմբում`

0:01:34.760,0:01:39.421
ուղեղի այն հատվածում, որը կապված է սովորելու, հիշողության և սթրեսը կառավարելու հետ,

0:01:39.421,0:01:41.054
քայքայվում է:

0:01:41.054,0:01:45.229
Ենթաթումբը նույնպես խոչընդոտ է հանդիսանում հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի ակտիվության համար,

0:01:45.229,0:01:46.511
ուստի երբ այն թուլանում է,

0:01:46.511,0:01:49.982
թուլանում է նաև սթրեսը կառավարելու ընդունակությունը:

0:01:49.982,0:01:51.322
Սակայն սա դեռ ամենը չէ:

0:01:51.322,0:01:55.880
Կորտիզոլը կարող է բառացիորեն քո ուղեղի ծավալը փոքրացնել:

0:01:55.880,0:02:00.703
Դրա չափազանց շատ քանակությունը հանգեցնում է նեյրոնների միջև սինապտիկ հյուսվածքների կորստին

0:02:00.703,0:02:03.267
և նախաճակատային ուղեղային կեղևի կրճատմանը,

0:02:03.267,0:02:06.871
ուղեղի այն մասը, որը կարգավորում է այնպիսի դրսևորումներ, ինչպիսիք են կենտրոնանալը,

0:02:06.871,0:02:08.253
որոշումներ կայացնելը,

0:02:08.253,0:02:09.379
դատողություններ անելը,

0:02:09.379,0:02:11.620
սոցիալական շփումը:

0:02:11.620,0:02:16.437
Այն նաև տանում է դեպի ուղեղի նոր բջիջների սակավ գոյացմանը ենթաթմբում:

0:02:16.437,0:02:19.925
Սա նշանակում է, որ քրոնիկ սթրեսը կդժվարացնի սովորելը

0:02:19.925,0:02:21.401
և ինչ-որ բաներ մտապահելը,

0:02:21.401,0:02:24.324
նաև ճանապարհ կհարթի ավելի լուրջ մտավոր խնդիրների ձևավորման համար,

0:02:24.324,0:02:28.875
ինչպիսիք են ընկճախտը է և Ալցհեյմերի հիվանդությունը:

0:02:28.875,0:02:33.181
Եվ սթրեսի փոխազդեցությամբ կարող է ներթափանցել հենց ուղեղի ԴնԹ:

0:02:33.181,0:02:34.497
Փորձը ցույց է տալիս,

0:02:34.497,0:02:38.706
որ մայր առնետը նորածին ձագին ապահովելով սննդով,

0:02:38.706,0:02:43.878
դեր է խաղում որոշման մեջ, թե ինչպես երեխան կարձագանքի սթրեսին հետագա կյանքում:

0:02:43.878,0:02:48.336
Կերակրող մայրերի ձագերը, պարզվում է, ավելի քիչ զգայուն են ստրեսի նկատմամբ,

0:02:48.336,0:02:51.769
որովհետև նրանց ուղեղը առաջացնում է ավելի շատ կորտիզոլային ընկալիչներ,

0:02:51.769,0:02:54.757
որոնք կցվում են կորտիզոլին և ճնշում սթրեսի հակազդումը:

0:02:54.757,0:02:58.223
<<Անփույթ >> մայրերի ձագերի մոտ դիտվում է հակառակ արդյունքը.

0:02:58.223,0:03:01.910
նրանք դառնում են ավելի զգայուն սթրեսի նկատմամբ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում:

0:03:01.910,0:03:04.675
Սրանք համարվում են էպիգենետիկ փոփոխություններ,

0:03:04.675,0:03:07.524
ինչն էլ նշանակում է, որ վերջիններս ազդում են, այն բանի վրա, թե որ գեներն են արտահայտվում՝

0:03:07.524,0:03:10.514
առանց գենետիկ կոդի անմիջական փոփոխման:

0:03:10.514,0:03:14.361
Եվ այս փոփոխությունները կարող են լինել անդառնալի, եթե մայրերը չեն փոխվում:

0:03:14.361,0:03:16.123
Բայց կա մի զարմանալի արդյունք:

0:03:16.123,0:03:19.788
Մեկ մայր առնետի կողմից առաջացրած էպիգենետիկ փոփոխությունները

0:03:19.788,0:03:23.622
իրենից հետո փոխանցվում են առնետների շատ սերունդների:

0:03:23.622,0:03:28.077
Այլ կերպ ասած` այս գործողությունների արդյունքը ժառանգական է:

0:03:28.077,0:03:30.417
Սակայն ամեն ինչ այնդան էլ վատ չէ:

0:03:30.417,0:03:34.817
Լարված ուղեղի վրա կորտիզոլի ազդեցությունը փոփոխելու շատ միջոցներ կան:

0:03:34.817,0:03:38.713
Ամենահզոր զենքերը վարժություններն են և մեդիտացիան,

0:03:38.713,0:03:40.376
որոնք ենթադրում են խորը շնչել,

0:03:40.376,0:03:43.521
իրազեկ լինել, կենտրոնանալ շրջակա միջավայրի վրա:

0:03:43.521,0:03:46.255
Այս գործողություններից յուրաքանչյուրը թուլացնում է լարվածությունը

0:03:46.255,0:03:49.525
և մեծացնում ենթաթմբի ծավալը'

0:03:49.525,0:03:51.770
այդպիսով բարելավելով հիշողությունը:

0:03:51.770,0:03:54.470
Ուստի պետք չէ պարտված զգալ առօրյա կյանքի ճնշման տակ:

0:03:54.470,0:03:59.228
Հսկողության տակ պահի'ր սթրեսը, քանի դեռ սթրեսը չի վերցրել քեզ իր հսկողության տակ: