Poezia që çliron shpirtin
-
0:04 - 0:07Thuhet se të jesh poet
-
0:07 - 0:09duhet të shkosh në ferr dhe të kthehesh.
-
0:13 - 0:17Herën e parë kur e vizitova burgun,
-
0:17 - 0:21Nuk u befasova nga zhurma e drynjve,
-
0:21 - 0:26apo nga dyert e mbyllura, apo hekurat.
-
0:26 - 0:28ose nga ndonjë prej gjërave
që kisha imagjinuar. -
0:28 - 0:32Ndoshta sepse burgu është
në një hapësirë të hapur. -
0:32 - 0:35Ti mund ta shohësh qiellin.
-
0:35 - 0:41Pulëbardhat fluturojnë mbi ty,
dhe ndjehesh sikur je afër detit, -
0:41 - 0:43sikur je tepër afër plazhit.
-
0:43 - 0:49Por në fakt pulëbardhat kërkojnë ushqim
te kazanet e plehrave të burgut. -
0:50 - 0:54Unë shkova më brenda dhe papritmas
pash të burgosurit që ecnin në koridor. -
0:56 - 1:00Dhe pastaj ishte sikur
u largova dhe mendoja -
1:01 - 1:05që shumë lehtë mund të jem njëri nga ta.
-
1:05 - 1:09Nëse kisha pasur një storie tjetër,
tjetër kontekst, tjetër fat. -
1:10 - 1:16Sepse askush - askush - nuk mund të zgjedhë
vendin se ku do të lind. -
1:18 - 1:22Në 2009, më ftuan në një projekt
-
1:23 - 1:29që Universiteti i San Martin
po e kryente në burgun e njësisë 48, -
1:29 - 1:31për të kordinuar një seminar të shkrimit
-
1:32 - 1:34Shërbimi burgut lëshoi
një pjesë toke në fund të burgut -
1:34 - 1:43në të cilën ata ndërtuan
godinen e Qendrës Universitare. -
1:44 - 1:47Herën e parë që takova të burgosurit,
-
1:47 - 1:50I pyeta se pse kishin kërkuar
për një seminar për të shkruar -
1:51 - 1:55dhe ata më thanë se donin ta
shkruanin në letër -
1:55 - 1:58të gjitha ato që nuk mund t'i thonin
apo t'i bënin. -
1:58 - 2:03Vendosa që poezia të hynte brenda në burg.
-
2:06 - 2:09I thashë pse mos të punojmë me poezinë,
-
2:09 - 2:12nëse e dinin çka ishte poezia.
-
2:12 - 2:15Por askush nuk e dinte
çfarë në të vërtetë ishte poezia. -
2:18 - 2:21Ata gjithashtu më sugjeruan
-
2:21 - 2:25që seminari të mos ishte
vetëm për të burgosurit -
2:25 - 2:28që marrin orë universiteti por për
të gjithë të burgosurit. -
2:29 - 2:32Unë thashë se për ta filluar këtë seminar,
-
2:32 - 2:37më duhet të gjeja një mjet të përbashkët.
-
2:37 - 2:39Ai mjet ishte gjuha.
-
2:40 - 2:45Ne kishim gjuhën, kishim seminarin
Ne mund të kishim edhe poezinë. -
2:45 - 2:51Por çfarë nuk kisha konsideruar,
ishte se pabarazia ekziston edhe në burg. -
2:51 - 2:55Shumë prej të burgosurve
nuk kishin kryer as shkollën fillore. -
2:57 - 3:02Shumë nuk dinin shkrimin e dorës,
ata mezi bënin shkrimin e shtypit. -
3:04 - 3:08As nuk shkruanin në mënyrë të rrjedhshme.
-
3:08 - 3:12Kështu që ne filluam për poema të shkurta.
-
3:12 - 3:15Shumë të shkurta, por shumë të fuqishme.
-
3:15 - 3:19Dhe filluam të lexonim, edhe lexonim
një autor, pastaj një tjetër autor. -
3:19 - 3:24dhe duke lexuar poema kaq të shkurta,
ata filluan ta kuptonin -
3:25 - 3:28se çka bënte gjuha poetike
ishte ta thyente një logjikë të caktuar, -
3:29 - 3:31dhe të krijonte një sistem tjetër.
-
3:31 - 3:35Ta thyesh logjikën e një gjuhe
e thyen edhe logjikën e një sistemi -
3:35 - 3:39në të cilën janë mësuar të përgjigjen.
-
3:39 - 3:41Kështu që një sistem i ri u paraqit,
-
3:41 - 3:48rregulla të reja që i bënte
ata të kuptonin shumë shpejt, -
3:48 - 3:50- shumë shpejt -
-
3:50 - 3:52se me gjuhën poetike
-
3:52 - 3:57ata do të jenë në gjendje
me thon çkado që duan. -
3:59 - 4:05Thuhet se me qenë poet duhet
të shkosh në ferr dhe të kthehesh prapë. -
4:06 - 4:10Dhe ata kanë shumë ferr.
Shumë ferr. -
4:10 - 4:15Njëri prej tyre njëherë më tha:
"Në burg kurrë nuk flen, -
4:15 - 4:20Ti kurrë nuk mund të flesh në burg.
Ti kurrë nuk mund të mbyllësh qepallat" -
4:21 - 4:26Dhe, siq po bëj tani,
I dhashë atyre një moment qetësie, -
4:26 - 4:30pastaj thashë,
"Kjo është poezia, djem" -
4:30 - 4:38Është në këtë univers të burgut
që ndodhet rreth jush. -
4:38 - 4:40Cdo gjë që thoni,
për atë se si kurrë nuk mund të flini, -
4:40 - 4:42e kullon frikën.
-
4:42 - 4:46Dhe të gjitha gjërat e pashkruara --
e gjitha kjo është poezi." -
4:47 - 4:53Kështu që filluam ta përvetësojmë atë ferr
-
4:53 - 4:56ne e zhytëm vetvetën në ciklin e shtatë.
-
4:57 - 4:59Dhe në atë rreth të shtatë të ferrit,
në ciklin tonë tëi dashur, -
5:00 - 5:04ata mësuan se munden t'i bëjnë muret
të padukshme -
5:04 - 5:07se munden t'i bëjnë dritaret të bërtasin,
-
5:07 - 5:11dhe se mund të fshihen brenda hijeve.
-
5:12 - 5:16Në vitin e parë që përfundoi seminari,
-
5:16 - 5:18organizuam një festë
të vogël përmbyllëse, -
5:18 - 5:21siq bëhet kur një punë përfundohet
me aq shumë dashuri, -
5:21 - 5:25dhe ju doni ta festoni.
-
5:25 - 5:30Ne i thirrëm familjet, miqtë,
autoritetet e universitetit. -
5:30 - 5:33Gjëja e vetme që të burgosurit duhej
të bënin ishte të lexonin një poemë, -
5:34 - 5:37ta pranonin diplomën dhe duartrokitjet.
-
5:37 - 5:39Kjo ishte festa jonë e vogël.
-
5:40 - 5:45Gjëja e vetme me të cilën dua t'ju lë
-
5:46 - 5:51është momenti në të cilën këta djem,
-
5:51 - 5:55disa nga ata tepër shtatlartë
kur qëndronin afër meje, -
5:55 - 6:00ose djemtë e rinj-
të rinjë por me krenari të madhe, -
6:00 - 6:04mbanin letrat dhe dridheshin si
fëmijë të vegjël, -
6:04 - 6:10dhe lexonin poezitë e tyre
më zërin që u dridhej. -
6:13 - 6:16Ai moment më bëri të mendoj shumë
-
6:16 - 6:22se sigurisht për shumë prej tyre ishte
sigurisht hera e parë -
6:22 - 6:25që i duartrokisnin për diqka.
-
6:30 - 6:33Në burg ka gjëra që nuk mund të bëhen.
-
6:33 - 6:38Në burg, nuk mund të ëndërrosh.
Në burg, nuk mund të qash. -
6:38 - 6:43Ka fjalë që janë virtualisht të ndaluara,
si fjala "kohë" -
6:43 - 6:47fjala "e ardhmja", fjala "dëshiroj".
-
6:47 - 6:52Por ne guxuam të ëndërronim,
ëndërruam shumë. -
6:54 - 6:56Ne vendosëm që ata do shkruanin një libër.
-
6:57 - 7:02Jo vetëm që shkruajtën një libër,
por edhe e lidhën vetë atë. -
7:02 - 7:05Ky ishte fundi i 2010.
-
7:05 - 7:09Pastaj. e dyfishuam
dhe shkruajtëm edhe një tjetër libër. -
7:09 - 7:10Dhe e lidhëm edhe atë.
-
7:10 - 7:15Kjo Ishte pak më parë,
në fund të vitit të kaluar. -
7:17 - 7:20çka unë shihja javë pas jave,
-
7:20 - 7:25ishte se si ata po ktheheshin
në njerëz të ndryshëm; -
7:25 - 7:28si po shndërroheshin.
-
7:28 - 7:32Si fjalët po i fuqizonin ata
me një dinjitet që s'e dinin që e kanë. -
7:32 - 7:35që s'e kishin imagjinuar kurrë.
-
7:35 - 7:39Nuk kishin ide se ai lloj dinjiteti
mund të vinte nga ta. -
7:39 - 7:46Në seminar, në atë ferrin e dashur që ndamë
së bashku, ne të gjthë dhamë diqka. -
7:46 - 7:51Ne hapëm duart dhe zemrën dhe dhamë
atë çka patëm, që mundëm. -
7:51 - 7:54Të gjithë, barabartë.
-
7:54 - 7:58Dhe kështu ndjehesh se së paku
më një mënyrë të vogël -
7:58 - 8:03je duke riparuar një
thyerje sociale të madhe -
8:03 - 8:06sepse për shumë nga ta,
-
8:06 - 8:10burgu është i vetmi destinacion.
-
8:12 - 8:17Më kujtohet një varg
e një poetit të madh, -
8:19 - 8:24nga njësia 48 e seminarit tonë,
Nicolas Dorado: -
8:29 - 8:35"Më duhet një pe infinit
për ta qepur këtë plagë të madhe." -
8:36 - 8:41Poezia e bën këtë;
qep plagët e ekskluzionit. -
8:41 - 8:47Hap dyert.
Poezia është si pasqyrë. -
8:47 - 8:50Krijon një pasqyrë, e cila është poezia.
-
8:50 - 8:53Ata e njohin vetveten,
e shikojnë veten në poezi -
8:53 - 9:00dhe shkruajnë nga ajo
që janë dhe janë ajo që shkruajnë. -
9:00 - 9:02Në mënyrë që të shkruajnë,
-
9:02 - 9:07ata duhet ta përshtatin kohën
për të shkruar -
9:07 - 9:10e cila është një kohë
e lirisë të jashtëzakonshme. -
9:10 - 9:13Ata duhet të kërkojnë në kokën e tyre
për pak liri -
9:13 - 9:17që nuk mundet kurrë t'i mohohet
kur shkruajnë -
9:17 - 9:21dhe kjo është e nevojshme për ta kuptuar
që liria është e mundur -
9:21 - 9:24edhe brenda në burg.
-
9:24 - 9:28dhe të vetmet grila që kemi në
hapësirën tonë të mrekullueshme -
9:28 - 9:30janë vetëm fjala "grila".
-
9:30 - 9:34dhe të gjithë ne në ferrin tonë
digjemi nga lumturia -
9:34 - 9:37kur dhezim fitilin e fjalëve.
-
9:37 - 9:56(Duartrokitje)
-
10:05 - 10:12Unë ju tregova shumë për burgun,
shumë për çka kam përjetuar -
10:12 - 10:16çdo javë, si e kam shijuar dhe
si jam transformuar me të burgosurit -
10:16 - 10:20Por ju nuk e dini se
sa do të më kishte pëlqyer që ju -
10:20 - 10:26të mund ta ndjeni, jetoni,
provonit vetëm për pak sekonda, -
10:26 - 10:30atë çka unë e kam përjetuar çdo javë
dhe atë çka më bën kjo që jam. -
10:32 - 10:38(Duartrokitje)
-
10:41 - 10:45Martin Busamente:
Zemra përtyp lotët e kohës; -
10:45 - 10:48të vërbëruar nga drita,
-
10:48 - 10:51fsheh shpejtësinë e kohës
-
10:51 - 10:55kur imazhet shkojnë me rradhë.
-
10:55 - 10:57Ajo lufton; ajo mbahet.
-
10:57 - 11:00Zemra çahet nën vështrimet e pikëlluara,
-
11:01 - 11:03shëtit në stuhi që përhap zjarr,
-
11:04 - 11:07ngrin krahërorët të ulur nga turpi,
-
11:07 - 11:11di se nuk është vetëm
të lexosh e të vazhdosh -
11:11 - 11:14Ajo gjithashtu dëshiron
ta shohë qiellin infinit blu. -
11:15 - 11:18Zemra ulet e mendon,
-
11:18 - 11:20lufton që të mos jetë e zakonshme,
-
11:21 - 11:23të dashurojë pa lënduar,
-
11:25 - 11:29thith diellin,
i jep kurajo vetes, -
11:29 - 11:32dorëzohet, udhëton drejt arsyes.
-
11:33 - 11:36Zemra lufton në mesin e kënetave,
-
11:36 - 11:40buzë botës së krimit,
-
11:40 - 11:44rraskapitet, por nuk merr
atë më të lehtën, -
11:44 - 11:47derisa hapat e çregullt të dehjes
-
11:47 - 11:48e zgjojnë,
-
11:48 - 11:49e zgjojnë heshtjen.
-
11:50 - 11:52Unë jam Martin Bustamente,
-
11:52 - 11:56I burgosur në njësinë 48 të San Martin-it,
-
11:56 - 11:59Sot është dita e lirimit tim të përkohshëm
-
11:59 - 12:03Dhe për mua poezia, dhe literatura
më ndryshuan jetën. -
12:03 - 12:03Ju faleminderit shumë.
-
12:03 - 12:04Cristina Domenech: Ju faleminderit.
-
12:04 - 12:10(Duartrokitje)
- Title:
- Poezia që çliron shpirtin
- Speaker:
- Cristina Domenech
- Description:
-
"Thonë se për të qenë poet, duhet të shkosh njëherë në ferr dhe të kthehesh." Cristina Domenech shpjegon shkrimin tek një burg Argjentinas, dhe ajo tregon historinë se si ka ndihmuar të burgosurit ta shprehin vetveten, ta kuptojnë vetveten- dhe të triumfojnë në lirinë e gjuhës. Prisni për një lexim të fuqishëm nga një prej studentëve, një i burgosur, përballë një audience me 10.000 persona.
- Video Language:
- Spanish
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 12:37
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for Cristina Domenech |