مێژوو لە دژی جەنگیز خان - ئاڵێکس گێندڵەر
-
0:07 - 0:11یەکێک بوو لە ترسناکتری سەرکردە
سەربازیەکانی جیهان تا ئێستا ژیابێت، -
0:11 - 0:16داگیرکاری نەوەستێنداروی سەرنجڕاکێشی
لە کیشوەری ئۆڕاسیا ئەنجامداوە. -
0:16 - 0:19بەڵام ئایا دڕندەیەکی بەربەری بووە
-
0:19 - 0:24یان یەکخەرێکبووە کە ڕێگای بەرەو
جیهانی هاوچەرخ کردووەتەوە؟ -
0:24 - 0:29ئەوە لە "مێژوو لە دژی جەنگیز خان" دەبینین
-
0:29 - 0:32"گوێبگرن، گوێبگرن. تۆمەتباری ئەمڕۆ کێیە؟
-
0:32 - 0:36خان!"
-
0:36 - 0:39"دەبینم کە جەنابتان ئاشنان
لەگەڵ جەنگیز خان، -
0:39 - 0:44سەرکردەی جەنگی سەدەی ١٣ـیە کە پەلاماردانی
سەربازی ئەنجامداوە و میۆنانیشی کوشتووە -
0:44 - 0:48هیچی جێنەهێشتووە جگە لە وێرانکاری نەبێت
-
0:48 - 0:53"ناڕەزاییم هەیە، سەرەتا، بە چێنگیز هان
ناوەکەی دەخوێندرێتەوە -
0:53 - 0:54"بەڕاست"؟
-
0:54 - 0:56"لە مەنگۆڵیا، بەڵێ.
-
0:56 - 1:00بە چاوپۆشیکردنە لەوە، یەکێک بوو لە
مەزنترین سەرکردەکانی مێژووی مرۆڤایەتی -
1:00 - 1:05بەناوی تیمۆجین لەدایک بوو، تەمەنێکی
منداڵی بێ باوک و هەژاری بەسەربردووە -
1:05 - 1:10بەڵام ژیانێکی تێکۆشەرانەی هەبوو
لەپێناو یەکخستنی هۆزە مەغۆلیە شەڕکەرەکان -
1:10 - 1:14بەمەش مەزنترین ئیمپڕاتۆریەتی دامەزراند
کە جیهان تا ئێستا بینیویەتی، -
1:14 - 1:19لە کۆتایدا سنوری ئیمپڕاتۆریەتەکە لە دەریای
هێمن تا دڵی ئەوروپا درێژەی کێشا." -
1:19 - 1:22"مەزنی چی لە سەربڕین و پەلاماردان دا هەیە؟
-
1:22 - 1:25باکووری چین نزیکەی
٢\٣ دانیشتوانەکەی لەدەست دا" -
1:25 - 1:30"بەڵام خانەوادەی جین'ی فەرمانڕەوا بۆ
ماوەیەکی زۆر هۆزە باکووریەکانیان بێزارکرد -
1:30 - 1:34بە پارەدان پێیان تا شەڕیان بۆ بکەن
هەروەها بۆ هێرشکردنی بەردەوام. -
1:34 - 1:37بەڵام جەنگیز خان بەنیاز نەبوو بەدەست
هەمان چارەنووسەوە بناڵێنێت -
1:37 - 1:41وەک چۆن کۆتا خان کە هەوڵیدا
مەنغۆلیان یەکبخان، -
1:41 - 1:44هەروەها گۆڕانی دیمۆگرافی ڕەنگە ببێتە هۆی
وێنەدانەوەی خراپی سەرژمێری، -
1:44 - 1:49وەک چۆن باسنەکرا کە ژمارەیەکی زۆری
جوتیار خرانە پاڵ سوپاکەی خانەوە." -
1:49 - 1:52"دەتوانیت بەدڵی خۆت ژمارەیەک هەڵببژێریت،
-
1:52 - 1:58بەڵام هەر ئەوان ژمارەیەکی زۆر شاریان
سڕیەوە بە دانیشتوانەکانیانەوە." -
1:58 - 2:01خان حەزیدەکرد دوژمەکانی خۆیان
،بەدەستەوە بدەن و سەرانە بدەن -
2:01 - 2:05بەڵام بەتەواوی بڕوای بە دڵسۆزی و
یاسای دیمۆکراتی هەبوو. -
2:05 - 2:10ئەو شارانەی دانیشتوانەکانیان سەربڕدارن
هەمان ئەوانە بوون کە خۆیان بەدەستەوە دا و، -
2:10 - 2:12دواتر یاخی بوون یاخود وەک باڵیۆز کوژران،
-
2:12 - 2:17تێگەیشتنی بۆ دادپەروەری زۆر توندوتیژ بوو."
-
2:17 - 2:21"زۆرێک لە تۆمارەکان ئەوە دەردەخەن کە
دادی سوپاکەی زۆر دڕندانە بوو -
2:21 - 2:24منداڵی لەدایک نەبوو لەناو
منداڵدانی دایکان پارچەپارچە دەکرد، -
2:24 - 2:27زیندانیەکانیان وەک پارێزەری
مرۆیی بەکاردەهێنا، -
2:27 - 2:30یاخود کەندەکانیان پڕدەکردنەوە پێین
بۆ تێپەڕینی ماکینەکانی ئابلۆقەدان، -
2:30 - 2:33هەموو ئافرەتەکانی شارە
داگیرکراوەکانیان دەبرد و--" -
2:33 - 2:35"بەسە! چەندە خراپەکارانەیە!"
-
2:35 - 2:39ئایە بەڕاستی ئەوە لەو کارە خراپترە کە
سوپاکانی سەدەی ناوەڕاست ئەنجامیدا؟" -
2:39 - 2:42"بەڵام ئەوە پاساو بۆ کارە دڕندەکانی
جەنگیز خان ناهێنێتەوە." -
2:42 - 2:45"بەڵام جەنگیز خانی نەکردبووە
ناوازە لە سەردەمەکەی -
2:45 - 2:48لەشوێنی دڕندەیەکی خوێن مژ.
-
2:48 - 2:52لە ڕاستید، دوای یەکخستنی هۆزەکان چیدی
ڕفاندنی بووکەکان لەناویان نەما، -
2:52 - 2:55ئافرەتەکانی مەغۆل لە ڕیزی باشتریەنەکان
بوون بۆ بە بەراورد بە ئەوانی تر. -
2:55 - 2:57کۆنتڕۆڵی کاروبارە ناوخۆییەکانیان دەکرد،
-
2:57 - 2:59دەشیانتوانی لە هاوسەرەکانیان جیاببنەوە،
-
2:59 - 3:01هەروەها ئامۆژگاریکەرێکی باوەڕپێکراو بوون.
-
3:01 - 3:04تیمۆجین بەدرێژایی ژیانی لەگەڵ
هاوژینەکەی مایەوە، -
3:04 - 3:08هەروەها کوڕە ناشيرعیەکەی وەک
کوڕی خۆی گەورەکرد." -
3:08 - 3:12"بە چاوپۆشیکرد لە هەموو شتێک،
میراتی جەنگیزخان وێرانەبوو: -
3:12 - 3:17زیاتر لە ٤٠ میلۆن خەڵکی کوشت لەکاتی
هێرشی کوڕەزاکانی بۆ سەر ئۆڕاسیا. -
3:17 - 3:21کە دەکاتە ٪١٠ی دانیشتوانی جیهان.
-
3:21 - 3:24ئەوەش جگە لە مردنی خەڵک
بە مەرگی ڕەش (تاعوون) -
3:24 - 3:28کە ئەم نەخۆشیە بەهۆی ئابڵۆقەدانی هۆزی
ئاڵتوونی کەفا بۆ سەر ئۆڕاسیا بڵاوبوویەوە." -
3:28 - 3:30"بەڵام ئەوەیان بە مەبەست ئەنجام نەدا."
-
3:30 - 3:33"لەڕاستیدا، کاتێک بینیان سەربازەکانیان
بە تاعوون دەمرن، -
3:33 - 3:37بە مەنجەنیق لاشە تووشبووکانیان
بەسەر دیوارەکاندا هاویشتە ناو شار." -
3:37 - 3:39"یاع."
-
3:39 - 3:41"ئەو تۆمارانەی باسی دەکەیت
-
3:41 - 3:44دوای زیاتر لە سەدان ساڵ لە ڕووداوە
ڕاستەقینەکانەوە نووسرانەوە. -
3:44 - 3:46پێتوایە تا چەند شوێنی باوەڕن؟
-
3:46 - 3:51هەروەها، ڕزگاربووەکانیش بەیانە لەو سوودانە
وەرگرتووە کە جەنگیز خان بەدەستی کەوتوە." -
3:51 - 3:52"سوود؟"
-
3:52 - 3:56"ئیمپڕاتۆریەتی مەغۆلی لێبووردەیی ئاینی
لەگەڵ هەموو چینوتوێژەکان هەبووە، -
3:56 - 4:01جوان ڕەفتاریان لەگەڵ سەربازەکانیان کردوون
لەسەر بنەمای چاکە ڕەفتاریان لەگەڵ کردوون ، -
4:01 - 4:03نەک بنەچەیان. سیستەمێکی پۆستەی
گەورەیان دامەزراندووە، -
4:03 - 4:06یاسایی جیهانیان پەیڕەوکردووە،
-
4:06 - 4:08جگە لە باسکردنی بابەتی
پێشنیارکردنی کلتوری." -
4:08 - 4:12"مەبەستت قڕکردنی هۆلاکۆ خانی بەغدادا،
-
4:12 - 4:14پایتەختی سەردەمی کلتوری؟
-
4:14 - 4:19کتێبخانە، نەخۆشخانە و کۆشکەکان سووتێندران
جۆگەکانی ئاویشیان لەناوبران؟" -
4:19 - 4:22"بەغداد بەدبەخت بوو،
-
4:22 - 4:25بەڵام ئەمەش لەبەر ئەوەبوو کە خەلیفەکەیان
خۆبەدەستەوەدانی ڕەتکردەوە، -
4:25 - 4:30دواتر هۆلاکو لەسەر دەستی بێرکا خان
سزادرا لەسەر خراپەکاری و داوێن پیسی. -
4:30 - 4:33لە سیاسەتی مەغۆلیەکاندا نەبوو کە
کلتور لەناو ببەن. -
4:33 - 4:37هەردەم ژیانی پزیشکان، توێژەران و هونەرمەند
ەکانیان دەپاراست لە شوێنە داگیرکراوەکان، -
4:37 - 4:39بەدرێژایی شانشینەکەیان دەیانگواستنەوە،
-
4:39 - 4:42زانیاریان بە جیهاندا بڵاودەکردەوە."
-
4:42 - 4:45"ئەی چی دەربارەی قڕکردنی کیڤان ڕووس و،
-
4:45 - 4:48بەجێهێشتنی خەڵکەکەی لە سەدەی تاریکی
-
4:48 - 4:51تەنانەت لەگەڵ بڵاوبوونەوەی سەردەمی
ژیانەوەش لە خۆرئاوای ئەوروپا؟" -
4:51 - 4:54"هەرخۆی خۆرئاوای ئەوروپا
لەم سەردەمە لە ئاشتیدا نەبوو. -
4:54 - 4:59جێگیری یاسای مەغۆلی وایکرد
دووبارە ڕێگای ئاوریشم بگەشێتەوە، -
4:59 - 5:02بووە ڕێگەخۆشکەر بۆ گۆڕینەوەی بازرگانی و
کلتوری لەنێوان خۆرهەڵات و خۆرئاوا، -
5:02 - 5:07کۆششی بەردەوامیان وایکرد کۆتایی بە دژایەتی
میرنشینیەکان بێت لە چین و ڕووسیا -
5:07 - 5:09کۆتاییان پێبێت وەک وڵاتێکی یەکگرتوو.
-
5:09 - 5:12لە ڕاستیدا، ماوەیەکی زۆر
دوای ئیمپڕاتۆریەت، -
5:12 - 5:14دەتوانین نەوەکانی جەنگیز خان لە
-
5:14 - 5:17فەرمانڕەوا خانەدانەکانی
سەرتاسەری ئەوروپا بدۆزینەوە." -
5:17 - 5:21"شتێکی سەرسامکەر نییە کە ستەمکار
سروش لە ستەمکاری تر وەربگرێت." -
5:21 - 5:24"ئاگادار بە چی نازناوێکی
پێدەڵێیت ڕەنگە خزمی بیت." -
5:24 - 5:26"چی؟"
-
5:26 - 5:29لە سەردەمی ئەمڕۆدا ١٦ ملیۆن
کەس نەوەی جەنگیز خانن. -
5:29 - 5:32ئەوەش واتای ئەوەیە لە هەر
٢٠٠ کەس دانەیەک نەوەی ئەوە." -
5:32 - 5:36بۆ هەر بەزێنەرێکی مەزن
ملیۆنان بەزێنەر هەن. -
5:36 - 5:38کەواتە چیرۆکی کێ بە زیندوویی دەمێنێتەوە؟
-
5:38 - 5:41بەڵام ئایا گرنگی سەرکردە مێژویی و
کلتورییەکان ئەوەدەگەیەنێت کە -
5:41 - 5:45لەو مردنانەی بووەنەتە هۆکاری گرنگتر بێت؟
-
5:45 - 5:50ئەوە ئەو پرسیارانەن کە دێنە پێشەوە
کاتێک مێژوو دەخەینە دادگەوە.
- Title:
- مێژوو لە دژی جەنگیز خان - ئاڵێکس گێندڵەر
- Description:
-
more » « less
تەواوی وانەکە لەم بەستەرەوە ببینە: http://ed.ted.com/lessons/history-vs-genghis-khan-alex-gendler
یەکێک بوو لە ترسناکتری سەرکردە سەربازیەکانی جیهان تا ئێستا ژیابێت، داگیرکاری نەوەستێنداروی سەرنجڕاکێشی لە کیشوەری ئۆڕاسیا ئەنجامداوە. بەڵام ئایا دڕندەیەکی بەربەری بووە یان یەکخەرێکبووە کە ڕێگای بەرەو جیهانی هاوچەرخ کردووەتەوە؟
ئاڵێکس گێندڵەر ئرم گفتوگۆیەی خستووەتە بەردەمی دادگا لە وانەی مێژوو لە دژی جەنگیز خان.
وانەکە لەلایەن ئاڵێکس گێندڵەر.
کاری ئەنیمەیشن لەلاین بڕێت ئەندەرهیڵ ئەنجامدراوە. - Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 06:07
|
Daban Q Jaff approved Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Daban Q Jaff accepted Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler | |
|
|
Gyaband shera edited Kurdish (Central) subtitles for History vs. Genghis Khan - Alex Gendler |