Kunst kan de onzichtbare wonden van PTSS genezen

Volgens kunsttherapeute Melissa Walker leggen trauma's hun slachtoffers het zwijgen op. Maar kunst kan de slachtoffers van de psychologische wonden van de oorlog helpen om zich open te stellen, zodat ze kunnen genezen. In deze inspirerende talk beschrijft Walker hoe het maken van maskers in het bijzonder, de geteisterde soldaten kan helpen onthullen wat hen achtervolgt. En hoe ze kunnen beginnen los te laten.

Je bent een hooggeplaatste militair,

geattacheerd in Afghanistan.

Je staat in voor de levens

van honderden mannen en vrouwen

en je basis wordt aangevallen.

Overal om je heen
slaan mortiergranaten in.

Je ziet niets door het stof en de rook.

Je probeert de gewonden te helpen,

waarna je terug naar je bunker kruipt.

Je bent gedesoriënteerd door de explosies.

Je ligt op je zij en probeert te bevatten
wat er zopas gebeurd is.

Wanneer je zicht weer hersteld is,

merk je een bebloed gezicht op

dat je aanstaart.

Het is een beangstigende aanblik.

Maar je beseft algauw

dat het beeld niet echt is.

Dit beeld blijft je achtervolgen,
overdag en tijdens je slaap.

Je vertelt het tegen niemand
uit angst om je baan te verliezen

of te worden gezien als zwak.

Je geeft je visioen een naam;

"Bebloed Gezicht in de Bunker".

Je kort het af tot "BGIB".

Je sluit het op, ergens in je achterhoofd.

Maar het blijft je achtervolgen.

Zeven jaar lang.

Sluit nu je ogen.

Zie je BGIB voor je?

Zoja, dan zie je nu het gezicht

van de onzichtbare wonden van de oorlog,

ook wel gekend als
'post-traumatisch stress-syndroom'

en 'traumatisch hersenletsel'.

Hoewel ik zelf niet
aan deze stoornis lijd,

is het me niet vreemd.

Als klein meisje ging ik elke zomer
bij mijn grootouders op bezoek.

Het was mijn grootvader

die me de gevolgen heeft aangetoond
van oorlogsvoering op de geest.

Mijn grootvader was een marinier
tijdens de oorlog in Korea.

Een kogel doorboorde zijn nek
waardoor hij niet om hulp kon roepen.

Hij zag hoe de hospiek hem voorbijliep,

hem ten dode opschreef,

en hem alleen achterliet.

Toen zijn fysieke wonden
jaren later genezen waren,

kon hij naar huis terugkeren.

Maar hij sprak bijna nooit
van zijn wedervaren, althans niet overdag.

's Nachts hoorde ik hem echter
schelden in z'n slaap

vanuit z'n kamer.

Overdag verwittigde ik hem altijd
voor ik de kamer binnenkwam,

zodat ik hem niet zou doen schrikken.

Voor de rest van zijn dagen

was hij geïsoleerd en zei hij niet veel.

Hij vond geen manier
om zich uit te drukken.

En ik beschikte nog niet
over de middelen om hem te helpen.

Ik zou zijn aandoening
niet kunnen benoemen

tot ik een twintiger was.

Ik wou een opleiding
beeldende therapie volgen

en raakte al snel gefascineerd
door trauma-onderzoek.

In de les leerde ik meer
over het post-traumatisch stress-syndroom,

afgekort PTSS.

Mijn missie om veteranen te helpen
die geleden hadden net als mijn grootvader,

is toen ontstaan.

Er waren diverse benamingen
voor post-traumatische stress

doorheen de oorlogsgeschiedenis:

'heimwee',

'soldatenhart',

'shell-shock',

of 'staren in de verte'.

Terwijl ik aan het studeren was,
woedde er een nieuwe oorlog.

Dankzij kogelvrije kledij
en legervoertuigen

konden soldaten ontploffingen overleven
die vroeger hun dood betekenden.

Maar de onzichtbare wonden
namen almaar toe.

Dit dwong legerartsen en onderzoekers

om de effecten van traumatische
hersenletsels en PTSS

verder te onderzoeken.

Dankzij de vooruitgang
van de technologie en hersenscans

weten we nu dat er een kortsluiting
plaatsvindt in de Broca-plek,

het spraakcentrum van de hersenen,
nadat iemand een trauma ervaart.

Deze fysiologische verandering,

vaak 'spraakloze paniek' genoemd,

gepaard met het stigma
op mentale gezondheid,

de angst om te worden beoordeeld,

of niet begrepen,

of zelfs uit hun functie
ontslagen te worden,

heeft ertoe geleid dat onze soldaten
een onzichtbare strijd leveren.

Vele generaties van veteranen

kiezen ervoor om niet te praten
over hun ervaringen,

en moeten eenzaam lijden.

Ik had een hele kluif
aan mijn eerste baan.

Ik was kunsttherapeut aan het grootste
militaire medisch centrum,

Walter Reed.

Na een paar jaar gewerkt te hebben
in een afgesloten psychiatrische afdeling,

werd ik overgeplaatst naar het
'Intrepid Center of Excellence', of NICoE,

de leider op vlak van de behandeling
van hersentrauma's bij veteranen.

Ik geloofde in kunsttherapie,

maar nu moest ik nog
de veteranen overtuigen:

grote, sterke en stoere mannen

en enkele vrouwen.

Ik wou ze kunst laten maken
als psychische behandeling.

De resultaten waren ronduit spectaculair.

Levendige en symbolische kunst

gecreëerd door onze soldaten.

En achter ieder werk schuilt een verhaal.

We namen waar dat het creatieproces

het probleem in het spraakcentrum omzeilt.

Het creëren van kunst gebruikt dezelfde
delen van de hersenen als trauma's.

Op deze manier kunnen militairen
hun ervaringen verwerken

op een veilige manier.

Daarna kunnen ze hun kunstwerken
beschrijven met woorden,

waardoor de linker- en rechterhersenhelft
in overeenstemming komen.

We hebben gezien dat dit
met alle kunstvormen werkt:

tekenkunst, schilderkunst,
het maken van collages.

Maar we zien het grootste effect

bij het maken van maskers.

Zo hebben deze onzichtbare wonden
eindelijk niet enkel een naam,

maar ook een gezicht.

En wanneer veteranen deze maskers maken,

zijn ze letterlijk in staat om
vat te krijgen op hun trauma.

Het is verbazend hoe vaak
het hen in staat stelt

om het trauma te doorbreken
en beginnen te genezen.

Herinner jij je BGIB nog?

Dat was een echte ervaring
van één van m'n patiënten.

Toen hij dat masker maakte,

was hij in staat
om dat vreselijke beeld los te laten.

Het was aanvankelijk
een moeilijk proces voor hem.

Maar uiteindelijk ging hij BGIB
beschouwen als het masker,

niet meer als een innerlijke wonde.

Iedere keer zijn sessie erop zat,

gaf hij mij het masker,
en vroeg me om erop te passen.

Uiteindelijk borgen we
BGIB op in een doos.

Toen de veteraan het centrum verliet

liet hij BGIB achter.

Eén jaar later had hij BGIB slechts
tweemaal gezien.

Beide keren lachte BGIB hem toe

en de veteraan voelde zich niet angstig.

Iedere keer dat die veteraan nog
een traumatische herinnering doormaakt,

schildert hij gewoon wat.

Hoe vaker hij
deze verontrustende beelden schildert

hoe minder hij ze ziet,
of helemaal niet meer.

Filosofen vertellen ons al duizenden jaren

dat de kracht van creatie

zeer nauw verwant is
aan de kracht van vernietiging.

Nu toont wetenschap aan
dat het deel van de hersenen

dat verantwoordelijk is voor trauma's

ook het deel kan zijn waar
deze trauma's genezen.

Kunsttherapie toont ons nu
hoe we die verbinding kunnen maken.

We vroegen aan één van onze leden

om het effect van het maskers maken
op zijn behandeling te beschrijven.

Dit is wat hij zei:

"Je concentreert je gewoon
op niets anders dan het masker

of op de tekening.

Het was alsof er een blok
van me af viel.

En daardoor kon ik verdergaan.

Toen ik er twee dagen later naar keek,
dacht ik:

"Nu zie ik het volledige plaatje.
Dit is het ontbrekende puzzelstuk."

En vanaf dan ging het alleen maar beter.

Mijn behandeling verliep
vanaf toen in sneltreinvaart.

Ik werd constant gevraag
om van alles uit te leggen.

Voor de eerste keer in 23 jaar

was ik eindelijk in staat
om er openlijk over te praten.

Ik zou er nu over kunnen praten,
als ik dat wil.

Want ik heb het vrijgelaten.

Het is geweldig.

Hierdoor kon ik 23 jaar PTSS

en trauma's op één plaats bundelen.

Dat was nog nooit eerder gebeurd.

Sorry.

In de afgelopen vijf jaar

hebben we ruim duizend maskers gemaakt.

Mooi, hè

Dank je wel.

(Applaus)

Ik wou dat ik dit proces
had kunnen delen met m'n grootvader,

maar ik weet dat hij opgetogen zou zijn

dat we manieren ontdekken

om de soldaten van vandaag en morgen
te helpen genezen.

We helpen hen om
hun innerlijke bronnen te vinden

die ze kunnen aanwenden

om zichzelf te genezen.

Dank je wel.

(Applaus)