Return to Video

Aldatıcı bir grafik nasıl fark edilir - Lea Gaslowitz

  • 0:07 - 0:11
    Bir diş macunu markası, kendi ürünlerinin
    üretilmiş diğer tüm ürünlerden
  • 0:11 - 0:13
    daha fazla plağı
    yok ettiğini iddia ediyor.
  • 0:13 - 0:16
    Bir politikacı, en fazla istihdamı
    kendi projelerinin yaratacağını söylüyor.
  • 0:16 - 0:19
    Reklamlarda ve politikada
    bu tür abartmaları duymaya
  • 0:19 - 0:22
    çok fazla alıştığımız için
    kılımızı bile kıpırdaymayız.
  • 0:23 - 0:26
    Peki ya tüm bu iddialar
    bir grafik eşliğinde sunulursa?
  • 0:26 - 0:28
    Sonuç olarak grafikler
    birer görüş değildirler.
  • 0:28 - 0:33
    Tamamen sayılardan oluşurlar
    ve bunlara kim itiraz edebilir ki?
  • 0:33 - 0:36
    Ama görünen o ki, grafiklerde aldatmak
    ve doğruları saptırmak için
  • 0:36 - 0:38
    birçok yöntem mevcut.
  • 0:38 - 0:41
    İşte dikkat edilebilecek bazı noktalar.
  • 0:41 - 0:45
    1992'deki bu reklamda
    Chevy bu grafiği kullanarak
  • 0:45 - 0:48
    Amerika'daki en güvenilir
    kamyonetleri ürettiğini iddia etmişti.
  • 0:48 - 0:53
    Sadece son 10 yılda satılan Chevy'lerin
    %98'inin hâlâ kullanıldığını değil,
  • 0:54 - 0:57
    aynı zamanda Toyota kamyonetlerden
    iki kat güvenilir olduğunu gösteriyor.
  • 0:57 - 1:01
    Ta ki soldaki rakamlara
    yakından bakıp
  • 1:01 - 1:05
    Toyota'nın %96,5'lerde olduğunu
    görünceye kadar.
  • 1:05 - 1:09
    Ölçek sadece %95 ile %100
    arasını kapsıyor.
  • 1:09 - 1:13
    0'dan 100'e doğru gitmiş olsaydı
    böyle görünecekti.
  • 1:13 - 1:16
    Grafiklerdeki verileri yanlış göstermede
    en yaygın yöntem budur;
  • 1:16 - 1:18
    ölçeği saptırmak.
  • 1:18 - 1:21
    Dikey eksenin küçük bir
    kısmına yakınlaşmak,
  • 1:21 - 1:26
    karşılaştırılan şeyler arasındaki
    zor görülebilecek bir farkı büyütür.
  • 1:26 - 1:31
    Sütunlar arasındaki farkların, değerlerle
    orantılı olduğunu düşündüğümüzden
  • 1:31 - 1:33
    özellikle sütun grafiklerde kullanılır.
  • 1:33 - 1:36
    Ama grafikler
    yatay eksende de saptırılabilir.
  • 1:36 - 1:40
    Genelde çizgi grafiklerde kullanılır ve
    zamanla değişen şeyleri gösterir.
  • 1:40 - 1:45
    2008'den 2010'a kadar Amerika'daki
    işsizlik oranını gösteren bu grafik
  • 1:45 - 1:48
    yatay ekseni iki şekilde saptırmaktadır.
  • 1:48 - 1:50
    Birincisi, ölçek tutarsızlığı,
  • 1:50 - 1:53
    2009 Mart sonrasındaki 15 ay
  • 1:53 - 1:57
    öncesindeki 6 ayın daha küçük
    gösterilmesi için sıkıştırılmış.
  • 1:57 - 2:00
    Daha uygun veri noktaları kullandığımızda
  • 2:00 - 2:04
    iş kayıplarının 2009 sonlarında azaldığı
    farklı bir tabloyla karşılaşıyoruz.
  • 2:04 - 2:07
    En başlarda neden yükseldiğini
    merak ederseniz
  • 2:07 - 2:11
    grafiğin, ABD tarihinde Büyük Buhran'dan
    sonraki en büyük finansal krizin
  • 2:11 - 2:13
    hemen ardından
    başladığını görebilirsiniz.
  • 2:13 - 2:15
    Bu teknikler, "işine geleni seçmek"
    olarak da bilinir.
  • 2:15 - 2:19
    Büyük bir olayın etkisini
    dışarıda bırakmak için
  • 2:19 - 2:21
    zaman aralığı dikkatlice seçilebilir.
  • 2:21 - 2:25
    Belli veri noktaları seçilerek aralıktaki
    önemli değişiklikler gizlenebilir.
  • 2:25 - 2:27
    Grafikle ilgili hiçbir yanlışlık
    olmasa bile
  • 2:27 - 2:31
    ilgili verileri dahil etmemek
    aldatıcı bir izlenim verebilir.
  • 2:31 - 2:34
    Super Bowl'u her yıl kaç kişinin
    izlediğini gösteren bu grafik
  • 2:34 - 2:38
    etkinliğin popülerliğinin
    patladığını gösteriyor.
  • 2:38 - 2:40
    Ama nüfus artışını hesaba katmıyor.
  • 2:40 - 2:42
    Reytingler aslında aynı seyrediyor.
  • 2:42 - 2:45
    Futbol taraftarları artsa da
  • 2:45 - 2:48
    toplam izleyicilerdeki
    ortalamaları artmıyor.
  • 2:48 - 2:50
    Son olarak, neyin
    önemli olduğunu bilmiyorsanız
  • 2:50 - 2:53
    grafikler size pek de bir şey söyleyemez.
  • 2:53 - 2:56
    İki grafik de Çevre Bilgileri
    Ulusal Merkezleri'nden alınmış;
  • 2:56 - 3:00
    aynı okyanus sıcaklık
    verilerini kullanıyor.
  • 3:00 - 3:02
    Peki neden böylesine
    zıt izlenim veriyorlar?
  • 3:02 - 3:05
    İlk grafik, 1880'den 2016'ya kadarki
  • 3:05 - 3:08
    yıllık ortalama okyanus
    sıcaklığı göstererek
  • 3:08 - 3:10
    sıcaklık değişikliklerini
    önemsiz gösteriyor.
  • 3:10 - 3:13
    Ama gerçekte, yarım derecelik
    bir ısınma bile
  • 3:13 - 3:16
    büyük ekolojik bozulmalara
    sebebiyet verebilir.
  • 3:16 - 3:20
    Bu yüzden, yıllık ortalama sıcaklık
    değişimini gösteren ikinci grafik
  • 3:20 - 3:22
    çok daha anlamlıdır.
  • 3:22 - 3:27
    Doğru kullanıldıklarında
    karmaşık verileri kavramamızı sağlarlar.
  • 3:27 - 3:31
    Görsel yazılımlarla, grafiklerin tüm yayın
    araçlarıyla daha fazla kullanımı sağlandı.
  • 3:31 - 3:36
    Aynı zamanda ihmalkâr ve aldatıcı
    yollardaki kullanımını da kolaylaştırdı.
  • 3:36 - 3:40
    Bir daha grafik gördüğünüzde
    çizgiler ve eğrilerle aklınız çelinmesin.
  • 3:40 - 3:41
    Kategorilere,
  • 3:41 - 3:42
    sayılara,
  • 3:42 - 3:43
    ölçeğe,
  • 3:43 - 3:44
    içeriğe bakın
  • 3:44 - 3:47
    ve karşınızdaki tablonun
    size ne anlatmak istediğini sorun.
Title:
Aldatıcı bir grafik nasıl fark edilir - Lea Gaslowitz
Speaker:
Lea Gaslowitz
Description:

Dersin tam hali için: http://ed.ted.com/lessons/how-to-spot-a-misleading-graph-lea-gaslowitz

Doğru kullanıldıklarında grafikler, karmaşık verileri kavramamıza yardımcı olurlar. Görsel yazılımlarla, grafiklerin tüm yayın araçlarıyla daha fazla kullanımı sağlandı. Aynı zamanda ihmalkâr ve aldatıcı yollardaki kullanımını da kolaylaştırdı. Ama görünen o ki grafiklerde aldatmak ve doğruları saptırmak için birçok yöntem mevcut. Lea Gaslowitz, dikkat edilecek bazı noktaları bizimle paylaşıyor.

Ders: Lea Gaslowitz
Animasyon: Mark Phillips.​
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:10

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.