0:00:07.436,0:00:10.839
Bir diş macunu markası, kendi ürünlerinin[br]üretilmiş diğer tüm ürünlerden

0:00:10.839,0:00:12.840
daha fazla plağı[br]yok ettiğini iddia ediyor.

0:00:12.840,0:00:16.411
Bir politikacı, en fazla istihdamı[br]kendi projelerinin yaratacağını söylüyor.

0:00:16.411,0:00:18.951
Reklamlarda ve politikada[br]bu tür abartmaları duymaya

0:00:18.951,0:00:22.390
çok fazla alıştığımız için[br]kılımızı bile kıpırdaymayız.

0:00:23.071,0:00:26.111
Peki ya tüm bu iddialar[br]bir grafik eşliğinde sunulursa?

0:00:26.111,0:00:28.471
Sonuç olarak grafikler[br]birer görüş değildirler.

0:00:28.471,0:00:32.611
Tamamen sayılardan oluşurlar [br]ve bunlara kim itiraz edebilir ki?

0:00:32.611,0:00:36.403
Ama görünen o ki, grafiklerde aldatmak[br]ve doğruları saptırmak için

0:00:36.403,0:00:38.192
birçok yöntem mevcut.

0:00:38.192,0:00:40.745
İşte dikkat edilebilecek bazı noktalar.

0:00:40.745,0:00:44.510
1992'deki bu reklamda [br]Chevy bu grafiği kullanarak

0:00:44.510,0:00:47.510
Amerika'daki en güvenilir[br]kamyonetleri ürettiğini iddia etmişti.

0:00:47.510,0:00:53.493
Sadece son 10 yılda satılan Chevy'lerin[br]%98'inin hâlâ kullanıldığını değil,

0:00:53.592,0:00:57.338
aynı zamanda Toyota kamyonetlerden[br]iki kat güvenilir olduğunu gösteriyor.

0:00:57.338,0:01:00.634
Ta ki soldaki rakamlara[br]yakından bakıp

0:01:00.634,0:01:05.472
Toyota'nın %96,5'lerde olduğunu[br]görünceye kadar.

0:01:05.472,0:01:09.313
Ölçek sadece %95 ile %100[br]arasını kapsıyor.

0:01:09.313,0:01:12.963
0'dan 100'e doğru gitmiş olsaydı[br]böyle görünecekti.

0:01:12.963,0:01:16.443
Grafiklerdeki verileri yanlış göstermede[br]en yaygın yöntem budur;

0:01:16.443,0:01:18.333
ölçeği saptırmak.

0:01:18.333,0:01:20.804
Dikey eksenin küçük bir[br]kısmına yakınlaşmak,

0:01:20.804,0:01:25.703
karşılaştırılan şeyler arasındaki[br]zor görülebilecek bir farkı büyütür.

0:01:25.703,0:01:30.583
Sütunlar arasındaki farkların, değerlerle[br]orantılı olduğunu düşündüğümüzden

0:01:30.583,0:01:33.053
özellikle sütun grafiklerde kullanılır.

0:01:33.143,0:01:36.125
Ama grafikler[br]yatay eksende de saptırılabilir.

0:01:36.125,0:01:40.414
Genelde çizgi grafiklerde kullanılır ve[br]zamanla değişen şeyleri gösterir.

0:01:40.414,0:01:44.747
2008'den 2010'a kadar Amerika'daki[br]işsizlik oranını gösteren bu grafik

0:01:44.747,0:01:47.996
yatay ekseni iki şekilde saptırmaktadır.

0:01:47.996,0:01:50.395
Birincisi, ölçek tutarsızlığı,

0:01:50.395,0:01:53.316
2009 Mart sonrasındaki 15 ay

0:01:53.316,0:01:56.755
öncesindeki 6 ayın daha küçük[br]gösterilmesi için sıkıştırılmış.

0:01:56.755,0:02:00.016
Daha uygun veri noktaları kullandığımızda

0:02:00.016,0:02:03.705
iş kayıplarının 2009 sonlarında azaldığı[br]farklı bir tabloyla karşılaşıyoruz.

0:02:03.705,0:02:06.675
En başlarda neden yükseldiğini[br]merak ederseniz

0:02:06.675,0:02:10.615
grafiğin, ABD tarihinde Büyük Buhran'dan[br]sonraki en büyük finansal krizin

0:02:10.615,0:02:12.626
hemen ardından[br]başladığını görebilirsiniz.

0:02:12.626,0:02:15.219
Bu teknikler, "işine geleni seçmek"[br]olarak da bilinir.

0:02:15.219,0:02:18.869
Büyük bir olayın etkisini[br]dışarıda bırakmak için

0:02:18.869,0:02:20.648
zaman aralığı dikkatlice seçilebilir.

0:02:20.648,0:02:24.762
Belli veri noktaları seçilerek aralıktaki[br]önemli değişiklikler gizlenebilir.

0:02:24.762,0:02:27.356
Grafikle ilgili hiçbir yanlışlık[br]olmasa bile

0:02:27.356,0:02:30.937
ilgili verileri dahil etmemek[br]aldatıcı bir izlenim verebilir.

0:02:30.937,0:02:33.997
Super Bowl'u her yıl kaç kişinin[br]izlediğini gösteren bu grafik

0:02:33.997,0:02:37.626
etkinliğin popülerliğinin[br]patladığını gösteriyor.

0:02:37.626,0:02:40.198
Ama nüfus artışını hesaba katmıyor.

0:02:40.198,0:02:41.967
Reytingler aslında aynı seyrediyor.

0:02:41.967,0:02:45.109
Futbol taraftarları artsa da

0:02:45.109,0:02:47.879
toplam izleyicilerdeki[br]ortalamaları artmıyor.

0:02:47.879,0:02:50.068
Son olarak, neyin[br]önemli olduğunu bilmiyorsanız

0:02:50.068,0:02:53.318
grafikler size pek de bir şey söyleyemez.

0:02:53.318,0:02:56.457
İki grafik de Çevre Bilgileri[br]Ulusal Merkezleri'nden alınmış;

0:02:56.457,0:02:59.719
aynı okyanus sıcaklık[br]verilerini kullanıyor.

0:02:59.719,0:03:02.490
Peki neden böylesine [br]zıt izlenim veriyorlar?

0:03:02.490,0:03:05.279
İlk grafik, 1880'den 2016'ya kadarki

0:03:05.279,0:03:07.987
yıllık ortalama okyanus[br]sıcaklığı göstererek

0:03:07.987,0:03:10.149
sıcaklık değişikliklerini[br]önemsiz gösteriyor.

0:03:10.149,0:03:12.878
Ama gerçekte, yarım derecelik[br]bir ısınma bile

0:03:12.878,0:03:15.799
büyük ekolojik bozulmalara[br]sebebiyet verebilir.

0:03:15.799,0:03:19.859
Bu yüzden, yıllık ortalama sıcaklık[br]değişimini gösteren ikinci grafik

0:03:19.859,0:03:22.390
çok daha anlamlıdır.

0:03:22.390,0:03:27.119
Doğru kullanıldıklarında[br]karmaşık verileri kavramamızı sağlarlar.

0:03:27.119,0:03:31.180
Görsel yazılımlarla, grafiklerin tüm yayın[br]araçlarıyla daha fazla kullanımı sağlandı.

0:03:31.180,0:03:35.900
Aynı zamanda ihmalkâr ve aldatıcı[br]yollardaki kullanımını da kolaylaştırdı.

0:03:35.900,0:03:39.560
Bir daha grafik gördüğünüzde[br]çizgiler ve eğrilerle aklınız çelinmesin.

0:03:39.560,0:03:40.882
Kategorilere,

0:03:40.882,0:03:42.130
sayılara,

0:03:42.130,0:03:43.050
ölçeğe,

0:03:43.050,0:03:44.360
içeriğe bakın

0:03:44.360,0:03:47.360
ve karşınızdaki tablonun[br]size ne anlatmak istediğini sorun.