Làm cách nào chiến đấu với virut chết người sau này

Khi Ebola bùng nổ tháng ba 2014, Pardis Sabeti và nhóm của cô phải sắp xếp gen virut, tìm hiểu cách nó biến đổi và lan truyền. Sabeti ngay lập tức đưa nghiên cứu của cô lên mạng, vì vậy những người theo chân virut và những nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới có thể tham gia cuộc chiến khẩn cấp này. Trong bài nói chuyện này, cô chia sẻ làm cách nào sự hợp tác mở rộng là chìa khoá để chặn đứng virut... và để tấn công virut kế tiếp sắp đến. Sabeti cho rằng "Chúng ta phải làm việc công khai, phải chia sser và phải cùng nhau thực hiện... Chúng ta không để thế giới bị định hình bởi sự huỷ hoại của một loại virut, mà được thắp sáng bởi hàng tỉ trái tim và khối óc làm việc đoàn kết với nhau."

Bạn có thể chưa bao giờ nghe tới
Kenema, ở Sierrra Leone

hay Arua, ở Nigeria.

Tôi biết đó là hai trong những nơi
phi thường nhất trên trái đất.

Tại nhiều bệnh viện ở đó, có một nhóm
y tá, bác sĩ và nhà khoa học

đang thầm lặng chiến đấu với

mối đe doạ chết người nhất
của nhân loại trong nhiều năm:

virut Lassa

Virut Lassa có nhiều điểm giống Ebola.

Nó có thể gây sốt cao và
thường đưa đến tử vong.

Nhưng những con người này,
họ thử thách cuộc sống mình hằng ngày

để bảo vệ những người khác trong nhóm,

và khi làm vậy, cũng bảo vệ chúng ta.

Nhưng một trong những
điều kì diệu nhất tôi học từ họ

trong chuyến viếng thăm đầu tiên
cách đây nhiều năm

là việc họ bắt đầu mỗi buổi sáng--

những ngày kỳ diệu thử thách ở
chiến tuyến đầu - bằng việc ca hát-

Họ tụ lại với nhau, và họ thể hiện
sự vui sướng của họ.

Họ bày tỏ tâm tư của mình.

Và trong nhiều năm,

từ năm này sang năm khác
lúc tôi thăm họ hay họ thăm tôi,

Tôi cùng họp với họ và tôi hát

và chúng tôi viết và
chúng tôi thích điều đó,

vì điều đó nhắc rằng ngoài việc
cùng nhau theo đuổi khoa học,

chúng tôi còn gắn kết với nhau
bằng tình người.

Và dĩ nhiên, bạn có thể thấy là,
điều này trở nên cực kỳ quan trọng,

thậm chí thiết yếu,
khi mọi việc bắt đầu thay đổi.

Thay đổi lớn xảy ra vào tháng ba 2014,

khi dịch Ebola bùng phát ở Guinea.

Đây là dịch đầu tiên ở Tây Phi,

gần biên giới Sierra Leone và Liberia

Nó rất đáng sợ, đáng sợ
với tất cả chúng tôi.

Chúng tôi có lúc cảm thấy hoài nghi

là Lassa và Ebola phát tán
rộng hơn chúng tôi nghĩ

một ngày nào đó nó có thể
lan đến Kenema.

Vì vậy các thành viên
nhóm chúng tôi lập tức đi

gia nhập với T.S Hummar Khan
và nhóm của ông ở đó,

chúng tôi lập nơi chẩn đoán để có thể lấy
xét nghiệm phân tử nhạy cảm

để xác nhận Ebola liệu nó vượt biên giới

và vào Sierra Leone không.

Chúng tôi lập ra loại khả năng
virut Lassa xâm nhập,

chúng tôi biết cách làm,

nhóm làm việc rất xuất sắc.

Chúng tôi chỉ phải đưa họ công cụ
và địa điểm nghiên cứu Ebola.

Không may, ngày đó lại đến.

Vào ngày 23/3/2014, một phụ nữ
nhập khoa sản ở bệnh viện

và nhóm làm việc lấy xét nghiệm
phân tử quan trọng này

và họ xác nhận ca Ebola đầu tiên
ở Sierra Leone.

Đây là việc làm phi thường đã xảy ra.

Họ có thể chẩn đoán ngay lập tức,

và chữa trị cho bệnh nhân an toàn

và bắt đầu công việc lần dấu vết
tìm hiểu nguyên nhân.

Việc này có thể ngăn chặn vài thứ.

Nhưng tại thời điểm đó,

dịch bệnh đã lan tràn trong nhiều tháng.

Với hàng trăm ca, nó đã lấn át tất cả
những bệnh dịch trước đó.

Nó đến Sierra Leone không phải chỉ một ca,

mà là một làn sóng.

Chúng tôi phải làm việc
với cộng đồng quốc tế,

với Bộ Y tế, với Kenema,
để bắt đầu chữa các ca bệnh,

khi tuần kế tiếp đến 31 ca,

rồi 92 ca, rồi 147 ca
tất cả đến từ Kenema,

một trong những nơi ở Sierra Leone
có thể chống chọi với dịch bệnh.

Chúng tôi làm việc liên tục
cố gắng làm mọi thứ có thể

cố gắng giúp từng người,
cố gắng thu hút sự quan tâm,

chúng tôi cũng làm một việc đơn giản.

Từ mẫu xét nghiệm mà chúng tôi
lấy từ máu của bệnh nhân có Ebola,

chúng tôi có thể bỏ đi, dĩ nhiên,

Việc khác chúng tôi có thể làm,
là bỏ hoá chất vào đó để vô hiệu hoá nó,

bỏ nó vào trong một cái hộp
rồi gửi đi bằng đường biển,

đó là điều chúng tôi làm

Chúng tôi gửi đến Boston
nơi công sự tôi làm.

Chúng tôi làm việc liên tục theo ca,
ngày này qua ngày khác.

và chúng tôi nhanh chóng phát triển ra
99 loại gen của virut Ebola.

Đây là sơ đồ về gen của virut.

Tất cả chúng ta đều có.

Nó cho chúng ta biết mọi thứ tạo ra ta,

nó nói lên rất nhiều điều.

Kết quả của công trình này
đơn giản nhưng nhiều ý nghĩa.

Ta có thể thật sự lấy
99 loại virut khác nhau này,

nhìn và so sánh,

chúng tôi có thể thấy
khi so sánh ba loại gen

mà đã được công bố trước đó ở Guinea,

chúng tôi có thể chứng tỏ dịch bệnh
đã xuất hiện ở Guinea nhiều tháng trước,

trước khi lây sang con người,

và từ đó truyền từ người này
sang người khác.

Bây giờ, điều cực kỳ quan trọng

khi nào bạn cố tìm ra cách ngăn ngừa,

thì điều quan trọng là truy tìm dấu vết.

Chúng tôi cũng nhận ra rằng khi virut
chuyển từ người sang người khác,

nó bị đột biến.

Và mỗi một đột biến này rất quan trọng,

bởi vì chẩn đoán, vắc xin,

trị liệu dùng tới,

đều cơ bản dựa vào chuỗi gen

hình thành nên nó.

Vì vậy những chuyên gia sức khoẻ
toàn cầu cần phải đối phó

phải phát triển,

để hiệu chỉnh lại mọi thứ
mà họ đang làm.

Nhưng cách khoa học vận hành,
vị trí mà tôi đang ở khi đó,

là, tôi có dữ liệu,

có lẽ tôi phải làm việc một mình
trong nhiều tháng,

phân tích dữ liệu cẩn thận, từ từ,

công bố kết quả,
trao đổi qua lại nhiều lần,

và cuối cùng khi công trình hoàn thiện,
số liệu sẽ được công bố.

Đó là thực trạng hiện nay.

Vâng, đó không phải là cách làm
lúc đó phải không?

Có nhiều đồng đội ở tiền tuyến

và rõ ràng rằng
điều chúng tôi cần là sự giúp đỡ,

rất nhiều giúp đỡ.

Điều đầu tiên chúng tôi làm

là ngay khi chuỗi gen ra khỏi máy,

chúng tôi công bố trên mạng.

Chúng tôi công bố với toàn thế giới
và nói "Giúp chúng tôi"

Và sự giúp đỡ đến.

Trước khi hiểu được nó,

nhiều người trên toàn thế giới
lạc với chúng tôi,

ngạc nhiên khi thấy
dữ liệu xuất hiện và công bố.

Nhiều người theo dõi vrut
nhiều nhất thế giới

bất ngờ trở thành thành viên
nhóm chúng tôi.

Chúng tôi làm việc cùng nhau
theo cách ảo này,

chia sẻ, điện thoại thường xuyên,
trao đổi thông tin,

cố gắng theo dõi virut từng phút một,

để tìm cách ngăn chặn nó.

Có rất nhiều cách mà chúng ta có thể
hình thành nhóm như vậy.

Mọi người đặc biệt khi dịch bệnh
bùng phát trên toàn cầu,

liên lạc nhau để học hỏi,
tham gia, thực hiện.

Mọi người muốn đóng góp một phần.

Lượng sức người đó
thật ngoài sức tưởng tượng,

và internet nối kết chúng tôi lại.

Và bạn có thể tưởng tượng được không
thay vì sợ hãi nhau,

chúng tôi chỉ nói, " hãy làm cái này.

Hãy cùng làm và làm điều đó."

Nhưng vấn đề là dữ liệu
tất cả chúng tôi đang áp dụng,

Thông tin trên mạng quá hạn chế
với những gì chúng tôi cần làm.

Nhiều cơ hội bị bỏ lỡ.

Nên lúc đầu của trận dịch ở Kenema,

chúng tôi có 106
bệnh án lâm sàng của bệnh nhân,

có lần chúng tôi công bố
trên toàn thế giới.

Trong phòng thí nghiệm, chúng tôi dùng
106 bệnh án bạn có thể tiếp cận

để lập cho máy tính đoán được
tiến triển của bệnh nhân Ebola

chính xác gần 100 phần trăm.

Chúng tôi làm một ứng dụng
để công bố lên mạng,

cho người làm công tác y tế
trong lĩnh vực này.

Nhưng với 106 thì chưa nhiều

để phê chuẩn ứng dụng.

Vì vậy chúng tôi chờ
cho có nhiều dữ liệu rồi công bố,

nhưng dữ liệu vẫn chưa đến.

Chúng tôi chờ và chờ, loay hoay một mình

hơn là cùng nhau làm việc.

Chúng tôi không thể
chấp nhận điều đó được.

Đúng không? Tất cả chúng ta
không thể chấp nhận điều đó được.

Sự sống đang gặp nguy hiểm.

Và thực tế,

nhiều người mất mạng,
nhiều nhân viên y tế,

có cả đồng nghiệp thân yêu của tôi,

năm người: Mbalu Fonne, Alex Moigboi,

TS Humarr Khan, Alice Kovoma
và Mohamed Fullah.

Đây chỉ là năm trong số
nhiều nhân viên y tế

ở Kenema và ngoài vùng đó

đã hy sinh khi thế giới chờ đợi
và khi chúng tôi đang làm việc,

thầm lặng và riêng lẻ.

Ebola, như tất cả hiểm nguy khác,

nó được nhóm thêm bởi bất tín,
lạc hướng và chia rẽ.

Khi chúng ta xây rào ngăn cách nhau
và chúng ta lại đánh với nhau,

virut tung hoành.

Không như mối đe doạ nhân loại khác,

Ebola là một nơi chúng ta
đều thật sự giống nhau.

Chúng tôi cùng nhau chiến đấu.

Ebola ngấp nghé trước cửa nhà
và có thể vào nhà ta.

Và ở nơi này với cùng một tổn thương,

cùng sức mạnh, cùng nỗi sợ, cùng hy vọng,

Tôi mong rằng chúng ta cùng
làm việc chung với niềm vui.

Một sinh viên cao học của tôi
đọc cuốn sách về Sierra Leone,

và cô khám phá ra chữ "Kenema,"

nơi có bệnh viện và thành phố
chúng tôi làm việc ở Sierra Leone,

được đặt tên sau từ Mende có nghĩa là
"trong sáng như dòng sông, trong suốt

và mở rộng cho mọi người nhìn,"

Đó là tâm niệm của chúng tôi,

dù không biết, chúng tôi
luôn cảm nhận được,

rằng để tôn vinh người nào đó
ở Kenema nơi chúng tôi làm việc,

chúng tôi phải làm việc công khai,
phải chia sẻ và phải cùng làm.

Chúng ta phải làm thế.

Chúng tôi phải yêu cầu
bản thân và mọi người làm điều đó

phải công khai với nhau
khi một dịch bệnh xuất hiện,

để cùng chống chọi cuộc chiến này.

Vì đây không phải là
dịch bệnh Ebola đầu tiên,

cũng không phải là cuối cùng,

có nhiều những con siêu vi
đang nằm chờ ở ngoài kia,

như virút Lassa và loại khác.

Và bệnh dịch xảy ra lần tới,

nó có thể bùng phát ở
một thành phố hàng triệu người.

Nó có thể là cái gì đó
truyền trong không khí.

Thậm chí có thể bị phát tán một cách cố ý.

Điều đó thật đáng sợ,
tôi hiểu, nhưng tôi cũng biết,

kinh nghiệm này cho chúng tôi biết,

chúng ta có công nghệ và có khả năng

để chiến thắng nó,

để chiến thắng và
cao tay hơn những con virut.

Chúng ta chỉ có thể làm được
nếu cùng nhau làm

và làm với niềm vui.

Thế nên vì Tiến sĩ Khan

và vì những người đã hy sinh
mạng sống ở tiền tuyến

họ đã luôn ở với chúng ta
trong trận chiến này,

chúng ta hãy tham gia với họ.

Và không để thế giới bị định hình

bởi sự huỷ hoại của một loại virut,

mà được thắp sáng bằng
hàng tỉ trái tim và khối óc

làm việc trong hiệp nhất.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)