0:00:01.015,0:00:03.777
Bạn có thể chưa bao giờ nghe tới [br]Kenema, ở Sierrra Leone

0:00:03.801,0:00:05.333
hay Arua, ở Nigeria.

0:00:05.357,0:00:09.128
Tôi biết đó là hai trong những nơi [br]phi thường nhất trên trái đất.

0:00:09.956,0:00:15.009
Tại nhiều bệnh viện ở đó, có một nhóm[br]y tá, bác sĩ và nhà khoa học

0:00:15.033,0:00:16.590
đang thầm lặng chiến đấu với

0:00:16.614,0:00:19.314
mối đe doạ chết người nhất [br]của nhân loại trong nhiều năm:

0:00:19.338,0:00:20.512
virut Lassa

0:00:21.118,0:00:23.256
Virut Lassa có nhiều điểm giống Ebola.

0:00:23.280,0:00:26.513
Nó có thể gây sốt cao và[br]thường đưa đến tử vong.

0:00:27.053,0:00:30.992
Nhưng những con người này, [br]họ thử thách cuộc sống mình hằng ngày

0:00:31.016,0:00:33.933
để bảo vệ những người khác trong nhóm,

0:00:33.957,0:00:36.537
và khi làm vậy, cũng bảo vệ chúng ta.

0:00:37.093,0:00:40.001
Nhưng một trong những[br]điều kì diệu nhất tôi học từ họ

0:00:40.025,0:00:42.592
trong chuyến viếng thăm đầu tiên [br]cách đây nhiều năm

0:00:42.616,0:00:44.325
là việc họ bắt đầu mỗi buổi sáng--

0:00:44.349,0:00:49.292
những ngày kỳ diệu thử thách ở [br]chiến tuyến đầu - bằng việc ca hát-

0:00:49.731,0:00:53.070
Họ tụ lại với nhau, và họ thể hiện [br]sự vui sướng của họ.

0:00:53.094,0:00:54.616
Họ bày tỏ tâm tư của mình.

0:00:54.640,0:00:55.799
Và trong nhiều năm,

0:00:55.823,0:00:58.936
từ năm này sang năm khác [br]lúc tôi thăm họ hay họ thăm tôi,

0:00:58.960,0:01:00.953
Tôi cùng họp với họ và tôi hát

0:01:00.977,0:01:03.151
và chúng tôi viết và [br]chúng tôi thích điều đó,

0:01:03.175,0:01:06.718
vì điều đó nhắc rằng ngoài việc [br]cùng nhau theo đuổi khoa học,

0:01:06.742,0:01:09.059
chúng tôi còn gắn kết với nhau[br]bằng tình người.

0:01:09.586,0:01:13.909
Và dĩ nhiên, bạn có thể thấy là, [br]điều này trở nên cực kỳ quan trọng,

0:01:13.933,0:01:16.706
thậm chí thiết yếu, [br]khi mọi việc bắt đầu thay đổi.

0:01:16.730,0:01:21.519
Thay đổi lớn xảy ra vào tháng ba 2014,

0:01:21.543,0:01:23.889
khi dịch Ebola bùng phát ở Guinea.

0:01:24.426,0:01:26.558
Đây là dịch đầu tiên ở Tây Phi,

0:01:26.582,0:01:29.024
gần biên giới Sierra Leone và Liberia

0:01:30.074,0:01:32.596
Nó rất đáng sợ, đáng sợ [br]với tất cả chúng tôi.

0:01:32.620,0:01:34.532
Chúng tôi có lúc cảm thấy hoài nghi

0:01:34.556,0:01:37.198
là Lassa và Ebola phát tán [br]rộng hơn chúng tôi nghĩ

0:01:37.222,0:01:39.531
một ngày nào đó nó có thể[br]lan đến Kenema.

0:01:39.896,0:01:42.306
Vì vậy các thành viên[br]nhóm chúng tôi lập tức đi

0:01:42.330,0:01:44.727
gia nhập với T.S Hummar Khan [br]và nhóm của ông ở đó,

0:01:44.751,0:01:48.428
chúng tôi lập nơi chẩn đoán để có thể lấy [br]xét nghiệm phân tử nhạy cảm

0:01:48.452,0:01:50.605
để xác nhận Ebola liệu nó vượt biên giới

0:01:50.629,0:01:51.892
và vào Sierra Leone không.

0:01:51.916,0:01:54.912
Chúng tôi lập ra loại khả năng[br]virut Lassa xâm nhập,

0:01:54.936,0:01:56.093
chúng tôi biết cách làm,

0:01:56.117,0:01:57.547
nhóm làm việc rất xuất sắc.

0:01:57.571,0:02:00.808
Chúng tôi chỉ phải đưa họ công cụ [br]và địa điểm nghiên cứu Ebola.

0:02:01.340,0:02:02.968
Không may, ngày đó lại đến.

0:02:02.992,0:02:07.973
Vào ngày 23/3/2014, một phụ nữ [br]nhập khoa sản ở bệnh viện

0:02:07.997,0:02:11.723
và nhóm làm việc lấy xét nghiệm [br]phân tử quan trọng này

0:02:11.747,0:02:15.582
và họ xác nhận ca Ebola đầu tiên [br]ở Sierra Leone.

0:02:16.107,0:02:18.156
Đây là việc làm phi thường đã xảy ra.

0:02:18.180,0:02:20.440
Họ có thể chẩn đoán ngay lập tức,

0:02:20.464,0:02:22.777
và chữa trị cho bệnh nhân an toàn

0:02:22.801,0:02:25.819
và bắt đầu công việc lần dấu vết[br]tìm hiểu nguyên nhân.

0:02:25.843,0:02:27.815
Việc này có thể ngăn chặn vài thứ.

0:02:27.839,0:02:30.686
Nhưng tại thời điểm đó,

0:02:30.710,0:02:33.068
dịch bệnh đã lan tràn trong nhiều tháng.

0:02:33.092,0:02:36.732
Với hàng trăm ca, nó đã lấn át tất cả [br]những bệnh dịch trước đó.

0:02:36.756,0:02:40.400
Nó đến Sierra Leone không phải chỉ một ca,

0:02:40.424,0:02:41.716
mà là một làn sóng.

0:02:42.120,0:02:44.395
Chúng tôi phải làm việc [br]với cộng đồng quốc tế,

0:02:44.419,0:02:48.125
với Bộ Y tế, với Kenema,[br]để bắt đầu chữa các ca bệnh,

0:02:48.149,0:02:50.220
khi tuần kế tiếp đến 31 ca,

0:02:50.244,0:02:53.918
rồi 92 ca, rồi 147 ca[br]tất cả đến từ Kenema,

0:02:53.942,0:02:57.243
một trong những nơi ở Sierra Leone[br]có thể chống chọi với dịch bệnh.

0:02:57.610,0:03:01.009
Chúng tôi làm việc liên tục [br]cố gắng làm mọi thứ có thể

0:03:01.033,0:03:03.994
cố gắng giúp từng người, [br]cố gắng thu hút sự quan tâm,

0:03:04.018,0:03:05.965
chúng tôi cũng làm một việc đơn giản.

0:03:06.544,0:03:10.333
Từ mẫu xét nghiệm mà chúng tôi [br]lấy từ máu của bệnh nhân có Ebola,

0:03:10.357,0:03:12.412
chúng tôi có thể bỏ đi, dĩ nhiên,

0:03:12.436,0:03:16.052
Việc khác chúng tôi có thể làm,[br]là bỏ hoá chất vào đó để vô hiệu hoá nó,

0:03:16.076,0:03:18.806
bỏ nó vào trong một cái hộp [br]rồi gửi đi bằng đường biển,

0:03:18.830,0:03:19.981
đó là điều chúng tôi làm

0:03:20.005,0:03:22.101
Chúng tôi gửi đến Boston[br]nơi công sự tôi làm.

0:03:22.724,0:03:26.561
Chúng tôi làm việc liên tục theo ca, [br]ngày này qua ngày khác.

0:03:26.585,0:03:30.454
và chúng tôi nhanh chóng phát triển ra [br]99 loại gen của virut Ebola.

0:03:30.478,0:03:33.535
Đây là sơ đồ về gen của virut.

0:03:33.559,0:03:34.718
Tất cả chúng ta đều có.

0:03:34.742,0:03:36.687
Nó cho chúng ta biết mọi thứ tạo ra ta,

0:03:36.711,0:03:38.620
nó nói lên rất nhiều điều.

0:03:38.644,0:03:41.821
Kết quả của công trình này[br]đơn giản nhưng nhiều ý nghĩa.

0:03:42.396,0:03:44.866
Ta có thể thật sự lấy [br]99 loại virut khác nhau này,

0:03:44.890,0:03:46.337
nhìn và so sánh,

0:03:46.361,0:03:49.207
chúng tôi có thể thấy [br]khi so sánh ba loại gen

0:03:49.231,0:03:52.067
mà đã được công bố trước đó ở Guinea,

0:03:52.091,0:03:55.802
chúng tôi có thể chứng tỏ dịch bệnh [br]đã xuất hiện ở Guinea nhiều tháng trước,

0:03:55.826,0:03:57.668
trước khi lây sang con người,

0:03:57.692,0:04:00.364
và từ đó truyền từ người này [br]sang người khác.

0:04:00.388,0:04:01.932
Bây giờ, điều cực kỳ quan trọng

0:04:01.956,0:04:04.324
khi nào bạn cố tìm ra cách ngăn ngừa,

0:04:04.348,0:04:06.414
thì điều quan trọng là truy tìm dấu vết.

0:04:06.438,0:04:09.840
Chúng tôi cũng nhận ra rằng khi virut [br]chuyển từ người sang người khác,

0:04:09.864,0:04:11.121
nó bị đột biến.

0:04:11.145,0:04:13.296
Và mỗi một đột biến này rất quan trọng,

0:04:13.320,0:04:15.640
bởi vì chẩn đoán, vắc xin,

0:04:15.664,0:04:17.149
trị liệu dùng tới,

0:04:17.173,0:04:20.531
đều cơ bản dựa vào chuỗi gen

0:04:20.555,0:04:21.776
hình thành nên nó.

0:04:21.800,0:04:24.682
Vì vậy những chuyên gia sức khoẻ[br]toàn cầu cần phải đối phó

0:04:24.706,0:04:25.903
phải phát triển,

0:04:25.927,0:04:28.480
để hiệu chỉnh lại mọi thứ [br]mà họ đang làm.

0:04:29.079,0:04:32.260
Nhưng cách khoa học vận hành, [br]vị trí mà tôi đang ở khi đó,

0:04:32.284,0:04:33.435
là, tôi có dữ liệu,

0:04:33.459,0:04:36.095
có lẽ tôi phải làm việc một mình [br]trong nhiều tháng,

0:04:36.119,0:04:38.318
phân tích dữ liệu cẩn thận, từ từ,

0:04:38.342,0:04:41.802
công bố kết quả, [br]trao đổi qua lại nhiều lần,

0:04:41.826,0:04:44.955
và cuối cùng khi công trình hoàn thiện, [br]số liệu sẽ được công bố.

0:04:44.979,0:04:47.183
Đó là thực trạng hiện nay.

0:04:47.207,0:04:49.778
Vâng, đó không phải là cách làm [br]lúc đó phải không?

0:04:49.802,0:04:51.410
Có nhiều đồng đội ở tiền tuyến

0:04:51.434,0:04:54.688
và rõ ràng rằng[br]điều chúng tôi cần là sự giúp đỡ,

0:04:54.712,0:04:55.868
rất nhiều giúp đỡ.

0:04:55.892,0:04:57.289
Điều đầu tiên chúng tôi làm

0:04:57.313,0:04:59.998
là ngay khi chuỗi gen ra khỏi máy,

0:05:00.022,0:05:01.451
chúng tôi công bố trên mạng.

0:05:01.475,0:05:04.311
Chúng tôi công bố với toàn thế giới[br]và nói "Giúp chúng tôi"

0:05:04.335,0:05:05.670
Và sự giúp đỡ đến.

0:05:05.694,0:05:06.856
Trước khi hiểu được nó,

0:05:06.880,0:05:09.216
nhiều người trên toàn thế giới [br]lạc với chúng tôi,

0:05:09.240,0:05:11.684
ngạc nhiên khi thấy [br]dữ liệu xuất hiện và công bố.

0:05:11.708,0:05:13.960
Nhiều người theo dõi vrut [br]nhiều nhất thế giới

0:05:13.984,0:05:16.063
bất ngờ trở thành thành viên[br]nhóm chúng tôi.

0:05:16.087,0:05:18.417
Chúng tôi làm việc cùng nhau [br]theo cách ảo này,

0:05:18.441,0:05:21.422
chia sẻ, điện thoại thường xuyên, [br]trao đổi thông tin,

0:05:21.446,0:05:24.197
cố gắng theo dõi virut từng phút một,

0:05:24.221,0:05:26.442
để tìm cách ngăn chặn nó.

0:05:27.027,0:05:30.785
Có rất nhiều cách mà chúng ta có thể [br]hình thành nhóm như vậy.

0:05:31.182,0:05:35.507
Mọi người đặc biệt khi dịch bệnh [br]bùng phát trên toàn cầu,

0:05:35.531,0:05:39.121
liên lạc nhau để học hỏi, [br]tham gia, thực hiện.

0:05:39.788,0:05:41.382
Mọi người muốn đóng góp một phần.

0:05:41.406,0:05:44.186
Lượng sức người đó [br]thật ngoài sức tưởng tượng,

0:05:44.210,0:05:45.933
và internet nối kết chúng tôi lại.

0:05:45.957,0:05:49.208
Và bạn có thể tưởng tượng được không [br]thay vì sợ hãi nhau,

0:05:49.232,0:05:51.089
chúng tôi chỉ nói, " hãy làm cái này.

0:05:51.113,0:05:53.636
Hãy cùng làm và làm điều đó."

0:05:53.660,0:05:56.402
Nhưng vấn đề là dữ liệu[br]tất cả chúng tôi đang áp dụng,

0:05:56.426,0:06:00.463
Thông tin trên mạng quá hạn chế [br]với những gì chúng tôi cần làm.

0:06:00.487,0:06:03.138
Nhiều cơ hội bị bỏ lỡ.

0:06:03.162,0:06:05.643
Nên lúc đầu của trận dịch ở Kenema,

0:06:05.667,0:06:08.409
chúng tôi có 106[br]bệnh án lâm sàng của bệnh nhân,

0:06:08.433,0:06:11.267
có lần chúng tôi công bố [br]trên toàn thế giới.

0:06:11.291,0:06:14.961
Trong phòng thí nghiệm, chúng tôi dùng[br]106 bệnh án bạn có thể tiếp cận

0:06:14.985,0:06:18.603
để lập cho máy tính đoán được[br]tiến triển của bệnh nhân Ebola

0:06:18.627,0:06:20.404
chính xác gần 100 phần trăm.

0:06:20.428,0:06:22.525
Chúng tôi làm một ứng dụng[br]để công bố lên mạng,

0:06:22.549,0:06:25.319
cho người làm công tác y tế[br]trong lĩnh vực này.

0:06:25.343,0:06:28.602
Nhưng với 106 thì chưa nhiều

0:06:28.626,0:06:29.777
để phê chuẩn ứng dụng.

0:06:29.801,0:06:32.455
Vì vậy chúng tôi chờ[br]cho có nhiều dữ liệu rồi công bố,

0:06:32.479,0:06:34.523
nhưng dữ liệu vẫn chưa đến.

0:06:34.547,0:06:37.079
Chúng tôi chờ và chờ, loay hoay một mình

0:06:37.103,0:06:39.941
hơn là cùng nhau làm việc.

0:06:39.965,0:06:42.197
Chúng tôi không thể [br]chấp nhận điều đó được.

0:06:42.221,0:06:46.025
Đúng không? Tất cả chúng ta [br]không thể chấp nhận điều đó được.

0:06:46.049,0:06:47.731
Sự sống đang gặp nguy hiểm.

0:06:47.755,0:06:49.466
Và thực tế,

0:06:49.490,0:06:52.033
nhiều người mất mạng, [br]nhiều nhân viên y tế,

0:06:52.057,0:06:53.951
có cả đồng nghiệp thân yêu của tôi,

0:06:53.975,0:06:57.722
năm người: Mbalu Fonne, Alex Moigboi,

0:06:57.746,0:07:01.757
TS Humarr Khan, Alice Kovoma [br]và Mohamed Fullah.

0:07:01.781,0:07:04.307
Đây chỉ là năm trong số [br]nhiều nhân viên y tế

0:07:04.331,0:07:06.095
ở Kenema và ngoài vùng đó

0:07:06.119,0:07:09.155
đã hy sinh khi thế giới chờ đợi[br]và khi chúng tôi đang làm việc,

0:07:09.179,0:07:11.039
thầm lặng và riêng lẻ.

0:07:11.063,0:07:13.096
Ebola, như tất cả hiểm nguy khác,

0:07:13.120,0:07:17.004
nó được nhóm thêm bởi bất tín, [br]lạc hướng và chia rẽ.

0:07:17.028,0:07:20.801
Khi chúng ta xây rào ngăn cách nhau [br]và chúng ta lại đánh với nhau,

0:07:20.825,0:07:22.645
virut tung hoành.

0:07:22.669,0:07:24.461
Không như mối đe doạ nhân loại khác,

0:07:24.485,0:07:27.131
Ebola là một nơi chúng ta [br]đều thật sự giống nhau.

0:07:27.155,0:07:29.035
Chúng tôi cùng nhau chiến đấu.

0:07:29.059,0:07:31.693
Ebola ngấp nghé trước cửa nhà[br]và có thể vào nhà ta.

0:07:32.177,0:07:34.979
Và ở nơi này với cùng một tổn thương,

0:07:35.003,0:07:37.416
cùng sức mạnh, cùng nỗi sợ, cùng hy vọng,

0:07:37.440,0:07:40.649
Tôi mong rằng chúng ta cùng[br]làm việc chung với niềm vui.

0:07:42.427,0:07:45.497
Một sinh viên cao học của tôi [br]đọc cuốn sách về Sierra Leone,

0:07:45.521,0:07:47.855
và cô khám phá ra chữ "Kenema,"

0:07:47.879,0:07:51.322
nơi có bệnh viện và thành phố[br]chúng tôi làm việc ở Sierra Leone,

0:07:51.346,0:07:55.527
được đặt tên sau từ Mende có nghĩa là[br]"trong sáng như dòng sông, trong suốt

0:07:55.551,0:07:57.138
và mở rộng cho mọi người nhìn,"

0:07:57.439,0:07:58.984
Đó là tâm niệm của chúng tôi,

0:07:59.008,0:08:01.102
dù không biết, chúng tôi[br]luôn cảm nhận được,

0:08:01.126,0:08:04.310
rằng để tôn vinh người nào đó [br]ở Kenema nơi chúng tôi làm việc,

0:08:04.334,0:08:08.621
chúng tôi phải làm việc công khai, [br]phải chia sẻ và phải cùng làm.

0:08:09.074,0:08:10.251
Chúng ta phải làm thế.

0:08:10.275,0:08:14.036
Chúng tôi phải yêu cầu[br]bản thân và mọi người làm điều đó

0:08:14.060,0:08:16.934
phải công khai với nhau [br]khi một dịch bệnh xuất hiện,

0:08:16.958,0:08:18.608
để cùng chống chọi cuộc chiến này.

0:08:18.632,0:08:21.541
Vì đây không phải là[br]dịch bệnh Ebola đầu tiên,

0:08:21.565,0:08:23.013
cũng không phải là cuối cùng,

0:08:23.037,0:08:26.192
có nhiều những con siêu vi[br]đang nằm chờ ở ngoài kia,

0:08:26.216,0:08:27.641
như virút Lassa và loại khác.

0:08:27.665,0:08:29.174
Và bệnh dịch xảy ra lần tới,

0:08:29.198,0:08:32.394
nó có thể bùng phát ở[br]một thành phố hàng triệu người.

0:08:32.418,0:08:35.117
Nó có thể là cái gì đó [br]truyền trong không khí.

0:08:35.141,0:08:37.288
Thậm chí có thể bị phát tán một cách cố ý.

0:08:37.312,0:08:40.293
Điều đó thật đáng sợ, [br]tôi hiểu, nhưng tôi cũng biết,

0:08:40.317,0:08:42.971
kinh nghiệm này cho chúng tôi biết,

0:08:42.995,0:08:46.315
chúng ta có công nghệ và có khả năng

0:08:46.339,0:08:47.934
để chiến thắng nó,

0:08:47.958,0:08:50.804
để chiến thắng và [br]cao tay hơn những con virut.

0:08:50.828,0:08:53.100
Chúng ta chỉ có thể làm được [br]nếu cùng nhau làm

0:08:53.124,0:08:54.321
và làm với niềm vui.

0:08:54.871,0:08:56.392
Thế nên vì Tiến sĩ Khan

0:08:56.416,0:09:00.582
và vì những người đã hy sinh[br]mạng sống ở tiền tuyến

0:09:00.606,0:09:03.006
họ đã luôn ở với chúng ta[br]trong trận chiến này,

0:09:03.030,0:09:05.837
chúng ta hãy tham gia với họ.

0:09:05.861,0:09:07.736
Và không để thế giới bị định hình

0:09:07.760,0:09:09.879
bởi sự huỷ hoại của một loại virut,

0:09:09.903,0:09:12.684
mà được thắp sáng bằng [br]hàng tỉ trái tim và khối óc

0:09:12.708,0:09:13.916
làm việc trong hiệp nhất.

0:09:13.940,0:09:15.114
Cảm ơn.

0:09:15.138,0:09:22.007
(Vỗ tay)