Como nos fai enfermar o racismo

Por que ten tanta trascendencia a raza para a saúde? David R. Williams desenvolveu unha escala para medir o impacto real da discriminación no benestar alén de criterios tradicionais como a renda e o nivel educativo. Revelou, así, como algúns factores, como os prexuízos implícitos, a segregación residencial e os estereotipos negativos, orixinan e perpetúan a desigualdade. Nesta esclarecedora charla, Williams proba como o racismo está a xerar un sistema corrupto e achega esperanzadores exemplos de programas en desenvolvemento nos Estados Unidos que traballan para erradicar a discriminación.

Un artigo da revista de exalumnos de Yale

contaba a historia de Clyde Murphy.

Un home negro,
membro da promoción de 1970.

A de Clyde é unha historia de éxito.

Tras saír de Yale e graduarse en Dereito
pola Universidade de Columbia,

Clyde foi durante os seguintes trinta anos

un dos mellores avogados de dereitos civís
dos Estados Unidos (EE.UU).

Tamén foi un gran marido e un gran pai.

Porén, malia o seu éxito,
persoal e profesional,

a historia de Clyde tivo un triste final.

En 2010,

aos 62 anos de idade,

Clyde finou a causa
dun coágulo de sangue nun pulmón.

Clyde non foi o único
ao que lle aconteceu algo así.

Moitos dos seus compañeiros negros
de Yale tamén morreron novos.

De feito, o artigo da revista indicaba

que 41 anos despois da súa graduación
na Universidade de Yale,

os alumnos negros da promoción de 1970

presentaban unha taxa de mortalidade
tres veces superior á da media da clase.

É abraiante.

EE.UU acordou recentemente

ante o balbordo constante dos disparos
da policía a homes negros desarmados.

O que é mesmo máis grave

é que cada sete minutos

unha persoa negra
morre de xeito prematuro nos EE.UU.

Isto quere dicir que máis
de 200 persoas negras morren cada día

e que non morrerían se negros e brancos
tivesen a mesma saúde.

Durante os últimos 25 anos,
entregueime á misión

de entender por que a raza
ten tanta transcendencia para a saúde.

Cando comecei a miña carreira,

moitos crían que se trataba simplemente
de diferenzas raciais en renda e educación

Descubrín que, se ben o estatus económico
é importante para a saúde,

a historia non remata aí.

Se, por exemplo, observamos
a esperanza de vida aos 25 anos,

aos 25 anos de idade, hai unha fenda
de cinco anos entre negros e brancos,

mais a fenda por nivel de educación
tanto en brancos como negros

é mesmo maior que a racial.

Porén, ao mesmo tempo,
en tódolos niveis educativos,

os brancos viven máis tempo que os negros.

Entón, os brancos
que abandonan o instituto

viven 3,4 anos máis de media
que os seus homólogos negros.

A fenda é aínda maior
entre os graduados universitarios.

Pero o máis sorprendente é que os brancos
que rematan a secundaria

viven máis tempo que os negros
licenciados ou con educación superior.

Así que, por que a raza resulta tan
transcendental para a saúde?

Que pode haber alén do nivel de formación
e a renda que importe tanto?

Ao comezo da década dos noventa,
encargáronme a recensión dun novo libro

sobre a saúde
da poboación negra dos EE.UU.

Abraioume o feito de que case cada un
dos seus 25 capítulos

dixese que o racismo era un factor
que estaba a afectar a saúde dos negros.

Todos os investigadores participantes

afirmaban que o racismo era un factor
que afectaba negativamente os negros

mais non achegaban ningunha proba.

Para min, aquilo non era bo dabondo.

Algúns meses despois, participei
nun congreso en Washington DC

e dixen que
unha das prioridades da investigación

debía ser documentar de que maneiras
afectaba o racismo a saúde.

Un señor branco
ergueuse de entre o público

e dixo que, se ben coincidía comigo
en sinalar a importancia do racismo,

nunca poderíamos medilo.

"Medimos a autoestima",
díxenlle.

Non hai razón para non podermos medir
o racismo, se nos poñemos mans á obra.

Así que me puxen mans á obra
e desenvolvín tres escalas.

A primeira recolle experiencias
graves de discriminación,

como ser inxustamente despedido
ou ser inxustamente detido pola policía.

Con todo, a discriminación preséntase
en situacións máis correntes e sutís

e, así, a miña segunda escala,
chamada "Escala de Discriminación Cotiá",

recolle nove elementos
que reflicten experiencias

como ser tratado
con menos cortesía que outros,

recibir un peor servizo
en tendas e restaurantes

ou ver como a xente actúa
como se tivese medo de ti.

Esta escala captura algunhas das formas
polas que a dignidade e o respecto

dunhas persoas que a sociedade non valora,
vai minguando día a día.

A investigación revela

que os niveis
máis elevados de discriminación

correlacionan cun alto risco
de padecer un amplo abano de doenzas,

dende hipertensión a obesidade abdominal,

pasando por cancro de mama,
doenzas cardíacas

e incluso mortalidade prematura.

Sorprendentemente, algúns dos efectos
obsérvanse en persoas moi novas.

Por exemplo, un estudo realizado
con adolescentes negros,

revelou que os que aducían altos niveis
de discriminación na adolescencia

presentaban un nivel elevado
de hormonas do estrés,

de presión arterial e de peso
aos 20 anos de idade.

Porén,

o estrés causado pola discriminación
é apenas un aspecto.

A discriminación e o racismo inciden
de moitas outras maneiras na saúde.

Por exemplo, existe discriminación
na atención sanitaria.

En 1999,
a Academia Nacional de Medicina dos EE.UU.

convidoume a tomar parte nunha comisión

que concluíu, baseándose
en probas científicas,

que os negros e outras minorías

reciben unha atención
de peor calidade que os brancos.

Isto acontece con calquera tipo
de tratamento médico,

dende o máis simple
ao máis sofisticado tecnoloxicamente.

Unha posible explicación a este patrón

podería ser o fenómeno
coñecido como "prexuízo implícito"

ou "discriminación inconsciente".

Segundo as investigacións
dos psicólogos sociais,

se unha persoa ten un estereotipo negativo
sobre un grupo no seu subconsciente

ao coñecer alguén dese grupo,
discriminará esa persoa.

Tratarao de maneira diferente.

É un proceso inconsciente,
un proceso automático.

É un proceso sutil, mais é normal

e acontécelles mesmo ás persoas
con mellores intencións.

Pero canto máis afondaba
no impacto do racismo na saúde,

máis perniciosos
se tornaban os seus efectos.

Existe discriminación institucional,

é dicir, discriminación

que se dá nos procesos propios
das institucións sociais.

A segregación residencial por razas,

que se traduce en negros e brancos
vivindo en barrios moi diferenciados,

é un exemplo clásico
de racismo institucional.

Un dos segredos mellor gardados
dos Estados Unidos

é o de que a segregación residencial
é a fonte secreta

da desigualdade racial do país.

Nos Estados Unidos, o lugar no que un vive

determina o seu acceso a oportunidades

en educación, emprego, vivenda

e incluso en acceso a atención sanitaria.

Un estudo realizado nas 171 meirandes
cidades dos Estados Unidos

concluíu que nin nunha soa destas cidades

os brancos viven
nas mesmas condicións que os negros

e que os peores contextos
residenciais dos brancos

son considerablemente mellores que
o contexto medio das comunidades negras.

Outro estudo probou

que se conseguísemos eliminar
estatisticamente a segregación residencial

erradicaríamos por completo as diferenzas
raciais en renda, educación e desemprego

e que reduciríamos a fenda racial
en número de familias monoparentais

en dúas terceiras partes.

E todo iso é ocasionado pola segregación.

Aprendín tamén
como os estereotipos negativos

e a imaxe dos negros
na cultura estadounidense

literalmente orixinan e perpetúan

tanto a discriminación institucional
como a individual.

Un grupo de investigadores
reuniu nunha base de datos

todos os libros, revistas e artigos

que un estadounidense medio con formación
universitaria le durante toda a súa vida.

Isto permítenos ollar
para esta base de datos

e comprobar como os estadounidenses
van vendo certas palabras emparelladas

a medida que van medrando
na súa sociedade

Así, cando aparece a palabra "negro"
na cultura estadounidense,

de que vai acompañada?

"Pobre",

"violento",

"relixioso",

"preguiceiro",

"alegre",

"perigoso".

Cando aparece "branco",

as palabras frecuentemente
emparelladas son

"rico",

"progresista",

"convencional"

"perseverante",

"exitoso"

"culto".

Entón, cando un policía

sobreactúa ao ver un home negro desarmado

e o percibe como violento e perigoso,

non temos necesariamente por que estar
a tratar cun policía intrinsecamente malo.

Pode que simplemente esteamos a ver
un estadounidense normal

actuando como reflexo
daquilo ao que estivo exposto

como resultado de medrar nesta sociedade.

Na miña experiencia persoal,

creo que a raza non ten por que
determinar o destino dunha persoa.

Eu emigrei aos Estados Unidos
dende a illa caribeña de Santa Lucía,

a finais dos setenta

na procura dunha educación superior.

E nos últimos 40 anos foime ben.

Tiven unha familia que me apoiou,

traballei arreo.

Foime ben.

Pero costoume máis prosperar.

Fun beneficiario dunha bolsa
para minorías da Universidade de Michigan.

Si, son fillo da discriminación positiva.

Sen discriminación positiva,
non estaría aquí.

Pero nos últimos 40 anos,

a comunidade negra dos Estados Unidos
non tivo tanto éxito.

En 1978, as familias negras
dos Estados Unidos

gañaban 59 céntimos
por cada dólar de salario dos brancos.

En 2015, as familias negras
aínda gañan 59 céntimos

por cada dólar de salario
percibido polas familias brancas.

A fenda racial no relativo á riqueza
é mesmo máis escandalosa.

Por cada dólar de riqueza dos brancos,

as familias negras suman seis centavos
e os latinos, sete.

É un feito que o racismo

está a xerar un sistema
totalmente corrupto

que sistematicamente desfavorece
certos grupos raciais nos Estados Unidos.

Citando a Platón,

non hai nada máis inxusto

que tratar igual
aos que son diferentes.

Por iso estou comprometido
co traballo para erradicar o racismo.

Valoro profundamente o feito
de me erguer sobre os ombreiros

daqueles que sacrificaron
ata as súas vidas

para abrir as portas
que eu puiden atravesar.

Quero asegurarme
de que esas portas fiquen abertas

e de que calquera poida atravesalas.

Robert Kennedy dixo,

"Cada vez que un home
–ou muller, engadiría eu–

loita por unha idea,
actúa para mellorar a vida dos outros,

ou se ergue contra as inxustizas,

envía unha pequena onda de esperanza,

e esas ondas poden crear unha corrente,

capaz de derrubar os máis poderosos muros
da opresión e resistencia.

Hoxe son optimista,

pois ao longo de todo Estados Unidos

albisquei ondas de esperanza.

O Centro Médico de Boston

vén de engadir avogados
ao seu equipo médico

para os facultativos poderen mellorar
a saúde dos seus pacientes,

ao encargárense os avogados

das necesidades extrasanitarias
dos pacientes.

A Universidade de Loma Linda (California),

construíu un centro pasarela
(Gateway College), preto de San Bernardino

para ademais de prestar
atención sanitaria,

poder achegar
competencias laborais e formación laboral

a unha maioría predominante
de individuos con baixos ingresos,

para estes poderen obter as competencias
necesarias para achar un traballo decente.

En Chapel Hill, Carolina do Norte,

o Proxecto Abecedarian atopou

o xeito de garantir a redución do risco
de doenzas cardíacas

entre negros que andan pola trintena,

ofrecendo un coidado diario de calidade
desde o nacemento ata os cinco anos.

En centros extraescolares
de todo Estados Unidos

Wintley Philips e a US Dream Academy

están a romper o círculo de encarceramento

proporcionando formación e orientación
académica de alta calidade

a fillos de reclusos
e nenos con atraso escolar.

En Huntsville, Alabama,

a Universidade de Oakwood,
unha institución historicamente negra,

está a amosarnos como mellorar
a saúde dos adultos negros,

incluíndo un exame médico como parte
da orientación aos novos alumnos,

fornecéndolles a eses alumnos
as ferramentas necesarias

para elixir opcións saudábeis

e fornecéndolles anualmente
un historial médico

para poderen supervisar os seus progresos.

E en Atlanta, Georgia,

a ONL Purpose Built Communities erradicou
os efectos negativos da segregación,

convertendo un proxecto de vivenda social
asolagado polo crime e anegado pola droga

nun oasis de vivendas de ingresos mixtos,

de rendemento académico,

de benestar comunitario
e de pleno emprego.

E finalmente,

chegamos á solución Devine.

A profesora Patricia Devine,

da Universidade de Wisconsin

amosounos como combater de raíz

e eliminar os nosos prexuízos ocultos.

Cada un de nos pode supoñer
unha onda de esperanza.

Este traballo non será sempre doado

pero o antigo xuíz da Corte Suprema,
Thurgood Marshall, xa o dixo:

"Debemos discrepar.

Debemos discrepar da indiferenza.

Debemos discrepar da apatía.

Debemos discrepar do odio
e da desconfianza.

Debemos discrepar,

porque Estados Unidos pode facelo mellor.

Porque a Estados Unidos
non lle queda outra que facelo mellor".

Grazas.

(Aplausos)