Πώς προετοιμάζουμε κάποια παιδιά για το πανεπιστήμιο - και κάποια άλλα για τη φυλακή

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, δύο θεσμοί καθοδηγούν τους έφηβους στο ταξίδι τους προς την ενηλικίωση. Η κοινωνιολόγος Άλις Γκόφμαν πέρασε έξι χρόνια σε μια προβληματική γειτονιά της Φιλαντέλφια και έζησε από πρώτο χέρι το πώς οι έφηβοι από οικογένειες Αφροαμερικάνων ή Λατίνων μαζικά εξωθούνται στο δρόμο για τη φυλακή - κάποιες φορές ξεκινώντας με απλά αδικήματα. Σε μια συναισθηματικά φορτισμένη ομιλία αναρωτιέται «Γιατί τους προσφέρουμε μόνο χειροπέδες και ποινές φυλάκισης;»

Στον δρόμο των νεαρών Αμερικάνων
προς την ενηλικίωση

δύο θεσμοί επιβλέπουν το ταξίδι.

Ο πρώτος είναι ο πολυσυζητημένος:
το κολέγιο.

Κάποιοι ίσως θυμάστε
τον ενθουσιασμό που νιώσατε

όταν πρωτοφύγατε για το κολέγιο.

Κάποιοι ίσως είστε στο κολέγιο τώρα

και νιώθετε τον ενθουσιασμό
αυτή την στιγμή.

Το κολέγιο έχει κάποιες αδυναμίες.

Είναι ακριβό κι αφήνει τους νέους με χρέη.

Αλλά γενικά είναι
ένας αρκετά καλός δρόμος.

Οι νέοι βγαίνουν από το κολέγιο
με υπερηφάνεια και υπέροχους φίλους

και πολλές γνώσεις σχετικά με τον κόσμο.

Και ακόμα καλύτερα,

με περισσότερες ευκαιρίες
στην αγορά εργασίας σε σύγκριση με πριν.

Σήμερα θέλω να σας μιλήσω
για τον δεύτερο θεσμό

που επιβλέπει το ταξίδι από την παιδική
ηλικία στην ενηλικίωση στις ΗΠΑ.

Αυτός ο θεσμός είναι η φυλακή.

Σ' αυτό το ταξίδι οι νέοι συναναστρέφονται
με υπεύθυνους αναστολής

αντί για δασκάλους.

Πάνε σε δικαστικές συνεδριάσεις
αντί για μάθημα.

Αντί για πρωτοετείς στο εξωτερικό
πηγαίνουν σε κρατικό σωφρονιστικό ίδρυμα.

Βγαίνουν από την ηλικία των 20,

όχι με πτυχίο οικονομικών ή φιλολογίας,

αλλά με ποινικό μητρώο.

Αυτός ο θεσμός μας κοστίζει επίσης πολλά,

περίπου 40.000 δολάρια ετησίως

για να στείλουμε έναν νεό
στη φυλακή του Νιού Τζέρσεϊ.

Εδώ όμως οι φορολογούμενοι
πληρώνουν τον λογαριασμό

και αυτό που παίρνουν τα παιδιά
είναι ένα κρύο κελί στη φυλακή

και ένα μόνιμο στίγμα όταν γυρίζουν σπίτι

και ψάχνουν για δουλειά.

Όλο και περισσότερα παιδιά
κάνουν αυτό το ταξίδι προς την ενηλικίωση

όπως ποτέ πριν στις Ηνωμένες Πολιτείες
κι αυτό επειδή τα τελευταία 40 χρόνια

το ποσοστό εγκλεισμών αυξήθηκε κατά 700%.

Έχω μια διαφάνεια γι' αυτή την ομιλία.

Εδώ είναι.

Εδώ είναι το ποσοστό εγκλεισμών,

περίπου 716 άνθρωποι
ανά 100.000 πληθυσμού.

Εδώ είναι οι χώρες του ΟΟΣΑ.

Επιπλέον, στη φυλακή
στέλνουμε τα φτωχά παιδιά,

πάρα πολλά προέρχονται από κοινότητες
αφροαμερικανών και λατίνων,

και τελικά η φυλακή στέκει σταθερό εμπόδιο
στο δρόμο των νεαρών

που προσπαθούν να εκπληρώσουν
το Αμερικάνικο Όνειρο.

Βασικά το πρόβλημα είναι λίγο χειρότερο

γιατί όχι μόνο στέλνουμε
φτωχόπαιδα στη φυλακή,

τους φορτώνουμε με δικαστικά έξοδα,

με περιορισμούς αναστολής και χάριτος,

εντάλματα σύλληψης για μικροαδικήματα,

τους βάζουμε σε κέντρα επανένταξης
και κατ' οίκον περιορισμό,

και τους ζητάμε να ανεχθούν
τις αστυνομικές δυνάμεις

που κάνουν εφόδους
σε κοινότητες φτωχών εγχρώμων,

όχι με σκοπό την προαγωγή
της δημόσιας ασφάλειας,

αλλά για να κάνουν κατηγορίες σύλληψης,
για να γεμίσουν τα ταμεία του Δήμου.

Αυτό είναι το κρυφό υπογάστριο
του ιστορικού μας πειράματος στην ποινή:

νεαροί που ανησυχούν ότι ανά πάσα στιγμή
θα συλληφθούν χωρίς να δώσουν αφορμή.

Όχι μόνο στον δρόμο,
αλλά και στα σπίτια τους,

στο σχολείο και στη δουλειά τους.

Ενδιαφέρθηκα γι' αυτό το άλλο μονοπάτι
προς την ενηλικίωση

όταν ήμουν κι εγώ φοιτήτρια κολεγίου

στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια

στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Το πανεπιστήμιο βρίσκεται
σε μια ιστορική αφροαμερικάνικη γειτονιά.

Έτσι βλέπεις ταυτόχρονα
αυτές τις δύο παράλληλες διαδρομές:

τα παιδιά που φοιτούν
στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο της ελίτ,

και τα παιδιά στις παρακείμενες γειτονιές,

μερικά καταφέρνουν
να εισαχθούν στο κολέγιο,

και πολλά που στέλνονται στη φυλακή.

Ως δευτεροετής άρχισα να κάνω μαθήματα
σε μια νεαρή κοπέλα στο γυμνάσιο

που έμενε περίπου 10 λεπτά
από το πανεπιστήμιο.

Κάποια στιγμή ήρθε σπίτι ο ξάδερφός της
από ένα κέντρο κράτησης ανηλίκων.

Ήταν 15 χρονών, στην πρώτη γυμνασίου.

Άρχισα να γνωρίζω αυτόν,
την οικογένεια και τους φίλους του,

και τον ρώτησα τι θα έλεγε
να γράψω για τη ζωή του

για την πτυχιακή μου στο κολέγιο.

Αυτή η πτυχιακή εργασία
έγινε διατριβή στο Πρίνστον

και τώρα βιβλίο.

Πριν το τέλος του δεύτερου έτους

μετακόμισα στη γειτονιά
και πέρασα τα επόμενα έξι χρόνια

προσπαθώντας να δω τι αντιμετωπίζουν
οι νέοι καθώς ενηλικιώνονται.

Την πρώτη μου εβδομάδα στη γειτονιά,

είδα δύο αγοράκια, πέντε και εφτά χρονών,

να παίζουν ένα είδος κυνηγητού,

όπου το μεγαλύτερο αγόρι
κυνηγούσε το άλλο.

Αυτός έκανε τον αστυνομικό.

Όταν ο αστυνομικός έπιανε το μικρό αγόρι,

το έριχνε στο έδαφος,

του πέρναγε φανταστικές χειροπέδες,

έπαιρνε ένα κέρμα
από την τσέπη του παιδιού,

λέγοντας «Αυτό κατάσχεται».

Ρωτούσε το παιδί
αν είχε πάνω του ναρκωτικά

ή αν ήταν καταζητούμενος.

Είδα πολλές φορές να παίζουν το παιχνίδι,

κάποιες φορές τα παιδιά
σταματούσαν να τρέχουν

και ξάπλωναν στο έδαφος
με τα χέρια πίσω από το κεφάλι τους,

ή κόντρα σε έναν τοίχο.

Τα παιδιά φώναζαν ο ένας στον άλλον,

«Θα σε κλείσω μέσα,

θα σε κλείσω μέσα,
και δεν θα ξαναδείς το σπίτι σου!»

Μια φορά είδα ένα εξάχρονο παιδί
να κατεβάζει το παντελόνι ενός άλλου

για να του κάνει σωματική έρευνα.

Στους πρώτους 18 μήνες
που έζησα στη γειτονιά

κατέγραφα κάθε φορά που έβλεπα
οποιαδήποτε επαφή της αστυνομίας

με τους ανθρώπους που ήταν γείτονές μου.

Έτσι στους πρώτους 18 μήνες

είδα την αστυνομία να σταματά πεζούς
ή ανθρώπους σε αυτοκίνητα,

να τους ψάχνουν,
να ελέγχουν τα ονόματά τους,

να καταδιώκουν ανθρώπους στους δρόμους,

να προσάγουν ανθρώπους για ανάκριση,

ή να κάνουν συλλήψεις κάθε μέρα,
με πέντε εξαιρέσεις.

Πενήντα δύο φορές είδα
την αστυνομία να σπάνε πόρτες,

να κυνηγούν ανθρώπους μέσα από σπίτια

ή να συλλαμβάνουν κάποιον στο σπίτι του.

Δεκατέσσερις φορές
μέσα σ' αυτόν τον ενάμιση χρόνο

είδα την αστυνομία να ρίχνουν γροθιές,
να πιάνουν από τον λαιμό, να κλωτσούν,

να ποδοπατούν ή να χτυπούν νέους
αφού τους είχαν πιάσει.

Σιγά σιγά γνώρισα δύο αδέρφια,

τον Τσακ και τον Τιμ.

Ο Τσακ ήταν 18 όταν γνωριστήκαμε,
στην τρίτη γυμνασίου.

Έπαιζε στη σχολική ομάδα μπάσκετ
και έπαιρνε αρκετά καλούς βαθμούς.

Ο μικρότερος αδερφός του,
ο Τιμ, ήταν 10 χρονών.

Ο Τιμ αγαπούσε τον Τσακ,
τον ακολουθούσε συνέχεια,

και είχε τον Τσακ σαν είδωλο.

Ζούσαν με τη μαμά και τον παππού τους

σε ένα διώροφο σπίτι
με γκαζόν μπροστά και βεράντα πίσω.

Η μαμά τους πάλευε με την εξάρτηση
καθώς μεγάλωναν τα παιδιά.

Δεν μπόρεσε ποτέ
να κρατήσει μια δουλειά για πολύ.

Η σύνταξη του παππού τους
στήριζε την οικογένεια,

και δεν έφτανε να καλύψει φαγητό και ρούχα

και σχολικά είδη για παιδιά στην ανάπτυξη.

Η οικογένεια τα έφερνε βόλτα δύσκολα.

Έτσι όταν γνωριστήκαμε
ο Τσακ ήταν στην τρίτη γυμνασίου.

Μόλις είχε γίνει 18 χρονών.

Εκείνο τον χειμώνα, ένα παιδί στο προαύλιο

αποκάλεσε τη μαμά του Τσακ χασικλού πόρνη.

Ο Τσακ του έχωσε το πρόσωπο στο χιόνι

και η ασφάλεια του σχολείου
τον συνέλαβε για βιαιοπραγία.

Το άλλο παιδί ήταν μια χαρά
την επόμενη μέρα.

Νομίζω ότι η μόνο περηφάνια του
είχε τσαλακωθεί λίγο παραπάνω.

Αλλά αφού ο Τσακ ήταν 18,

η κατηγορία της βιαιοπραγίας
τον έστειλε σε μια φυλακή ενηλίκων

στην Στέιτ Ρόουντ
της βορειοανατολικής Φιλαδέλφεια,

όπου έμεινε, αδυνατώντας
να πληρώσει εγγύηση

ενώ η ημερομηνία της δίκης
έπαιρνε συνεχώς αναβολή

καθ' όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους.

Τελικά, κατά το τέλος του έτους

ο δικαστής της υπόθεσης επίθεσης
απέρριψε τις περισσότερες κατηγορίες

και ο Τσακ ήρθε σπίτι

με μόνο μερικές εκατοντάδες δολάρια
για δικαστικά έξοδα να τον βαραίνουν.

Ο Τιμ χάρηκε πολύ εκείνη την ημέρα.

Το επόμενο φθινόπωρο ο Τσακ
προσπάθησε να ξαναγραφτεί στην τάξη

αλλά η γραμματεία του είπε

ότι ήταν 19 χρονών,
άρα πολύ μεγάλος για επανεγγραφή.

Κατόπιν ο δικαστής της υπόθεσής του
έβγαλε ένταλμα σύλληψης γι' αυτόν

επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει
τα 200 ευρώ των δικαστικών εξόδων

που έγιναν ληξιπρόθεσμα
λίγες εβδομάδες μετά τη λήξη της υπόθεσης.

Έγινε κάποιος που παράτησε το σχολείο
και ζούσε κυνηγημένος.

Η πρώτη σύλληψη του Τιμ
ήρθε αργότερα εκείνο το χρόνο

αφού έγινε 11 χρονών.

Ο Τσακ είχε καταφέρει
να ακυρωθεί το ένταλμα σύλληψης

κι είχε μπει σε ρύθμιση πληρωμής
για τα δικαστικά έξοδα

και πήγαινε τον Τιμ στο σχολείο
με το αυτοκίνητο της κοπέλας του.

Ένας αστυνομικός τους σταματάει,
ελέγχει τις πινακίδες

και το αυτοκίνητο βγαίνει
ότι έχει κλαπεί στην Καλιφόρνια.

Ο Τσακ δεν έχει ιδέα
πότε είχε κλαπεί το αυτοκίνητο.

Ο θείος της κοπέλας του το αγόρασε
σε δημοπρασία μεταχειρισμένων

στη βορειοανατολική Φιλαδέλφεια.

Ο Τσακ και ο Τιμ δεν έχουν βγει
ποτέ από την πολιτεία,

δεν συζητάμε καν
να έχουν πάει στην Καλιφόρνια.

Ασχέτως αυτών, οι αστυνομικοί στο τμήμα

απαγγέλλουν κατηγορία στον Τσακ
για αποδοχή προϊόντων εγκλήματος.

Τότε ένα δικαστής ανηλίκων,
λίγες μέρες μετά,

κατηγορεί τον Τιμ, 11 χρονών,

για συνεργία σε αποδοχή
προϊόντων εγκλήματος

και τον θέτει υπό επιτήρηση
με τριετή αναστολή.

Με την απειλή της αναστολής
πάνω από το κεφάλι του,

ο Τσακ κάθεται με τον αδερφό του

κι αρχίζει να τον μαθαίνει
πώς να ξεφεύγει από την αστυνομία.

Κάθονται μαζί στην πίσω βεράντα

που βλέπει σε κοινόχρηστο μονοπάτι

και ο Τσακ μαθαίνει τον Τιμ να αναγνωρίζει
περιπολικά με συμβατικές πινακίδες,

τι να κάνει και πού να κρυφτεί
σε νυχτερινή επιδρομή της αστυνομίας.

Θέλω να φανταστείτε για λίγο

πώς θα ήταν οι ζωές του Τιμ και του Τσακ

αν ζούσαν σε μια γειτονιά
όπου τα παιδιά πηγαίνουν στο κολέγιο

και όχι στη φυλακή.

Μια γειτονιά σαν αυτή όπου μεγάλωσα εγώ.

Εντάξει, μπορεί να πείτε.

Αλλά ο Τσακ και ο Τιμ,
τέτοια παιδιά διαπράττουν εγκλήματα!

Δεν τους αξίζει να είναι στη φυλακή;

Δεν τους αξίζει να ζουν
με τον φόβο της σύλληψης;

Η απάντησή μου θα ήταν «Όχι».

Δεν τους αξίζει.

Και σίγουρα όχι για τα ίδια πράγματα

που άλλοι πιο προνομιούχοι νεαροί
κάνουν ατιμώρητα.

Αν ο Τσακ πήγαινε στο δικό μου Γυμνάσιο

εκείνος ο καυγάς στο προαύλιο
θα είχε λήξει εκεί

όπως ένας απλός καυγάς του προαυλίου.

Δεν θα είχε εξελιχθεί
σε βιαιοπραγία με σωματικές βλάβες.

Ούτε ένα παιδί
από όσα πήγαμε μαζί στο κολέγιο

δεν έχει ποινικό μητρώο.

Ούτε ένας.

Φανταστείτε όμως πόσοι θα είχαν
εάν η αστυνομία τους είχε σταματήσει

και τους έψαχνε για ναρκωτικά
καθώς έμπαιναν στην τάξη;

Ή αν έκαναν επιδρομή μεσάνυχτα
στα πάρτι της αδελφότητας;

Εντάξει, θα λέγατε.

Αυτό όμως το υψηλό ποσοστό φυλάκισης

δεν εξηγεί κατά μέρος
τα χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας;

Τα εγκλήματα μειώθηκαν. Καλό αυτό.

Φυσικά και είναι καλό αυτό.
Τα εγκλήματα μειώθηκαν.

Μειώθηκαν κατακόρυφα
στις προηγούμενες δύο δεκαετίες.

Αλλά σύμφωνα με επιτροπή ακαδημαϊκών,

που συγκλήθηκε πέρυσι
από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών,

η σχέση μεταξύ των ιστορικά
υψηλών ποσοστών φυλάκισης

και των χαμηλών ποσοστών
εγκληματικότητας είναι αρκετά χαλαρή.

Αποδεικνύεται
ότι η εγκληματικότητα κυμαίνεται

άσχετα με το πόσους νέους
στέλνουμε στη φυλακή.

Τείνουμε να βλέπουμε τη δικαιοσύνη
λίγο στενόμυαλα:

καλός και κακός, αθώος και ένοχος.

Δεν είναι δικαιοσύνη
να καταδικάζεσαι άδικα.

Έτσι, αν καταδικάζεσαι
για κάτι που πράγματι έκανες,

θα πρέπει να τιμωρηθείς γι' αυτό.

Υπάρχουν αθώοι και ένοχοι άνθρωποι,

υπάρχουν θύματα και υπάρχουν και δράστες.

Ίσως θα έπρεπε να σκεφτόμαστε
με λίγο πιο ανοιχτό μυαλό.

Αυτή τη στιγμή, ζητάμε από παιδιά
που ζουν στις πιο προβληματικές γειτονιές,

με τους λιγότερους οικογενειακούς πόρους,

που φοιτούν στα χειρότερα
σχολεία της χώρας,

που δεινοπαθούν στην αγορά εργασίας,

που ζουν σε γειτονιές όπου
η βία είναι καθημερινό πρόβλημα,

τους ζητάμε να κάνουν το ακατόρθωτο -

βασικά να μην υποπέσουν ποτέ σε σφάλμα.

Γιατί δεν παρέχουμε υποστήριξη
στα νέα παιδιά με αυτά τα προβλήματα;

Γιατί το μόνο που τους προσφέρουμε είναι
χειροπέδες, φυλάκιση και ζωή φυγόδικου;

Δεν μπορούμε να φανταστούμε κάτι καλύτερο;

Δεν μπορούμε να φανταστούμε
ένα σύστημα ποινικής δικαιοσύνης

που προωθεί το σωφρονισμό,
την πρόληψη και την κοινωνική ένταξη,

αντί για την τιμωρία;

(Χειροκρότημα)

Ένα σύστημα ποινικής δικαιοσύνης
που αναγνωρίζει τον κοινωνικό αποκλεισμό

που αντιμετωπίζουν
οι έγχρωμοι και φτωχοί στις ΗΠΑ,

και το οποίο δεν προάγει
ή διαιωνίζει αυτόν τον αποκλεισμό.

(Χειροκρότημα)

Τέλος, ένα σύστημα ποινικής δικαιοσύνης
που να εμπιστεύεται τους μαύρους νεαρούς

αντί να τους θεωρεί ως τον εχθρό
που χρειάζεται να περιοριστεί.

(Χειροκρότημα)

Τα καλά νέα είναι ότι ήδη το κάνουμε.

Πριν από μερικά χρόνια η Μισέλ Αλεξάντερ
έγραψε το βιβλίο «Ο νέος Τζιμ Κρόου»

που κατάφερε τους Αμερικάνους
να δουν τον εγκλεισμό

ως πρόβλημα πολιτικών δικαιωμάτων
με πρωτόγνωρες ιστορικές διαστάσεις.

Ο πρόεδρος Ομπάμα
και ο γενικός εισαγγελέας Έρικ Χόλντερ

στράφηκαν σθεναρά
υπέρ της αναμόρφωσης στην επιβολή ποινών,

υπέρ της ανάγκης αντιμετώπισης
φυλετικών ανισοτήτων κατά την φυλάκιση.

Βλέπουμε σε πολλές πολιτείες να καταργούν
τον ανέγκλιτο επιτόπιο έλεγχο υπόπτου

ως παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών.

Πόλεις και πολιτείες αποποινικοποιούν
την κατοχή μαριχουάνας.

Η Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσεϊ
και η Καλιφόρνια

μειώνουν τον αριθμό των κρατουμένων,
κλείνοντας φυλακές,

ενώ παράλληλα έχουν μεγάλη μείωση
στην εγκληματικότητα.

Και το Τέξας μπήκε στο παιχνίδι,

επίσης κλείνοντας φυλακές
και επενδύοντας στην εκπαίδευση.

Αυτή η παράξενη συμμαχία
δεξιών και αριστερών,

αποτελούμενη από πρώην κρατούμενους
και συντηρητικούς οικονομολόγους,

από ακτιβιστές για τα πολιτικά δικαιώματα
και από φιλελεύθερους,

από νέους που βγαίνουν στους δρόμους

διαμαρτυρόμενοι για την αστυνομική βία
κατά άοπλων μαύρων νεαρών,

και μεγαλύτεροι, πιο εύποροι άνθρωποι

- κάποιο είστε εδώ στο ακροατήριο -

που χρηματοδοτούν γενναία
πρωτοβουλίες κατά της φυλάκισης.

Σε ένα βαθιά διχασμένο Κογκρέσο,

το έργο της αναμόρφωσης
του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης

είναι σχεδόν το μοναδικό πράγμα

όπου δεξιοί και αριστεροί συγκλίνουν.

Δεν πίστευα ότι θα έβλεπα στη ζωή μου
αυτό το πολιτικό κίνημα.

Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι
που εργάζονταν ακούραστα

γράφοντας για τις αιτίες και τις συνέπειες

των ιστορικά υψηλών ποσοστών φυλάκισης

δεν πίστευαν ότι θα ζούσαμε ποτέ
αυτή την στιγμή.

Το ερώτημα για εμάς τώρα είναι,
πόσο μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε;

Πόσα μπορούμε να αλλάξουμε;

Θέλω να κλείσω με ένα κάλεσμα
προς τους νέους ανθρώπους,

τους νέους στα κολέγια

και τους νέους που αγωνίζονται
να μείνουν έξω από τη φυλακή

ή να επιβιώσουν στη φυλακή
και να γυρίσουν σπίτι.

Αυτοί οι δρόμοι προς την ενηλικίωση
μοιάζουν να απέχουν έτη φωτός μεταξύ τους,

αλλά οι νέοι που συμμετέχουν
στους δύο αυτούς θεσμούς

που μας μεταφέρουν προς την ενηλικίωση,

έχουν ένα πράγμα κοινό:

Και οι δύο μπορούν να ηγηθούν στο έργο
της αναμόρφωσης της ποινικής δικαιοσύνης.

Οι νέοι πάντα έμπαιναν μπροστά
στον αγώνα για ίσα δικαιώματα,

τον αγώνα για αξιοπρέπεια
σε περισσότερους ανθρώπους

και μια ευκαιρία
να παλέψουν για την ελευθερία.

Η αποστολή για τη γενιά των νεαρών

που ενηλικιώνονται σε μια στιγμή,
που μπορεί να επιφέρει ριζικές αλλαγές,

είναι να βάλουν ένα τέλος
στις μαζικές φυλακίσεις

και να χτίσουν
ένα νέο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης

με έμφαση στη λέξη δικαιοσύνη.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)