Rruga e pandalshme drejt reformave politike
-
0:01 - 0:07Nje mikroçip, nje poet dhe nje djale.
-
0:07 - 0:08Ishte rreth 20 vjet me pare,
-
0:08 - 0:12ne Qershor 1994, kur Intel lajmeroi
-
0:12 - 0:14se kishte nje mangesi
-
0:14 - 0:17ne qender te mikroçipit Pentium.
-
0:17 - 0:19Thelle ne kodin e algoritmit SRT
-
0:19 - 0:21per llogaritjen e koeficienteve
te ndermjetem te nevojshem -
0:21 - 0:23per shperndarjen e pikave
te perseritshme te luhatshme -- -
0:23 - 0:26nuk e di se cfare do te thote kjo,
por keshtu thote Wikipedia -- -
0:26 - 0:29eshte nje gabim dhe nje e mete
-
0:29 - 0:31qe do te thote se eshte nje mundesi
-
0:31 - 0:34qe rezultati i llogaritjeve
mund te dale gabim, -
0:34 - 0:37dhe mundesia eshte nje
-
0:37 - 0:41ne cdo 360 miliard llogaritje.
-
0:41 - 0:43Keshtu Intel tha
qe tabela e llogaritjes tuaj -
0:43 - 0:47do te jete me gabime
nje here ne 27.000 vjet. -
0:47 - 0:48Ata nuk menduan se kjo ishte e rendesishme,
-
0:48 - 0:52por kishte nje pergjigje agresive
ne komunitet. -
0:52 - 0:54Komuniteti, te apasionuarit
e teknologjise, thane se kjo mangesi -
0:54 - 0:55duhet te adresohet.
-
0:55 - 0:57Ata nuk do te rrinin kembekryq
-
0:57 - 0:59nderkohe qe Intel i jepte
atyre keto mikrocipe. -
0:59 - 1:01Keshtu filloi nje revolucion perreth botes.
-
1:01 - 1:04Njerezit marshuan per te kerkuar --
-
1:04 - 1:06jo ekzaktesisht keshtu --
-
1:06 - 1:09por ata u ngriten dhe kerkuan
-
1:09 - 1:12qe Intel te rregullonte kete mangesi.
-
1:12 - 1:18Dhe Intel investoi 475 milion dollare
-
1:18 - 1:20per te financuar
zevendesimin e ketij mikrocipi -
1:20 - 1:21per te rregulluar kete te mete.
-
1:21 - 1:23Keshtu miliarda dollar ne shoqerine tone
-
1:23 - 1:26u shpenzuan per te adresuar problemin
-
1:26 - 1:30qe do te lindte nje here
-
1:30 - 1:32ne cdo 360 miliard llogaritje.
-
1:32 - 1:34Numri dy, nje poet.
-
1:34 - 1:37Ky eshte Martin Niemöller.
-
1:37 - 1:38Ju e njihni poezine e tij.
-
1:38 - 1:40Ne kulmin e periudhes naziste,
-
1:40 - 1:42ai filloi te perseriste vargjet,
-
1:42 - 1:44"Ne fillim ata erdhen per komunistet,
-
1:44 - 1:45dhe une nuk bera gje,
-
1:45 - 1:48nuk fola sepse une nuk isha komunist.
-
1:48 - 1:49Me pas ata erdhen per socialistet.
-
1:49 - 1:51Dhe me pas ata erdhen per sindikatat.
-
1:51 - 1:52Dhe me pas erdhen per hebrejte.
-
1:52 - 1:55Dhe me pas erdhen per mua.
-
1:55 - 2:00Por nuk kishte mbetuar
asnje qe te fliste per mua." -
2:00 - 2:03Tani, Niemöller po ofron
nje pikeveshtrim ne brendesi. -
2:03 - 2:06Ky eshte nje pikeveshtrim
ne thelb te inteligjences. -
2:06 - 2:09Ne mund ta quajme ate kuptueshmeri.
-
2:09 - 2:11Eshte nje lloj sprove:
-
2:11 - 2:13A mund te dallosh
-
2:13 - 2:16nje kercenim te fshehur
dhe te kunderpergjigjesh? -
2:16 - 2:19A mundesh te shpetosh veten
dhe te shpetosh llojin tend? -
2:19 - 2:21Rezulton se milingonat jane
shume te afta ne kete. -
2:21 - 2:23Lopet, jo aq shume.
-
2:23 - 2:25A mund ta shohesh motivin?
-
2:25 - 2:28A mund te shohesh motivin, ta dallosh
-
2:28 - 2:32dhe te besh dicka per kete? Numri dy.
-
2:32 - 2:34Numri tre, nje djale.
-
2:34 - 2:36Ky eshte shoku im Aaron Swartz.
-
2:36 - 2:37Ai eshte shoku i Timit.
-
2:37 - 2:39Ai ishte shok me shume nga ju ne publik,
-
2:39 - 2:41dhe shtate vjet me pare,
-
2:41 - 2:44Aaron erdhi tek une me nje pyetje.
-
2:44 - 2:46Ishte pak me pare se une te mbaja
fjalimin tim te pare ne TED. -
2:46 - 2:49Isha kaq shume krenar. Isha duke i treguar
atij per fjalimin tim, -
2:49 - 2:51"Ligjet qe mbysin kreativitetin".
-
2:51 - 2:53Dhe Aron me pa
-
2:53 - 2:55ishte pak i paduruar dhe me tha:
-
2:55 - 2:59"E pra, si do t'i zgjidhesh ndonjehere
-
2:59 - 3:01problemet per te cilat po flet?
-
3:01 - 3:03Politikat e te drejtes se autorit,
politikat e Internetit, -
3:03 - 3:06si do ti adresosh keto probleme
-
3:06 - 3:09per aq kohe sa eshte
nje korrupsion i brendshem -
3:09 - 3:12ne menyren qe punon qeveria jone?
-
3:12 - 3:15Keshtu qe isha pak i demoralizuar nga kjo.
-
3:15 - 3:17Ai nuk po e ndante me mua gezimin tim.
-
3:17 - 3:18Dhe une i thashe atij " E di Aron,
-
3:18 - 3:21nuk eshte fusha ime, nuk eshte fusha ime."
-
3:21 - 3:23Ai me tha, "Do te thuash si akademik
nuk eshte fusha jote?" -
3:23 - 3:26"Po si akademik,
nuk eshte fusha ime" i thashe. -
3:26 - 3:29Ai me tha, "Po si qytetar?
-
3:29 - 3:33Si nje qytetar."
-
3:33 - 3:34Keshtu ishte Aron.
-
3:34 - 3:39Ai nuk te tregonte. Ai te bente pyetje.
-
3:39 - 3:41Por pyetjet e tij flisnin aq qarte
-
3:41 - 3:44sa perqafimet e djalit tim kater vjecar.
-
3:44 - 3:45Ai po me thoshte,
-
3:45 - 3:47"Ti duhet te gjesh nje menyre.
-
3:47 - 3:49Ti duhet te gjesh nje ide, sepse atje eshte nje
-
3:49 - 3:52e mete ne thelb te sistemit operues
-
3:52 - 3:54te kesaj demokracie,
-
3:54 - 3:58dhe nuk eshte nje e mete
ne 360 miliard here -
3:58 - 4:00qe demokracia jone perpiqet
te marre nje vendim. -
4:00 - 4:01Eshte cdo here,
-
4:01 - 4:04ne cdo ceshtje te rendesishme.
-
4:04 - 4:08Ne duhet ti japim fund kesaj mungese
sinqeriteti ne shoqerine politike. -
4:08 - 4:10Ne duhet te adaptojme,
-
4:10 - 4:13fjala eshte "sjelljen e milingonave" --
-
4:13 - 4:15kjo eshte ajo qe interneti
me jep per kete fjale -- -
4:15 - 4:17natyra vleresuese e milingonave
-
4:17 - 4:19qe na con ne te njohim kete te mete,
-
4:19 - 4:25te shpetojme llojin tone
dhe te shpetojme popullin tone. -
4:25 - 4:27Tani nese e njihni Aaron Swartz,
-
4:27 - 4:30ju e dini qe ai nderroi jete
-
4:30 - 4:33rreth nje vit me pare.
-
4:33 - 4:34Ishte rreth gjashte jave
-
4:34 - 4:36para se une te jepja fjalimin tim ne TED,
-
4:36 - 4:38dhe une i isha kaq mirenjohes Chris
-
4:38 - 4:39qe me kerkoi te jepja kete fjalim,
-
4:39 - 4:41jo vetem se kisha mundesine
te bisedoja me ju, -
4:41 - 4:44edhe pse kjo eshte e mrekullueshme,
-
4:44 - 4:47por sepse me nxori
nga nje depresion i jashtezakonshem. -
4:47 - 4:52Nuk mund ta pershkruaj ate trishtim.
-
4:52 - 4:53Sepse me duhej te fokusohesha.
-
4:53 - 4:57Duhet te fokusohesha
se cfare do tju thosha juve? -
4:57 - 4:59Me shpetoi mua.
-
4:59 - 5:01Por pas zhurmes, emocioneve,
-
5:01 - 5:06fuqia qe vjen nga ky komunitet,
-
5:06 - 5:08fillova te kerkoja per nje menyre
me pak sterile, -
5:08 - 5:11me pak akademike
per te adresuar keto ceshtje, -
5:11 - 5:15ceshtjet per te cilat do te flas me ju.
-
5:15 - 5:17Ne kemi filluar te shikojme New Hampshire
-
5:17 - 5:19si objektiv per kete levizje politike,
-
5:19 - 5:22sepse faza e pare e zgjedhjeve
ne New Hampshire -
5:22 - 5:24eshte shume te rendesishme.
-
5:24 - 5:26Ishte nje grup qe quhej
Rebelimi i New Hampshire -
5:26 - 5:29qe kishte filluar te fliste
sesi mund te bejme -
5:29 - 5:32ceshtjet e lidhura me korrupsionin
ceshtje qendrore ne 2016? -
5:32 - 5:35Por ishte nje njeri tjeter
qe kapi imagjinaten time, -
5:35 - 5:41nje grua qe quhej Doris Haddok, Gjyshja D.
-
5:41 - 5:44Ne 1 janar 1999, 15 vite me pare,
-
5:44 - 5:49ne moshen 88 vjecare,
Gjyshja D. filloi nje marshim. -
5:49 - 5:52Ajo e nisi ne Los Angeles
-
5:52 - 5:55dhe filloi te eci drejt Washington D.C
-
5:55 - 5:58me nje tabele te vetme ne trup qe thoshte,
-
5:58 - 6:00"reformoni financimin e fushates politike".
-
6:00 - 6:0318 muaj me vone,
-
6:03 - 6:05ne moshen 90 vjecare,
-
6:05 - 6:07ajo arriti ne Washington
e ndjekur nga qindra vete, -
6:07 - 6:10duke perfshire shume kongresmen
qe erdhen me makine deri aty afer, -
6:10 - 6:13rreth nje milje jashte qytetit
-
6:13 - 6:14qe te ecnin me te.
-
6:14 - 6:17(Te qeshura)
-
6:17 - 6:20Tani, une nuk kam 13 muaj
-
6:20 - 6:22qe te eci permes vendit.
-
6:22 - 6:24Kam tre femije qe urrejne te ecin,
-
6:24 - 6:26dhe nje grua, qe kam vene re,
-
6:26 - 6:27qe cuditerisht akoma e urren faktin
-
6:27 - 6:29qe une mungoj aty.
-
6:29 - 6:30Keshtu qe kjo nuk eshte e mundur,
-
6:30 - 6:31por bera pyetjen,
-
6:31 - 6:34a mund te frymezohemi pak nga Gjyshja D?
-
6:34 - 6:36Po sikur ky marshim te jete jo 5000 km
-
6:36 - 6:40por 300 km permes New Hampshire
-
6:40 - 6:43ne Janar?
-
6:43 - 6:46Keshtu qe ne 11 Janar,
-
6:46 - 6:48ne pervjetorin e vdekjes se Aaron,
-
6:48 - 6:52ne filluam nje marshim
qe perfundoi ne 24 Janar, -
6:52 - 6:57ne diten e lindjes se Gjyshes D.
-
6:57 - 7:01200 persona na u bashkuan
ne kete marshim, -
7:01 - 7:05nderkohe qe i rame lart e poshte
New Hampshire -
7:05 - 7:07duke folur per kete ceshtje.
-
7:07 - 7:09Dhe ajo qe eshte befasuese per mua,
-
7:09 - 7:11dicka qe nuk e prisja ta gjeja,
-
7:11 - 7:14eshte pasioni dhe zemerimi
-
7:14 - 7:19qe ishte pothuaj tek te gjithe me te cilet
folem per kete ceshtje. -
7:19 - 7:25Ne kemi gjetur nga nje sondazh
se 96% e Amerikaneve -
7:25 - 7:26besojne se eshte e rendesishme
te reduktojne influencen -
7:26 - 7:29e parave ne politike.
-
7:29 - 7:31Politikanet dhe ekspertet ju thone,
-
7:31 - 7:33se nuk ka asgje qe mund te bejme
per kete ceshtje. -
7:33 - 7:34Amerikanet nuk interesohen per kete gje,
-
7:34 - 7:36por asyeja eshte se
-
7:36 - 7:3891% e amerikaneve
-
7:38 - 7:43mendojne se nuk ka asgje
qe mund te bejne per kete ceshtje. -
7:43 - 7:45Dhe ky hendek ndermjet 96 dhe 91
-
7:45 - 7:48shpjegon heqjen dore nga politika.
-
7:48 - 7:50Ajo qe dua te them eshte
se pavaresisht, 96% nga ne -
7:50 - 7:52deshironte te fluturonte si Superman,
-
7:52 - 7:55por per faktin se 91% prej nesh
beson se nuk mund ta beje, -
7:55 - 7:58ne nuk kercejme nga ndertesa
te larta sa here -
7:58 - 7:59qe e kemi kete nevoje.
-
7:59 - 8:01Kjo sepse ne i pranojme limitet tona,
-
8:01 - 8:04dhe eshte e njejta gje ne kete reforme.
-
8:04 - 8:08Por kur i jepni njerezve
kete ndjenjen e shpreses, -
8:08 - 8:15ata fillojne te largojne kete perceptimin
absolut te pamundesise. -
8:15 - 8:18Ashtu sic ka thene Harvey Milk,
nese i jepni atyre shprese, -
8:18 - 8:21ju i jepni atyre nje mundesi,
nje menyre per te menduar -
8:21 - 8:23sesi ky ndryshim mund te jete i mundur.
-
8:23 - 8:26Shprese.
-
8:26 - 8:30Dhe shpresa eshte nje gje qe ne,
miqte e Aronit, -
8:30 - 8:33deshtuam me te, sepse e lame ate
-
8:33 - 8:38te humbte shpresen e tij.
-
8:38 - 8:42Une e doja ate djale
ashtu sic dua djalin tim. -
8:46 - 8:50Por ne deshtuam me te.
-
8:50 - 8:54Une e dua vendin tim,
-
8:54 - 8:56dhe nuk kam per te deshtuar ne kete.
-
8:56 - 8:57Nuk kam per te deshtuar ne kete.
-
8:57 - 9:01Ne do ta mbajm kete ndjenje shprese,
-
9:01 - 9:02ne do te luftojme per te,
-
9:02 - 9:07sado e pamundur qe te duket kjo beteje.
-
9:07 - 9:08Cfare ndodhi me pas?
-
9:08 - 9:12Ne e filluam kete ne mars, me 200 njerez,
-
9:12 - 9:15dhe vitin tjeter, do te jene 1000
-
9:15 - 9:17ne rruge te ndryshme
-
9:17 - 9:19qe marshojne ne muajin janar
-
9:19 - 9:23dhe takohen ne Concord
per te festuar kete ceshtje, -
9:23 - 9:26dhe me pas ne 2016, perpara
fazes se pare te zgjedhjeve, -
9:26 - 9:29do te jene 10 mije vete qe marshojne
permes shtetit, -
9:29 - 9:32qe takohen ne Concord
per te festuar kete ceshtje. -
9:32 - 9:34Dhe ndersa kemi marshuar,
njerez perreth vendit -
9:34 - 9:36kane filluar te thone,
"A mund te bejme te njejten gje -
9:36 - 9:37ne shtetin tone?"
-
9:37 - 9:40Keshtu qe kemi filluar
nje platforme e quajtur G.D.Walkers, -
9:40 - 9:42qe eshte per Marshuesit e Gjyshe D,
-
9:42 - 9:44dhe marshuesit e Gjyshes D do te marshojne
-
9:44 - 9:47permes vendit per kete reforme. Numri nje.
-
9:47 - 9:49Numri dy, ne kete marshim,
-
9:49 - 9:52nje nga themeluesit e Thunderclap,
David Cascino, -
9:52 - 9:54ishte me ne,
-
9:54 - 9:55dhe ai tha "Cfare mund te bejme ne?"
-
9:55 - 9:58Dhe ata zhvilluan nje platforme,
-
9:58 - 10:00te cilen ne po e shpallim sot,
-
10:00 - 10:02qe na lejon ne te bashkojme bashke votues
-
10:02 - 10:05te cilet i jane perkushtuar
kesaj ideje te reformes. -
10:05 - 10:06Nese jeni edhe ju,
-
10:06 - 10:09ne New Hampshire apo jashte tij,
-
10:09 - 10:11ju mund te firmosni
dhe te informoheni menjehere -
10:11 - 10:14se cilet jane kandidatet te lidhur
me keto ceshtje -
10:14 - 10:15keshtu ju mund te vendosni
se per ke te votoni -
10:15 - 10:18ne funksion te asaj
-
10:18 - 10:23qe ta bejme kete mundesi reale.
-
10:23 - 10:27Dhe me ne fund numer 3, me i veshtiri.
-
10:27 - 10:28Ne jemi ne epoken e Super PAC.
-
10:28 - 10:31Ne fakt dje, Merriam shpalli
-
10:31 - 10:35se Merriam-Webster do ta kete
Super PAC si nje fjale. -
10:35 - 10:38Tani eshte nje fjale zyrtare ne fjalor.
-
10:38 - 10:44Keshtu qe me 1 maj,
ndryshe May Day, -
10:44 - 10:47ne do te perpiqemi
te bejme nje eksperiment. -
10:47 - 10:48Ne do te perpiqemi te fillojme
-
10:48 - 10:51ate qe ne e mendojme si Super PAC
-
10:51 - 10:54per te perfunduar te gjithe Super PAC-et.
-
10:54 - 10:56Dhe menyra sesi kjo punon eshte keshtu.
-
10:56 - 10:58Gjate vitit te fundit, ne kemi punuar
-
10:58 - 11:01me analistet dhe ekspertet politik
-
11:01 - 11:05per te llogaritur, sa shume do te kushtonte
-
11:05 - 11:07te fitojme mjaftueshem vota
ne Kongresin e Shteteve te Bashkuara -
11:07 - 11:09per te bere reformat themelore te mundshme?
-
11:09 - 11:12Cili eshte ai numer? Gjysem miliardi?
Nje miliard? -
11:12 - 11:14Cili eshte ai numer?
-
11:14 - 11:16Dhe cilido qofte ai numer,
-
11:16 - 11:18ne do te fillojme nje financojme
me Kickstart, ne njefare menyre, -
11:18 - 11:20sepse nuk mund te perdoresh
KickStarter per arsye politike, -
11:20 - 11:23por sidoqofte, te financojme
ne nje fare menyre -
11:23 - 11:25si fillim fushaten nga poshte lart
-
11:25 - 11:28ku njerezit do te financojne pak dollare
-
11:28 - 11:31nje kontigjent per te arritur
qellime shume ambicioze, -
11:31 - 11:33dhe kur te arrihen keto qellime,
-
11:33 - 11:38ne do te shkojme tek kontribuesit
e shumave te medha, -
11:38 - 11:41ne menyre qe ata qe te kontribuojne
per te bere te mundur -
11:41 - 11:44qe ne te fillojme kete Super PAC
te nevojshem -
11:44 - 11:46per te fituar kete ceshtje,
-
11:46 - 11:49per te ndryshuar menyren
sesi paraja influencon politiken, -
11:49 - 11:52keshtu qe me 8 nentor,
-
11:52 - 11:55qe e zbulova dje se eshte dita
-
11:55 - 11:59qe Aron do te ishte 30 vjec,
-
11:59 - 12:01ne 8 nentor,
-
12:01 - 12:05ne do te festojme 218 perfaqesuesit
-
12:05 - 12:07ne Shtepine e Bardhe dhe 60 Senatore
-
12:07 - 12:09ne Senatin e SHBA
-
12:09 - 12:11te cilet i jane perkushtuar kesaj ideje
-
12:11 - 12:13te nje reforme themelore.
-
12:13 - 12:17Keshtu mbreme, ne degjuam mbi deshirat.
-
12:17 - 12:19Ja cila eshte deshira ime.
-
12:19 - 12:22Me nje maj.
-
12:22 - 12:25Le te jene idealet e nje djali
-
12:25 - 12:30ato qe bashkojne nje vend
pas nje ideje kritike -
12:30 - 12:32se ne jemi nje popull,
-
12:32 - 12:36se ne jemi populli
qe i kane premtuar nje qeveri, -
12:36 - 12:38nje qeveri qe i eshte premtuar te jete
-
12:38 - 12:43e varur nga populli
-
12:43 - 12:46te cilet, ashtu sic na tha Madison,
-
12:46 - 12:49do te thote jo te pasurit
me shume sesa te varferit. -
12:49 - 12:51Me nje maj.
-
12:51 - 12:56Dhe me pas le te jeni ju,
qe i bashkoheni kesaj levizje, -
12:56 - 12:58jo sepse jeni nje politikan,
-
12:58 - 12:59jo sepse jeni nje ekspert,
-
12:59 - 13:02jo sepse kjo eshte fusha jote,
-
13:02 - 13:04por se nese je,
-
13:04 - 13:08ti je nje qytetar.
-
13:08 - 13:11Aaroni ma kerkoi mua kete.
-
13:11 - 13:14Tani une po jua kerkoj juve.
-
13:14 - 13:15Shume falemnderit.
-
13:15 - 13:23(Duartrokitje)
- Title:
- Rruga e pandalshme drejt reformave politike
- Speaker:
- Lawrence Lessig
- Description:
-
Rreth shtate vjet me pare, aktivisti i internetit Aaron Swartz bindi Lawrence Lessig te ndermarre luften per reformen politike. Nje vit pas vdekjes tragjike te Swartz, Lessig vazhdon te kontribuoje ne fushaten e tij per te cliruar politiken e Shteteve te Bashkuara nga korrupsioni mbytes. Ne kete fjalim te zjarrte, thellesisht personal, ai therret qe te gjithe qytetaret te angazhohen dhe kujton perzemersisht qe kurre te mos heqim dore nga shpresa.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 13:44
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The unstoppable walk to political reform |