Return to Video

ئێمە چەند بچووکین لە قەبارەی گەردوندا؟ ئەلێکس هۆفێڵدت

  • 0:07 - 0:09
    لە زستانی ١٩٩٥دا،
  • 0:09 - 0:15
    زانایان تێلێسکۆبی هابلیان دەستنیشان کرد
    لە شوێنێکی ئاسمان نزیک دیببی گەورە،
  • 0:15 - 0:21
    خاڵێک کە تاریک و لە دەرەوەی ڕێگاکە بوو
    لە پیسی ڕووناکی ئەستێرەکانی دەوروبەر.
  • 0:21 - 0:26
    شوێنەکە بە ئاشکرا چۆڵ بوو
    وە هەموو هەوڵەکەی مەترسیدار بوو.
  • 0:26 - 0:29
    چی، ئەگەر هەر شتێک، ئایا وا دەرئەکەوێ؟
  • 0:29 - 0:31
    لە ماوەی دە ڕۆژی یەک لە دوای یەک،
  • 0:31 - 0:37
    تێلێسکۆبەکە نزیک بوو لە ١٥٠ کاتژمێر
    بۆ ئەوەی هەمان ناوچە دەرکەون.
  • 0:37 - 0:41
    و ئەوەی کە گەڕایەوە
    هیچ شتێکی کەم نەبوو لە سەرنج راکێشکردن:
  • 0:41 - 0:45
    وێنەی زیاتر لە ١٥٠٠گالاکسیە جیاواز
  • 0:45 - 0:49
    لە ناو لیرەقێکی بچووکدا دەدرەوشمێ
    لە گەردووندا.
  • 0:49 - 0:53
    ئێستا، با هەنگاوێک بۆ دواوە بڕۆین
    قەبارەی ئەم وێنەیە بۆ تێگەیشتن.
  • 0:53 - 0:55
    ئەگەر تۆ قەڵەمی تۆپتۆپەکە ببەی
  • 0:55 - 0:59
    و لە درێژی قۆڵدا بیگری
    لەبەردەم ئاسمانی شەودا.
  • 0:59 - 1:01
    سەرنج دەخاتە سەر ئەو زانیاریە زۆر،
  • 1:01 - 1:08
    ئەوە ئەو شتەیە کە تێلیسکۆبی هابل دەیبەن
    لە یەکەم وێنەی دیپ فیڵد.
  • 1:08 - 1:09
    بە ووتەیەکی تر،
  • 1:09 - 1:14
    ئەو ٣٠٠٠گەلەگەلە بینراون
    لە ناو تەنها لە ناو ێکی بچوکی گەردوندا،
  • 1:14 - 1:17
    نزیکەی یەک دوو ملیۆن
    لە ئاسمانی شەو.
  • 1:17 - 1:19
    بۆ ئەوەی هەموو ئەمانە بە بەرچاوەوە بپێوم،
  • 1:19 - 1:23
    تێکڕای پێوانەکانی مرۆڤ
    نزیکەی ١،٧مەتر.
  • 1:23 - 1:27
    بە تیرەی زەوی
    لە ١٢٧٠٠کیلۆمەتر،
  • 1:27 - 1:32
    کە نزیکەی ٧،٥ملیۆن مرۆڤن
    سەرتا سەر تا پێی ڕیز کراوە.
  • 1:32 - 1:38
    ئەپۆلۆ ٨ی ئاسمانی بە دووری فڕی
    لە ٣٨٠هەزار کیلۆمەترەوە بۆ سەر مانگ.
  • 1:38 - 1:44
    و خۆری بچوکی ئێمە
    بە نزیکەیی ١،٤ملیۆن کیلۆمەتر،
  • 1:44 - 1:47
    یان ١١٠جار تیرەی زەوی.
  • 1:47 - 1:48
    هەنگاوێک زیاتر،
  • 1:48 - 1:53
    ڕێگای زێرین لە شوێنێک دایدەما
    لە نێوان 100 بۆ 400 ملیار ئەستێرە،
  • 1:53 - 1:54
    بە خۆری خۆمانەوە.
  • 1:54 - 1:59
    وە هەر خالێکی درەوشاوەی گالاکسییەک گیراوە
    لە وێنەی دیپ فیڵد
  • 1:59 - 2:03
    ملیارەها ئەستێرە لەخۆدەگرێت
    لە کەمترین.
  • 2:03 - 2:06
    نزیکەی دە ساڵ دوای
    وێنەی دیپ فیڵد،
  • 2:06 - 2:10
    زاناکان بینایییان ڕێکخست
    لە تەلیسکۆبی هابل
  • 2:10 - 2:15
    وە بەرکەوتنی درێژتری وەرگرت
    لە ماوەی نزیکەی چوار مانگدا.
  • 2:15 - 2:18
    ئه م جار چاودێری ١٠هه زار که ڵه ریان کرد.
  • 2:18 - 2:22
    نیوەی ئەم گەلەگەلە لەوەتەی هەیە
    ڕونتر شیکردەوە
  • 2:22 - 2:25
    کە ناسراوە بە
    وێنەی کێڵگەی قوڵی ئێکستریم،
  • 2:25 - 2:28
    یان XDF.
  • 2:28 - 2:30
    بە تێکەڵکردنی زیاتر لە دە ساڵ
    لە وێنەکان،
  • 2:30 - 2:33
    ئێکس دی ئێف گالاکسییەکان زۆر
    دوور نیشان دەدات
  • 2:33 - 2:36
    کە تەنها
    یەک دە بلیۆن ەمی ڕوناکی
  • 2:36 - 2:39
    کە چاوی مرۆڤ دەتوانێت هەستی پێ بکات.
  • 2:39 - 2:43
    کەواتە، چی فێرئەبیت دەربارەی گەردوون
    لە وێنەی دیپ فیڵد؟
  • 2:43 - 2:48
    لە لێکۆڵینەوەیەک لە گەردوون و بۆشایی و کات
    بە دڵنیای بەستراون.
  • 2:48 - 2:50
    ئەوەش بەهۆی
    خێرایی ڕوناکی.
  • 2:50 - 2:56
    کەواتە وێنە قوڵەکانی کێڵگەکە وەک
    ئامێرەکانی کات بۆ گەردونی کۆن
  • 2:56 - 2:58
    تا ئێستا دەگەنە بۆشایی و کات
  • 2:58 - 3:03
    کە دەتوانین سەیری گالاکسییەکان بکەین
    کە زیاتر لە ١٣ملیار ساڵ لەمەوبەر هەبووە.
  • 3:03 - 3:06
    ئەمە مانای ئەوەیە کە ئێمە بەدوای
    لە گەردووندا وەک ئەوەی
  • 3:06 - 3:09
    کەمتر لە ملیارێک ساڵ
    دوای بیگ بانگ،
  • 3:09 - 3:14
    وە ڕێگە بە زاناکان دەدات توێژینەوە بکەن
    کەلەکڵەکان لە مناڵیی.
  • 3:14 - 3:18
    وێنە دیپ فیڵدەکان هەروەها نیشانیان داوە
    کە گەردون هاوڕەگەزخوازە.
  • 3:18 - 3:23
    یانی ئەو وێنە و وێنە جیاوازانەی کە گیراون
    لە ئاسماندا لە یەک دەچن.
  • 3:23 - 3:26
    ئەوە زۆر سەرسوڕهێنەرە کاتێک بیر لە
    کە گەردون چەند فراوانە.
  • 3:26 - 3:30
    بۆچی ئێمە چاوەڕێی ئەوە دەکەین کە
    هەمان شت بێت لە دووری زۆر گەورەدا؟
  • 3:30 - 3:33
    لەسەر پێوەری ئەستێرە
    با گەردوون بەتەنیا بێت،
  • 3:33 - 3:36
    ئێمە بچوکترین لە
    دەتوانین بە ئاسانی تێبکۆشین،
  • 3:36 - 3:38
    بەڵام توانای ئەوەمان هەیە کە بپرسین،
  • 3:38 - 3:39
    بۆ پرسیارکردن،
  • 3:39 - 3:40
    بۆ گەڕان،
  • 3:40 - 3:41
    بۆ لێکۆڵینەوە،
  • 3:41 - 3:43
    و بۆ ئەوەی خەیاڵی بکەین.
  • 3:43 - 3:45
    بۆیە جاری داهاتوو کە تۆ بە ووتە
    دائەبڕیت لە ئاسمانی شەودا،
  • 3:45 - 3:49
    ساتێک بخایەنە بۆ بیرکردنەوە لە ناشرینی
    لەو شتەی کە لە دەرەوەی بینینتە،
  • 3:49 - 3:53
    لە بۆشاییە تاریکەکانی نێوان ئەستێرەکان.
Title:
ئێمە چەند بچووکین لە قەبارەی گەردوندا؟ ئەلێکس هۆفێڵدت
Description:

وانەی تەواو نیشان بدە: http://ed.ted.com/lessons/how-small-are-we-in-the-scale-of-the-universe-alex-hofeldt

لە ساڵی 1995 زانایان تەلسکۆبی هابلیان لە ناوچەیەک لە ئاسمان نزیک دیبیەکی گەورە دەستنیشان کرد . شوێنەکە بە ئاشکرا بەتاڵ بوو، هەموو هەوڵدانەکە مەترسی هەبوو- چی، ئەگەر هەر شتێک، دەرکەوێ؟ بەڵام ئەوەی گەڕایەوە هیچ شتێکی کورت نەبوو لە سەرنجراکێش: وێنەی زیاتر لە 1500 گالاکسی کە لە ناو لەرزێکی بچووکی گەردوندا دەدرەوشایەوە. ئەلێکس هۆفێڵدت یارمەتیمان دەدات لە پێوەری ئەم وێنەیە تێبگەین

پەندی ئەلێکس هۆفێڵدت ، ئەنیمەیشن لەلایەن بلینک

Hubble Deep Field Image Credit : R. Williams (STScI) ، the Hubble Deep Field Team, and NASA.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:08

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.