Bir Hikâye Sizi Teşvik Ediyorsa, Harekete Geçin

Yazar Sisonke Msimang; hikâyeler gereklidir, fakat göründükleri kadar büyülü değillerdir, diyor. Bu eğlenceli ve düşüncelerle dolu konuşmada Msimang hikâye anlatımının önemini sorguluyor ve gerçeklerin yok oluşuna ışık tutuyor. Dinlemenin eylemle karıştırıldığı önemli bir zamanda Msimang, bizleri telefonlarımızı kapatmaya, ekranlarımızdan uzaklaşmaya ve bir adalet planı yaratmak için gerçek dünyaya adım atmaya davet ediyor.

Bu yılın başlarında

bir TED konuşması
yapacağımın bilgisini aldım.

Heyecanlandım, panikledim,

sonra heyecanlandım, sonra panikledim,

heyecan ve panik arasında

araştırmamı yapmaya
başladım ve öncelikli olarak

Google'da iyi bir TED
konuşmasının nasıl yapıldığını araştırdım.

(Gülüşmeler)

Bununla birlikte Google'da

Chimamanda Ngozi Adichie'yi araştırdım.

O'nu kaçınız tanıyor?

(Tezahüratlar)

Google'da onu araştırdım,
çünkü bunu hep yaparım,

çünkü bir hayranıyım ve

çünkü daima söyleyecek
önemli ve ilginç şeyleri vardır.

Bu araştırmaların sonucunda

tek bir hikâyenin tehlikeleri ve

bazı insanları anlamak için tek bir açıdan

baktığımız zaman
neler olduğu üzerine yaptığı

konuşmasına yönlendim,

muhteşem bir konuşma.

Ondan önce meşhur olsaydım,
bu konuşmayı ben yapardım.

(Gülüşmeler)

Biliyorsunuz, o Afrikalı,
ben de Afrikalıyım ve

o bir feminist,
ben de bir feministim,

o bir hikâye anlatıcı
ve ben de öyleyim,

yani gerçekten benim
konuşmammış gibi geldi.

(Gülüşmeler)

Ve karar verdim, kodlamayı öğrenecektim,

sonra internet
korsanlığını öğrenecektim ve

bu konuşmanın tüm kopyalarını bulup onları

ezberleyecek ve buraya gelip

kendi konuşmammış gibi sunacaktım.

Kodlama kısmı hariç,
plan gayet iyi gidiyordu ve sonra

birkaç ay önce, bir sabah

haberlerde

bir başkan adayının eşinin şöyle bir

konuşma yaptığını duydum --

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

-- bu ürkütücüydü, diğer favorim olan
Michelle Obama'nın yaptığı konuşmalardan

birisine benziyordu.

(Tezahüratlar)

Böylece kendi TED konuşmamı
yazmam gerektiğine karar verdim

ve bunun için de buradayım.

Hikâye anlatımı üzerine
gözlemlerimden bahsetmek için buradayım.

Elbette hikâyelerin gücünden
bahsetmek istiyorum, fakat aynı zamanda

özellikle toplumsal
adaletle ilgilenenler için, hikâyelerin

kısıtlamalarından da bahsetmek istiyorum.

Adichie yedi yıl önce
bu konuşmayı yaptığından beri,

hikâye anlatımında bir patlama yaşanıyor.

Her yerde hikâyeler var ve

eğer eski bir masalı
anlatmak tehlikeli bir şeyse, o zaman

birçok hikâyenin ve sesin ortaya
çıkması konusunda da kutlanacak

çok şey olduğunu düşünüyorum.

Hikâyeler, önyargının panzehiridir.

Aslında günümüzde orta sınıf bir
bireyseniz ve internet bağlantınız varsa,

bir tıkla ya da bir dokunuşla

hikâyeler indirebilirsiniz.

Kalküta'da Dalit olarak büyümenin nasıl

bir şey olduğu hakkında
bir yayın dinleyebilirsiniz.

Avustralya'da yerli
bir adamın itibar ve gururla

çocuk yetiştirme denemeleri
ve zaferlerinden bahsedişini

dinleyebilirsiniz.

Hikâyeler bizi âşık ederler.

Çatlakları iyileştirir
ve parçaları birleştirirler.

Hatta hikâyeler, toplumumuzda

önemli olmayan insanların
ölümleri hakkında konuşmamızı

bile kolaylaştırabilir,
çünkü önemsememizi sağlar.

Değil mi?

Çok emin değilim ve

aslında Hikâye Merkezi
adlı bir yer için çalışıyorum.

İşimse bir siyah olmanın veya
bir Müslüman olmanın, bir göçmen

olmanın ya da daima konuşulan
bu kategorilere ait birisi olmanın

ne anlama geldiği hakkında,
yaygın anlatımlara meydan okuyan

hikâyelerin anlatılmasına yardım etmek.

Fakat bu işe uzun süren

bir toplumsal adalet
aktivistliği döneminden sonra ulaştım

ve insanların kurgusal olmayan

hikâyelerden, eğlenceden
fazlasıymış gibi, toplumsal

eylem için hızlandırıcı olmakla
ilgiliymiş gibi

bahsetme biçimleriyle ilgileniyorum.

İnsanların, hikâyelerin
dünyayı daha iyi bir yer hâline

getirdiğini söylemeleri
alışılmamış bir şey değildir.

Fakat gittikçe, en üzücü
hikâyelerin bile, özellikle de kimsenin

ilgilenmediği insanlar hakkındaki
hikâyelerin, toplumsal adalete doğru

eylem yoluna girebilme
ihtimali beni endişelendiriyor.

Bunun nedeni hikâye
anlatıcıların zarar vermesi değil.

Tam tersi.

Hikâye anlatıcılar genelde,
benim gibi ve sizin gibi, iyi niyetlidir.

Ve bu anlatıcıların dinleyicileri de

genelde derinden
şefkatli ve anlayışlı insanlardır.

Yine de, iyi niyet istenmeyen
sonuçlar doğurabilir ve bu hikâyelerin

göründükleri kadar büyülü
olmadıklarını söylemek istiyorum.

Hikâyelerin muhakkak
dünyayı iyi bir yer hâline

getirmediklerini düşünmemin

üç - çünkü hep üç olur -
nedeni var.

Birincisi, hikâyeler bir
dayanışma illüzyonu yaratabilir.

Dağa tırmandığınızı hissettiren veya

ölüm hücresindeki bir mahkûma

arkadaşlık ettiğinizi hissettiren
fantastik bir hikâyeden aldığınız

iyi hissetme faktöründen
öte bir şey yoktur.

Aslında yapmadınız.

Hiçbir şey yapmadınız.

Sosyal eylem açısından dinlemek,

önemli fakat yetersiz bir adımdır.

İkincisi, sempatik ve insan olan

karakterlere ve kahramanlara

sıklıkla kapıldığımızı düşünüyorum.

Bu mantıklı geliyor, değil mi?

Çünkü birisini severseniz,
onunla ilgilenirsiniz.

Fakat tam tersi de doğru.

Birisini sevmezseniz,

onunla ilgilenmezsiniz.

Onunla ilgilenmezseniz, kendinizi,

onun hayatını şekillendiren
durumları düşünmek için gereken

manevi yükümlülüğe sahipmiş
gibi görmek zorunda olmazsınız.

Ben bunu 14 yaşımdayken öğrendim.

Aslında öğrendiğim şey şuydu;
insanların bilgeliğini görmek

ve onların yanında olmak için,

insanları sevmenize

gerek yoktur.

Bisikletim çalınmıştı,

hem de ben üzerindeyken --

(Gülüşmeler)

eğer yavaş sürüyorsanız
bu mümkündür, ben öyle yapıyordum.

(Gülüşmeler)

Bir an, büyüdüğüm
yer olan Nairobi civarında

kestirmeden gidiyordum,

çok tümsekli bir yoldu ve

bisiklete binerken, aslında

şöyle olmasını istemezsiniz, bilirsiniz --

(Gülüşmeler)

Öyle gidiyordum,
yavaşça pedalı çevirerek ve

birden kendimi yerde buldum.

Yerdeydim, yukarıya baktım ve

bisiklet üzerinde kaçan bir çocuk gördüm,

bu benim bisikletimdi ve

çocuk 11 veya 12
yaşındaydı ve ben yerdeydim.

Ağlıyordum çünkü o
bisiklet için çok para biriktirmiştim,

ağlıyordum ve ayağa
kalkıp çığlık atmaya başladım.

İçgüdülerim devreye girdi ve
"Mwizi, mwizi!" diye bağırmaya başladım,

Svahilicede bu "hırsız" demek.

Ağaçların ardından
insanlar ortaya çıktı ve

kovalamaya başladılar.

Burası Afrika, halk adaleti
hareket hâlinde.

Değil mi?

Ve köşede onu sıkıştırdılar

ve yakaladılar.

Suçlu yakalandı ve

bisikletimi geri vermesini ve

özür dilemesini sağladılar.

Bilirsiniz, tipik
Afrika adaleti, değil mi?

Özür dilemesini sağladılar.

Orada yüz yüze duruyorduk,

bana baktı ve üzgün olduğunu söyledi

fakat bana aşırı kızgınlıkla bakıyordu.

Çok, çok öfkeliydi.

Temsil ettiğim şey yüzünden
beni sevmeyen birisiyle ilk kez

karşılaştığım an buydu.

Bana, şunu dermiş gibi bakıyordu;

"Sen, parlak ciltli ve bisikletli,
bana kızgınsın öyle mi?"

Beni sevmediğini öğrenmek zor bir dersti,

ama biliyor musunuz, o haklıydı.

Fakir bir ülkede yaşayan
orta sınıf bir çocuktum ben.

Benim bisikletim vardı,
onun ise çok az yiyeceği vardı.

Bazen duymayı istediğimiz,
gizlendiğimiz yerden çıkmayı

istememizi sağlayan şey,
aslında duymak istemediğimiz

mesajlardır.

Kalbinizi çalan her
cana yakın hikâye anlatıcı için,

sesleri kısılmış ve alay edilen,
böyle güzel kıyafetlerle bir sahneye

çıkma noktasına gelemeyen
yüzlerce insan vardır.

Bisiklet üzerindeki kızgın çocuk
hikâyesinden milyonlarca vardır ve

sırf kahramanlarını sevmiyoruz diye

veya yetimhaneden alıp
eve getirdiğimiz çocuk o değil diye,

onların hikâyelerini

göz ardı edemeyiz.

Hikâyelerin dünyayı daha iyi

bir yer hâline getirmediğini
düşünmemin üçüncü nedeni şu;

kişisel anlatıma kendimizi
öyle çok kaptırıyoruz ki,

büyük resmi görmeyi unutuyoruz.

Birileri bize utanç

hislerinden bahsettiği
zaman onları takdir ediyoruz,

fakat bunu baskıyla ilişkilendirmiyoruz.

Birileri mahcup hissettiğini
söylediğinde anlayışla kafamızı sallıyoruz

ama bunu ayrımcılıkla ilişkilendirmiyoruz.

Özellikle de toplumsal
adalet için, en önemli hikâyeler

hem kişiseldir,

hem de politik olanı
keşfedip anlamamızı sağlarlar.

Fakat mesele yalnızca
sevdiğimiz hikâyelere karşı

göz ardı ettiğimiz hikâyeler değil.

Gitgide daha büyük güçlerin
oynadığı ve hikâyelerin,

haberlerin yerini almaya
başladığı bir toplumda yaşıyoruz.

Değil mi?

Gerçeklerin yok oluşuna şahit olduğumuz,

duyguların ve analizlerin yönettiği

bir zamanda yaşıyoruz, sıkıcı, değil mi?

Bildiğimiz şeyden çok,
hissettiğimiz şeye değer veriyoruz.

Pew Center'a ait, Amerika'daki
eğilimler üzerine yazılan bir rapor,

30 yaş altındaki
gençlerin yalnızca %10'unun

"medyaya çok güvendiğini" belirtiyor.

Şimdi, bu önemli.

Halkın çoğunluğunun medyaya olan güveni

azalmaya başladığı anda,

hikâye anlatıcıların güven
kazandığı anlamına geliyor.

Bu iyi bir şey değil,

çünkü hikâyeler önemlidir ve birçok

açıdan sezgi sahibi olmamızı sağlarlar,

fakat medyaya ihtiyacımız var.

Toplumsal adalet
aktivisti olduğum yıllardan

biliyorum, medya kuruluşlarının,
güçlü hikâye anlatıcıların sesleriyle

birleştirilmiş güvenilir
gerçeklerine ihtiyacımız var.

Toplumsal adalet anlamında
ibreyi döndüren şey budur.

Son analizde, elbette,

dünyayı daha iyi bir yer

hâline getiren şey adalettir,

hikâyeler değil. Değil mi?

Ve peşinde olduğumuz şey adaletse eğer,

bence medyaya ya da hikâye
anlatıcılara odaklanmamalıyız.

Seyircilere, radyoyu açanlara,

internet yayını dinlemiş olanlara

odaklanmalıyız, yani

bu hepimiz demek oluyor.

Seyircilerin dünyayı daha iyi bir yer

hâline getirmek için neler
yapabileceğine dair birkaç düşünce daha.

Birincisi, eğer seyirciler
daha meraklı ve daha şüpheci olup

sevdikleri hikâyeleri oluşturan
sosyal bağlam hakkında daha çok

soru sorarlarsa eğer,
dünya daha iyi bir yer hâline

gelebilir diye düşünüyorum.

İkincisi, seyirciler
hikâye anlatımının düşünsel

bir iş olduğunu fark ederlerse,
dünya daha iyi bir yer hâline gelebilir.

Ayrıca seyircilerin en
sevdikleri web sitelerde daha fazla

düğme talep etmelerinin
önemli olduğunu düşünüyorum,

örneğin, şöyle düğmeler;

"Eğer bu hikâyeyi sevdiyseniz,

hikâyeyi anlatanın inandığı bir
amacı desteklemek için buraya tıklayın."

Veya "hikâye anlatıcının bir sonraki
büyük fikrini desteklemek için tıklayın."

Genelde kendimizi platformlara adıyoruz,

hikâyeyi anlatan kişilere değil.

Ve son olarak, seyircilerin
telefonlarını kapatarak, ekranlarından

uzaklaşarak ve güvenli görünenin

ardındaki gerçek dünyaya adım atarak

dünyayı daha iyi bir yer hâline
getirebileceklerini düşünüyorum.

Alice Walker şöyle demişti;

"Oluşturduğunuz şimdiki
zamana yakından bakın.

O, hayal ettiğiniz geleceğe benzemeli."

Hikâye anlatıcılar
hayal kurmamızı sağlayabilir

fakat bir adalet planına
sahip olmak, bizim elimizdedir.

Teşekkürler.

(Alkışlar)