Γιατί οι γυναίκες πρέπει να λένε ιστορίες της ανθρωπότητας

Για πολλούς αιώνες (και για πολλούς λόγους) η πλέον αναγνωρισμένη δημιουργική ιδιοφυΐα προέρχεται γενικά από την ανδρική προοπτική. Η θεατρικός παραγωγός Τζούντ Κέλι επισημαίνει παθιασμένα και με επιχειρήματα, ότι επηρεαζόμαστε ακόμα και όταν πρόκειται για τα γυναικεία δικαιώματα και τις γυναικείες ιστορίες. Πιστεύει ότι υπάρχει ένας πιο χρήσιμος, πιο περιεκτικός τρόπος να δούμε τον κόσμο, και καλεί τους καλλιτέχνες--γυναίκες και άντρες--να ζωγραφίσουν, να σκιτσάρουν, να γράψουν, να κινηματογραφήσουν και να φανταστούν μία διαφυλετικά ίση κοινωνία.

Γιατί θεωρούμε

ότι οι ιστορίες από τους άνδρες
αφορούν όλους εμάς,

και οι ιστορίες των γυναικών
αφορούν μόνο τις γυναίκες;

Η γιαγιά μου άφησε το σχολείο στα 12.

Έκανε 14 παιδιά.

Η μητέρα μου άφησε το
σχολείο όταν ήταν 15.

Ήταν γραμματέας.

Εγώ αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο
και έγινα θεατρική σκηνοθέτης,

αυτή η πρόοδος οφείλεται

στο γεγονός ότι άνθρωποι
που ποτέ δε θα γνωρίσω

πολέμησαν για τα δικαιώματα των γυναικών,

να ψηφίζουν, να σπουδάζουν, να προοδεύουν.

Είμαι διατεθειμένη να κάνω το ίδιο,
και προφανώς είστε επίσης κι εσείς.

Γιατί όχι;

(Χειροκρότημα)

Έτσι ίδρυσα ένα φεστιβάλ που λέγεται WOW,
Γυναίκες του Κόσμου, επτά χρόνια πριν,

και τώρα γίνεται σε 20 χώρες
στις πέντε ηπείρους.

Μία από αυτές τις χώρες
είναι η Σομαλία στην Αφρική.

Έτσι ταξίδεψα εκεί πέρσι

και μέρος της χαράς που ένοιωσα εκεί
οφειλόταν σε αυτές τις σπηλιές.

Τις σπηλιές του Laas Geel.

Αυτά τα σπήλαια λοιπόν περιέχουν μερικές
από τις πιο παλιές σπηλαιογραφίες στη γη.

Αυτές οι παραστάσεις θεωρούνται ότι
είναι περίπου 9.000 με 11.000 ετών.

Τέχνη:

τι έχει κάνει η ανθρωπότητα
από τότε που εξελίχθηκε.

Είναι το πώς μιλάμε για τους εαυτούς μας,

πώς καταλαβαίνουμε την ταυτότητά μας,

πώς κοιτάζουμε το περιβάλλον μας,

τι μαθαίνουμε για τους άλλους

λόγω του νοήματος που έχουν στη ζωή μας.

Γι'αυτό υπάρχει η τέχνη.

Κοιτάξτε λοιπόν αυτή τη μικρή φωτογραφία.

Νομίζω ότι είναι ένα μικρό κορίτσι.

Νόμιζα ότι ήταν λίγο σαν
εμένα όταν ήμουν μικρή.

Σκέφτηκα, λοιπόν, ποιος ζωγράφισε
αυτή την χαρούμενη, νεανική φιγούρα;

Ρώτησα τον επιστάτη των σπηλαίων.

Είπα, «Πείτε μου για τους άνδρες και
τις γυναίκες που τα ζωγράφισαν».

Με κοίταξε σοκαρισμένος και απάντησε,

«Δεν τις ζωγράφισαν γυναίκες».

«Πάνε 11.000 χρόνια»,
του είπα, «πώς το ξέρετε;»

(Γέλια)

Είπε, «Οι γυναίκες δεν τα κάνουν αυτά,

οι άντρες τα έφτιαξαν, όχι οι γυναίκες».

Δεν με εξέπληξε ιδιαίτερα,

επειδή αυτή είναι μια συμπεριφορά
που έχω αντιμετωπίσει συχνά

όλη μου τη ζωή σαν θεατρική σκηνοθέτης.

Μας είπαν ότι η θεϊκή γνώση

προέρχεται από το αρσενικό γένος,

από τον ιμάμη, τον παπά,
τον ραβίνο, τον ιερέα.

Ομοίως, μας είπαν ότι δημιουργική
ιδιοφυΐα κατοικεί στο αρσενικό γένος,

ότι το αρσενικό γένος

θα μπορέσει να μας πει για
το ποιοι είμαστε πραγματικά,

ότι το αρσενικό γένος θα πει
την παγκόσμια ιστορία

εκ μέρους όλων μας,

ενώ οι γυναίκες καλλιτέχνες θα ασχοληθούν
μόνο με γυναικείες εμπειρίες

και γυναικεία θέματα που αφορούν
αποκλειστικά τις γυναίκες

και δεν ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους άνδρες

με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Και αυτή η πεποίθηση που μας δίδαξαν,

πιστεύω επηρεάζει πολύ
την προθυμία μας να δεχθούμε

το ότι οι ιστορίες των γυναικών
έχουν πραγματική σημασία.

Αν πιστεύουμε ότι οι γυναικείες
ιστορίες δεν έχουν σημασία,

τότε ούτε και τα γυναικεία
δικαιώματα θα έχουν σημασία,

και συνεπώς τα πράγματα
δεν θα αλλάξουν.

Θέλω να σας πω για δύο
παραδείγματα ιστοριών

που θεωρούνται παγκόσμιας σημασίας:

τις ιστορίες του E.T. και του Άμλετ.

(Γέλια)

Πήγα λοιπόν τα δύο μου παιδιά
όταν ήταν μικρά--

η Κάρολαϊν ήταν οκτώ
και ο Ρόμπι ήταν πέντε--

να δουν τον "E.T."

Είναι μια εκπληκτική ιστορία
για έναν μικρό εξωγήινο

που καταλήγει σε μια
αμερικανική οικογένεια

με μαμά, δυο αδελφούς και μια αδελφή,

όμως εκείνος θέλει να γυρίσει σπίτι.

Όχι μόνο αυτό, αλλά κάποιοι
πολύ κακοί επιστήμονες

ήθελαν να κάνουν πειράματα πάνω του,

και τον έψαχναν.

Τα παιδιά κατέστρωσαν ένα σχέδιο.

Αποφάσισαν να τον γυρίσουν
πίσω στο διαστημόπλοιο του

όσο πιο γρήγορα μπορούσαν,

τον έχωσαν σε ένα καλάθι ποδηλάτου,
και ξεκίνησαν τη διαδρομή τους.

Δυστυχώς όμως οι κακοί το ανακάλυψαν

και τους κυνήγησαν,
είχαν σειρήνες και όπλα,

είχαν τηλεβόες, ήταν τρομακτικό,
πλησίαζαν τα παιδιά,

και εκείνα δε θα κατάφερναν να ξεφύγουν.

Ξαφνικά, ως δια μαγείας,
τα ποδήλατα σηκώθηκαν στον αέρα,

πάνω από τα σύννεφα, πάνω από το φεγγάρι,

και σώζουν τον "E.T."

Γύρισα να δω τα πρόσωπα των παιδιών μου,

και ο Ρόμπι ήταν κατενθουσιασμένος,
ήταν εκεί μαζί τους, σώζει τον E.T.,

ήταν πολύ χαρούμενος.

Γύρισα να κοιτάξω την Κάρολαϊν
και έκλαιγε με λυγμούς.

«Τι συμβαίνει;» την ρώτησα.

Μου λέει, «Γιατί δεν μπορώ να σώσω κι εγώ
τον E.T.; Γιατί δεν μπορώ να πάω;»

Ξαφνικά συνειδητοποίησα:

δεν ήταν παιδιά

αλλά αγόρια!

Όλοι τους αγόρια.

Η Κάρολαϊν, που είχε επενδύσει
τόσο πολύ στον E.T.,

δεν είχε προσκληθεί να τον σώσει,

κι ένιωσε ταπεινωμένη και περιφρονημένη.

Έτσι έγραψα στον Στίβεν Σπίλμπεργκ--

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

και είπα, «Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε

την ψυχολογική σημασία του τι έχει συμβεί,

και αν είστε διατεθειμένος να καλύψετε
τα έξοδα του ψυχολόγου».

(Γέλια)

Είκοσι χρόνια αργότερα
δεν έχω πάρει καμία απάντηση,

αλλά είμαι αισιόδοξη.

(Γέλια)

Όμως το βρήκα ενδιαφέρον,

γιατί σύμφωνα με τον ίδιο, το μήνυμα
που ήθελε να περάσει με τον E.T.,

ήταν πολύ συγκεκριμένο:

«Ήθελα να καταλάβει ο κόσμος

ότι πρέπει να αγαπήσουμε και
να αγκαλιάσουμε τη διαφορετικότητα».

Και όμως, στο σκεπτικό του
δεν συμπεριέλαβε

την διαφορετικότητα των κοριτσιών.

Εκείνος πίστευε ότι έγραφε μια ιστορία
για όλη την ανθρωπότητα.

Η Κάρολαϊν πίστευε ότι περιθωριοποίησε
το ήμισυ της ανθρωπότητας.

Εκείνος πίστευε ότι έγραφε μια ιστορία
για την ανθρώπινη καλοσύνη

εκείνη νόμιζε ότι έγραφε
μια αγορίστικη ηρωική περιπέτεια.

Είναι σύνηθες.

Οι άνδρες πιστεύουν ότι τους έχουν δοθεί
τα ηνία της καθολικής επικοινωνίας,

αλλά πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό;

Γράφουν μέσα από την ανδρική τους εμπειρία
και από την ανδρική οπτική γωνία.

Μπορούμε να το δούμε από μόνοι μας,

να εξετάσουμε όλα τα βιβλία
και τις ταινίες μας,

όλα τα αγαπημένα μας πράγματα,

και να πούμε, «Πράγματι, αυτό γράφτηκε από
άνδρα καλλιτέχνη όχι από έναν καλλιτέχνη».

Πρέπει να δούμε ότι πολλές
από αυτές τις ιστορίες

είναι γραμμένες μέσα από
την ανδρική προοπτική.

Κανένα πρόβλημα,

όμως τότε οι γυναίκες πρέπει να έχουν
το 50 τοις 100 των δικαιωμάτων

για τη σκηνή, την ταινία, το βιβλίο,

το μέρος της δημιουργίας.

Ας μιλήσουμε για τον Άμλετ.

«Να ζει κανείς ή να μη ζει.
Ιδού η απορία».

Όμως δεν είναι η δική μου απορία.

Η απορία μου είναι: γιατί δίδασκαν
σε ένα νεαρό κορίτσι

ότι αυτή ήταν η πεμπτουσία του
παραδείγματος του ανθρώπινου διλήμματος

και της ανθρώπινης εμπειρίας;

Είναι μία εξαίρετη ιστορία,

όμως μιλάει για έναν νέο
που φοβάται ότι δε θα τα καταφέρει

σαν παντοδύναμη φιγούρα
σε έναν ανδρικό κόσμο

εκτός αν πάρει εκδίκηση
για το φόνο του πατέρα του.

Μας μιλάει εκτεταμένα
για την αυτοκτονία σαν επιλογή,

όμως στην πραγματικότητα το πρόσωπο
που πράγματι αυτοκτονεί, η Οφηλία,

αφού ταπεινώθηκε και
κακοποιήθηκε από αυτόν,

δεν έχει ποτέ την ευκαιρία να μιλήσει
στο κοινό για τα δικά της συναισθήματα.

Και όταν τελείωσε με την Οφηλία,
στρέφεται στη μητέρα του,

επειδή βασικά είχε την τόλμη
να ερωτευθεί τον θείο του

και να απολαύσει το σεξ.

(Γέλια)

Είναι μια υπέροχη ιστορία,

αλλά μια ιστορία για την ανδρική διένεξη,
το ανδρικό δίλημμα, την ανδρική πάλη.

Διδάχθηκα όμως ότι ήταν
μια ιστορία για ανθρώπινα όντα,

παρά το γεγονός ότι υπάρχουν
μόνο δύο γυναίκες σ'αυτήν.

Εκτός κι αν αναμορφώσω τον εαυτό μου,

πάντα όμως θα σκέφτομαι

ότι οι γυναικείες ιστορίες έχουν λιγότερη
σημασία από εκείνες των ανδρών.

Μια γυναίκα θα μπορούσε
να είχε γράψει τον "Άμλετ",

όμως θα το είχε γράψει διαφορετικά

και δεν θα είχε παγκόσμια αναγνώριση.

Όπως λέει η συγγραφέας Μάργκαρετ Άρτγουντ,

«Όταν ένας άνδρας γράφει
ότι πλένει τα πιάτα,

είναι ρεαλισμός.

Όταν μια γυναίκα γράφει γι'αυτό,

είναι μια ατυχής γενετική διάθεση».

(Γέλια)

Αυτό δεν είναι κάτι που
ανήκει μόνο στο τότε.

Εννοώ, ότι όταν ήμουν μικρή,

ήθελα απελπισμένα να γίνω
θεατρική σκηνοθέτης,

να τι μου είπε ένας άνδρας λέκτορας:

«Λοιπόν Τζουντ, υπάρχουν τρεις γυναίκες
σκηνοθέτες στη Βρετανία», μου είπε,

«Η Τζόαν Νάιτ, που είναι λεσβία, η Τζόαν
Λίτλγουντ, που συνταξιοδοτήθηκε,

και η Μπαζ Γκουντμπόντι,
που μόλις αυτοκτόνησε.

Ποια από τις τρεις θα ήθελες να είσαι;»

(Γέλια)

Αφήνοντας στην άκρη την απαράδεκτη
προσβολή για τις γκέι γυναίκες,

το γεγονός ήταν, ότι
ήθελε να με ταπεινώσει.

Θεωρούσε ότι ήταν ανόητο
που ήθελα να γίνω σκηνοθέτης.

Το είπα στη φίλη μου Μαρίν Άλσοπ,
τη συνθέτη, και εκείνη είπε,

«Ναι, λοιπόν, και ο καθηγητής μου
στη μουσική είπε ακριβώς το ίδιο.

Είπε ότι οι γυναίκες
δεν διευθύνουν ορχήστρα».

Όμως όλα αυτά τα χρόνια
έχουμε αφήσει το στίγμα μας.

Πιστεύετε, «Λοιπόν, θα είναι
διαφορετικά τώρα».

Φοβάμαι ότι δεν είναι διαφορετικά.

Ο σημερινός επικεφαλής του
Κοσνερβατορίου στο Παρίσι

δήλωσε πρόσφατα, «Χρειάζεται
εξαιρετική σωματική δύναμη

για να διευθύνεις μια συμφωνία,

και οι γυναίκες είναι πολύ αδύναμες».

(Γέλια)

Ο καλλιτέχνης Τζόρτζ Μπάσελιτζ είπε,

«Είναι γεγονός ότι οι γυναίκες
δεν μπορούν να ζωγραφίσουν,

ή τουλάχιστον όχι πολύ καλά».

Ο συγγραφέας Β.Σ Νάιπολ
είπε δύο χρόνια πριν,

«Με τις πρώτες παραγράφους ξέρω
αν το βιβλίο το έγραψε γυναίκα,

και τότε σταματάω να διαβάζω
γιατί δεν αξίζει την προσοχή μου».

(Κοινό): Γουόα!

Και άλλα πολλά.

Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο

για να πάψουν τα κορίτσια και οι γυναίκες

να νιώθουν ότι οι ιστορίες τους
όχι μόνο δεν θεωρούνται σημαντικές,

αλλά δεν μπορούν και να τις αφηγηθούν.

Επειδή όταν καταλάβεις ότι δεν μπορείς
να σταθείς στο κέντρο της σκηνής

και να μιλήσεις εκ μέρους του κόσμου,

θα νιώσεις ότι μπορείς να προσφέρεις
μόνο σε μια μικρή, επίλεκτη ομάδα.

Θα έχεις την τάση να κάνεις μικρότερη
δουλειά σε μικρότερες σκηνές,

η οικονομική σου δύναμη
θα είναι χαμηλότερη,

το βεληνεκές σου στο κοινό
θα είναι λιγότερο,

και η αξία σου σαν καλλιτέχνης
θα είναι λιγότερη.

Δίνουμε μια απίστευτα επιφανή θέση
στους καλλιτέχνες μας,

επειδή είναι οι αφηγητές της ιστορίας μας.

Γιατί έχει σημασία αυτό για σας,
που δεν είστε καλλιτέχνες;

Ας υποθέσουμε ότι είστε τραπεζικοί ή
επιχειρηματίες ή γιατροί, ή επιστήμονες.

Θα πρέπει να σας ενδιαφέρουν
οι γυναίκες καλλιτέχνες;

Πρέπει οπωσδήποτε να σας ενδιαφέρουν,

επειδή όπως είδαμε από τις σπηλαιογραφίες,

όλοι οι πολιτισμοί, όλη η ανθρωπότητα

έχει βασιστεί σε καλλιτέχνες
που είπαν την ανθρώπινη ιστορία

κι αν η ανθρώπινη ιστορία
ειπωθεί τελικά από άνδρες

πιστέψτε με, θα αφορά άνδρες.

Ας κάνουμε λοιπόν μια αλλαγή.

Ας αλλάξουμε όλους μας τους θεσμούς,
και όχι μόνο στη Δύση.

Μην ξεχνάτε ότι αυτό το μήνυμα
περί της ανικανότητας των γυναικών

να εκφράσουν την δημιουργική ιδιοφυΐα
μεταδίδεται σε κορίτσια και γυναίκες

στη Νιγηρία, στην Κίνα,
στη Ρωσία, στην Ινδονησία.

Σε όλο τον κόσμο λένε
στα κορίτσια και τις γυναίκες

ότι δεν μπορούν να συλλάβουν
την ιδέα της καλλιτεχνικής έμπνευσης.

Θέλω να σας ρωτήσω,
εσείς το πιστεύετε αυτό;

Πιστεύετε ότι οι γυναίκες μπορούν
να είναι δημιουργικές ιδιοφυΐες;

(Χειροκρότημα και ευφημισμοί)

Τότε λοιπόν, παρακαλώ από δω και μπρος,

στηρίξτε τις γυναίκες καλλιτέχνες,
αγοράστε τα έργα τους,

επιμείνετε ότι η φωνή τους
πρέπει να ακούγεται,

βρείτε πλατφόρμες στις οποίες
η φωνή τους θα ακουστεί.

Και να θυμάστε αυτό:

κατά κάποιο τρόπο, αν αφήσουμε
αυτή τη στιγμή να περάσει

σε έναν κόσμο όπου ξέρουμε
ότι είμαστε άνισες,

εναπόκειται στους καλλιτέχνες
να φανταστούν έναν κόσμο διαφορετικό.

Καλώ όλους τους καλλιτέχνες,
γυναίκες και άνδρες,

να φανταστούν έναν κόσμο διαφυλετικά ίσο.

Ας τον ζωγραφίσουμε, ας τον σχεδιάσουμε,

ας γράψουμε γι' αυτόν,
ας τον κάνουμε ταινία.

Αν μπορέσουμε να τον φανταστούμε,

τότε θα έχουμε την ενέργεια και το σθένος

να τον φτιάξουμε.

Όταν βλέπω αυτό το κοριτσάκι,

από 11.000 χιλιάδες χρόνια πριν,

θέλω να ξέρω ότι αυτό το κοριτσάκι σήμερα

θα έχει το δικαίωμα να κάνει όνειρα,

και να αποφασίζει για το μέλλον της,

και θα έχει δικαίωμα να μιλήσει
εκ μέρους όλου του κόσμου,

να αναγνωριστεί γι' αυτό

και να χειροκροτηθεί.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)