Dünyanın gizli müzik ayinleri

Fransız sinemacı Vincent Moon sadece bir sırt çantası, bir dizüstü bilgisayar ve bir kamerayla dünyayı geziyor. Arcade Fire'ı bir asansörde, Bon Iver'ı bir evin mutfağında çekmişliği var. Çeçenistan'daki bir Sufi ayininin ve Peru'daki bir ayahuasca yolculuğunun kesintisiz çekim filmlerinin altında da imzası var. Bu konuşmada film ve müziğin, insanların kendi kültürlerini farklı görmesine nasıl yardımcı olabileceğini açıklıyor. Ardından da caz efsanesi Naná Vasconcelos sahne alıyor.

Bilgisayarları, kameraları, mikrofonları dünyayı mümkün olduğunca farkı yansıtacak şekilde nasıl kullanabiliriz?

İnterneti yeni bir sinema türü yaratmak için
kullanmak nasıl mümkün olabilir?

Ve hatta, neden kayıt yapıyoruz?

10 yıl önce filmler yapmaya,
aklımda böyle basit sorularla başladım.

Önce Christophe Abric adında bir arkadaşımla
bağımsız müziğe adanmış

La Blogothèque adında bir internet sitemiz vardı.
Müzik için deli oluyorduk.

Müziği farklı bir şekilde yansıtmak, sevdiğimiz
müzikleri, hayran olduğumuz müzisyenleri

mümkün olduğunca müzik piyasasından uzak ve

bağlı olduğu klişelerden uzak
bir şekilde filme almak istedik.

Her hafta internette
seanslar yayınlamaya başladık.

Şimdi oradan birkaç parça izleyeceğiz.

Duşta Grizzly Bear'den

bir Paris kafesinde çalan Sigur Rós'a.

Eyfel Kulesi'nde çalan Phoenix'ten

New York'ta otel odasındaki Tom Jones'a.

Olympiades'da bir asansördeki Arcade Fire'dan

Brooklyn'de merdivenden inen Beirut'a.

Arabadaki R.E.M.'den

Fransa'nın güneyinde gece vakti
bir masanın etrafındaki The National'a.

Montmartre'taki bir dairede
arkadaşlarıyla çalan Bon Iver'dan

uzun bir gece geçiren Yeasayer'a ve
daha nice tanınmayan ya da çok ünlü gruba.

Bütün o filmleri internette ücretsiz yayınladık ve filmleri
paylaşıp müziği farklı bir şekilde yansıtmak istedik.

Bütün o yeni teknolojileri kullanarak
farklı bir tür yakınlık yaratmak istedik.

O zamanlar, yani 10 yıl önce
internette böyle bir proje yoktu.

Ve sanıyorum ki yaptığımız Take Away Shows
(Paket Servis Konserler) projesi

bu sayede milyonlarca izleyiciye
ulaşarak çok başarılı oldu.

Bir süre sonra ben biraz...
Başka bir yere gitmek istedim.

Seyahat etme ve başka müzikler keşfetme,
dünyanın farklı yerlerine gitme ihtiyacı hissettim.

Ve aslında aklımda
göçebe sinemacılık gibi bir fikir vardı.

Yeni teknolojiler kullanımı ve yolculuk,
bir araya nasıl gelebilirdi?

Filmlerimi bir otobüste And Dağları'nı
geçerken nasıl montajlayabilirdim?

Ve dünya çapında
beş yıllık bir seyahate çıktım.

O dönemde dijital film ve plak şirketi
Petites Planètes'ı kurdum.

Aynı zamanda Fransız sinemacı
Chris Marker'a saygı duruşu niteliğindeydi.

O yeni filmlerden birkaç görüntü
daha izleyeceğiz.

Kuzey Brezilya'nın tecno brega kraliçesi
Gaby Amarantos'tan

Çeçenistan'da bir kadın korosuna.

Singapur'da One Man Nation'la
deneysel elektronik müzikten

São Paolo'daki çatısında şarkı söyleyen
Brezilyalı efsane Tom Zé'ye.

Ermenistanlı harika rock grubu The Bambir'den

Tiflis, Gürcistan'da bir restoranda çalan
yöresel şarkılara.

Cakarta, Endonezya'dan harika bir
retro pop grubu olan White Shoes'dan

Kiev, Ukrayna'dan devrimsel bir grup olan
DakhaBrakha'ya.

Tomi Lebrero, bandoneonu ve
Buenos Aires, Arjantin'den arkadaşlarından

dünyanın dört bir yanında
birçok başka yere ve müzisyene.

Seyahat gibi olmasını istedim.

Arkamda büyük bir şirketle ve planlı bir şekilde
onca filmi çekmek imkansız olurdu.

Bir sırt çantasıyla tek başıma
seyahat ediyordum.

İçinde bilgisayar, kamera,
mikrofonlar vardı.

Yalnızdım ama aslında
gittiğim yerin yerlileriyleydim.

Kesinlikle profesyonellerden oluşmayan
ekibimle olay yerinde tanışıyordum.

Bir yerden bir diğerine gidip
seyahat eder gibi film çekiyordum.

Gerçekten de sinemanın şöyle
basit bir şey olabileceğine inandım:

"Bir film çekmek istiyorum ve sen
bana bu gece kalacak bir yer vereceksin."

"Ben sana sinemada bir an vereceğim,
sen de bana caipirinha ikram edeceksin."

Ya da başka içecekler.
Nerede olduğunuza bağlı.

Peru'da pisco sour içiyorlar.

Aslında Peru'ya gittiğimde
orada ne yapacağımı hiç bilmiyordum.

Elimde sadece bir kişiye ait
bir telefon numarası vardı.

Üç ay sonra, bütün ülkeyi gezdikten sonra
sırf oralıların yardımıyla 33 film çekmiştim.

Hep şu soruyu sorduğum
insanların yardımıyla:

"Bugün burada kaydedilecek önemli ne var?"

Bu şekilde yaşayarak, plansız
çalışarak ana göre tepki verebildim ve

o an ne yapmanın önemli
olduğuna karar verebildim.

"Bu insanı kaydetmek önemli."

"Bu alışverişi yaratmak önemli."

Çeçenistan'a gittiğimde tanıştığım ilk kişi bana baktı ve
"burada ne arıyorsun" dedi.

"Gazeteci misin?
Sivil toplum örgütü? Siyaset?"

"Ne tarz sorunları araştıracaksın?"

Ama aslında orada bulunma sebebim
Çeçenistan'daki Sufi ayinlerini araştırmaktı.

Çeçenistan'daki, bölge dışında
hiç bilinmeyen inanılmaz Sufi kültürünü.

İnsanlar, onlara o filmleri
vereceğimi anlar anlamaz...

Creative Commons lisansı altında
internette ücretsiz yayınlardım ama

ayrıca filmleri insanlara verirdim ve
onlarla istediklerini yapmalarına izin verirdim.

Tek isteğim onları güzel
bir çerçevede yansıtmaktı.

Onları öyle bir şekilde resmedeyim ki ileride
torunları baktığında şöyle desinler istedim:

"Vay be. Dedem, Beyoncé kadar havalıymış."
Bu gerçekten önemli bir şey.

Çok önemli çünkü insanlar bu sayede kendi kültürlerini
ve vatanlarını farklı bir gözle görebilecek.

Farklı düşünecekler.
Çeşitliliği korumanın yolu olabilir bu.

Neden kayıt yapıyoruz?

Amerikalı filozof Hakim Bey'in
çok güzel bir sözü var:

"Her kayıt, canlı bir performansın mezar taşıdır."

Görsele doymuş olan bu çağda
akılda tutmak için çok güzel bir cümle.

Ne anlamı var? Amacımız ne?

Araştırma yaparken şu fikir hâlâ aklımdaydı:
Bunun anlamı ne?

Müzik üzerine araştırma yapıyordum.
Kökenini bulmaya çalışıyordum.

Tüm bunlar nereden geliyor?

Ben Fransızım. Neler keşfedeceğimi hiç bilmiyordum.
Çok basit bir şeydi:

Başlangıçta her şey kutsaldı ve
müzik, ruhani şifaydı.

Kameramı, küçük aracımı yakınlaşmak için,
sadece transı kaydetmek için değil, muadilini,

bir sine-trans olabilir, bulmak için, insanlarla tamamen
ahenk içinde bir şey bulmak için nasıl kullanabilirim?

Şimdi yaptığım araştırma bu konuda.
Ruhanilik, dünyadaki yeni ruhlar üzerine.

Şimdi birkaç görüntü daha izleyelim.

Endonezya'daki Tana Toraja
cenaze ayininden

Etiyopya'nın kuzeyinde bir
Paskalya törenine.

Cava Adası'nda popüler bir
trans ayini olan jathilan'dan

Brezilya'nın kuzeyindeki Umbanda'ya.

Çeçenistan'ın Sufi ayinlerinden

Ermenistan'ın en kutsal
kilisesinde bir ayine.

Etiyopya'nın kutsal şehri
Harar'da Sufi şarkılarından

Peru'daki Amazon'un derinliklerinde
Shipibo'yla bir ayahuasca ayinine.

Ve şu anda Brezilya'da Priscilla Telmon'la birlikte
yaptığım "Híbridos" (Melezler) isimli yeni projem.

Ülkenin dört bir yanındaki yeni
ruhani akımlar üzerine bir araştırma.

Bu, "deneysel etnografya" adını verdiğim
küçük bir arayışım.

Bütün bu farklı türleri karıp
belli bir karmaşıklığı geri kazanmaya çalışıyorum.

Neden kayıt yapıyoruz?
Hâlâ oradaydım.

Sinemanın bize
görmeyi öğrettiğine inanıyorum.

Dünyayı gösterme tarzımız,
dünyayı görme tarzımızı değiştirecek.

Yaşadığımız dönemde medya, dünyayı
çok, çok berbat şekilde yansıtıyor:

Şiddet, radikaller, sadece çarpıcı olaylar,
günlük hayatın sadece basitleştirilmiş halleri.

Bence belirli bir karmaşıklığı
geri kazanmak için kayıt yapıyoruz.

Bugün hayatı yeniden şekillendirmek
için yeni imge biçimleri yaratmalıyız.

Ve bu çok basit.
Çok teşekkürler.

Vincent, Vincent, Vincent.

Teşekkürler. Sıradaki performans için hazırlanmamız
lazım ve sana bir soru soracağım:

Bize gösterdiğin yerler gibi yerlere
gidiyorsun ve yanında bir kamera oluyor.

Hoş karşılandığını farz ediyorum ama
her zaman çok da hoş karşılanmıyorsundur.

Kutsal ayinlere; bir köyde, kasabada, bir grup insanın
içinde özel anlara giriyorsun.

Kamerayla gittiğinde
buzları nasıl kırıyorsun?

Bilgimden ziyade
bedenimle kırıyorum sanırım.

Seyahat etmenin bana öğrettiği bu oldu: Bedenin
hafızasına, beynin hafızasından daha çok güvenmek.

Saygı duymak ileri adım atmaktır,
geri adım atmak değil.

Bedeninizi o anda, tören sırasında,
mekanlarda kullanmak

insanların sizi hoş karşılamasını ve
enerjinizi anlamasını sağlıyor.

Videolarının çoğunun
tek seferde çekildiğini söylemiştin bana.

Fazla montaj yapmıyorsun.

Yani seansların başında uzunluk, vesaire açısından
bizim için videolara montaj yaptın.

Onun haricinde pek planlama yapmadan gözlerinin
önünde olan biteni kaydediyorsun, öyle mi?

Doğru mu?

Görüntüyü kesmediğimiz sürece, izleyicinin olduğu
gibi izlemesine izin verirsek izleyiciler kendilerini

o ana ve mekana daha yakın
hisseder diye düşündüm.

Sürekli bir mekandan diğerine geçmemeyi,
zamanın akmasına izin vermeyi

izleyiciye saygı olarak görüyorum.

Brezilya'daki yeni projen "Híbridos"u
bana birkaç kelimeyle anlat.

TEDGlobal'a gelmeden hemen önce
o proje için bütün ülkeyi geziyordun.

Bize biraz bundan bahset.

"Híbridos"... Brezilya'nın gerçekten de klişeler bir yana,
dünyanın en harika dindar ülkesi olduğunu,

ruhsallık ve ruhani akımlardaki
deneysellik adına

en harika ülke olduğunu düşünüyorum.

Yıl boyunca yapacağım
büyük bir proje bu.

Brezilya'nın birçok farklı bölgesinde, çok farklı
tarikat çeşitlerinde araştırma yapacağım ve

insanların günümüzde ruhanilikle
nasıl birlikte yaşadığını anlamaya çalışacağım.

Birazdan sahneye çıkacak ve
Vincent'ın takdim edeceği adam

onun eski videolarından
birine konu olan biri.

Onunla ne zaman video çektin?

Dört yıl önce galiba.
İlk seyahatimde.

Yani Brezilya'daki ilk videolarındandı.

Brezilya'daki ilk videolarımdandı, evet.

Videoyu onun memleketi olan Recife'de çektim.

O zaman onu takdim edelim.
Kimi bekliyoruz?

Çok kısa tutacağım.

Tüm zamanların en büyük Brezilyalı müzisyenlerinden
birini sahneye çağırmak benim için büyük onur.

Karşınızda Naná Vasconcelos.
-Naná Vasconcelos!

Hadi ormana gidelim.