Return to Video

Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość dżumy - Sharon N. DeWitte

  • 0:07 - 0:10
    Wyobraź sobie, że połowa ludzi
    z twojej okolicy, miasta
  • 0:10 - 0:13
    czy nawet całego kraju, zniknęła.
  • 0:13 - 0:16
    Brzmi to niczym motyw
    z filmu o apokalipsie,
  • 0:16 - 0:19
    ale coś takiego naprawdę
    miało miejsce w XIV wieku,
  • 0:19 - 0:23
    podczas epidemii zwanej Czarną Śmiercią.
  • 0:23 - 0:27
    Przenosząc się z Chin przez Azję,
    Bliski Wschód, Afrykę i Europę,
  • 0:27 - 0:32
    niszczycielska pandemia pochłonęła
    aż 1/5 światowej populacji,
  • 0:32 - 0:36
    zabijając blisko 50% Europejczyków
    w ciągu czterech lat.
  • 0:36 - 0:40
    Najbardziej zadziwiającym fenomenem
    dotyczącym Czarnej Śmierci,
  • 0:40 - 0:42
    jest fakt, że choroba
    nie była niczym nowym.
  • 0:42 - 0:46
    Prześladowała ludzkość od wieków.
  • 0:46 - 0:49
    Analiza DNA kości i zębów z tamtego okresu
  • 0:49 - 0:54
    oraz z wcześniejszych epidemii,
    na przykład Dżumy Justyniana z 541 roku,
  • 0:54 - 0:57
    dowodzi, że obie plagi
    spowodowała pałeczka dżumy,
  • 0:57 - 1:02
    ta sama bakteria,
    która wywołuje tę chorobę dzisiaj.
  • 1:02 - 1:06
    Oznacza to, że ta sama choroba,
    wywoływana przez ten sam patogen,
  • 1:06 - 1:10
    zachowuje się i przenosi
    zupełnie inaczej w różnych epokach.
  • 1:10 - 1:14
    Nawet przez odkryciem antybiotyków,
    najdotkliwsze współczesne epidemie,
  • 1:14 - 1:18
    jak ta, która pojawiła się
    na początku XX wieku w Indiach,
  • 1:18 - 1:21
    zabiły zaledwie 3% populacji.
  • 1:21 - 1:25
    Współczesne wybuchy epidemii
    pozostają w jednym miejscu
  • 1:25 - 1:28
    lub przemieszczają się powoli,
    przenoszone przez pchły gryzoni.
  • 1:28 - 1:31
    Ale średniowieczna Czarna Śmierć,
    szerzyła się lotem błyskawicy,
  • 1:31 - 1:35
    prawdopodobnie bezpośrednio między ludźmi.
  • 1:35 - 1:40
    Genetyczne porównania starszych
    i obecnych szczepów pałeczki dżumy
  • 1:40 - 1:43
    nie wykazały żadnych
    znaczących genetycznych różnic.
  • 1:43 - 1:46
    To, że poprzednia epidemia
    okazała się tak zabójcza,
  • 1:46 - 1:50
    nie zależało od bakterii,
    ale od jej nosicieli.
  • 1:50 - 1:52
    Przez 300 lat późnego Średniowiecza
  • 1:52 - 1:55
    cieplejszy klimat i rozwój rolnictwa
  • 1:55 - 1:59
    sprawiły, że populacja Europy
    znacząco wzrosła.
  • 1:59 - 2:01
    Z taką ilością osób do wykarmienia,
  • 2:01 - 2:04
    koniec ciepłego okresu
    oznaczał katastrofę.
  • 2:04 - 2:07
    Wysoki wskaźnik urodzeń
    i kiepskie zbiory sprawiły,
  • 2:07 - 2:10
    że ziemia nie mogła
    wyżywić całej populacji.
  • 2:10 - 2:13
    Nadmiar siły roboczej sprawiał,
    że dochody były niskie.
  • 2:13 - 2:16
    W rezultacie większość Europejczyków
    w początkach XIV wieku
  • 2:16 - 2:19
    spotkał stały spadek standardów życia.
  • 2:19 - 2:25
    Naznaczeni głodem, biedą i chorobami,
    stali się podatni na infekcje.
  • 2:25 - 2:28
    Szkielety ofiar Czarnej Śmierci w Londynie
  • 2:28 - 2:33
    wyraźnie wskazują na niedożywienie
    i liczne wcześniejsze choroby.
  • 2:33 - 2:37
    Niszczycielska siła Czarnej Śmierci
    zmieniła ludzkość na dwa ważne sposoby.
  • 2:37 - 2:40
    Na poziomie socjalnym,
    gwałtowny spadek populacji
  • 2:40 - 2:44
    doprowadził do ważnych zmian
    w europejskich warunkach ekonomicznych.
  • 2:44 - 2:46
    Z większą ilością żywności,
  • 2:46 - 2:47
    większym obszarem upraw
  • 2:47 - 2:50
    i wyższymi płacami
    dla rolników i robotników
  • 2:50 - 2:52
    zaczęto lepiej się odżywiać i dłużej żyć,
  • 2:52 - 2:55
    jak dowodzą badania z cmentarzy Londynu.
  • 2:55 - 2:59
    Wyższe standardy życia
    zwiększyły mobilność społeczną,
  • 2:59 - 3:03
    osłabiły feudalizm i doprowadziły
    do reform politycznych.
  • 3:03 - 3:07
    Ale epidemia miała także
    znaczący wpływ biologiczny.
  • 3:07 - 3:10
    Nagła śmierć tak wielu wątłych
    i podatnych na choroby ludzi
  • 3:10 - 3:14
    pozostawiła populację
    z zupełnie inną pulą genową,
  • 3:14 - 3:17
    łącznie z genami, które mogły
    pomóc ocalałym zwalczyć chorobę.
  • 3:17 - 3:20
    Ponieważ takie mutacje często
    wywołują też odporność
  • 3:20 - 3:23
    na wiele innych, podobnych patogenów,
  • 3:23 - 3:27
    genetyczne konsekwencje Czarnej Śmierci
  • 3:27 - 3:29
    są dla nas niezwykle korzystne.
  • 3:29 - 3:32
    Dziś zagrożenie epidemią
    na skalę Czarnej Śmierci
  • 3:32 - 3:36
    zostało właściwie wyeliminowane
    dzięki antybiotykom.
  • 3:36 - 3:41
    Mimo to, dżuma wciąż zabija
    kilka tysięcy osób rocznie,
  • 3:41 - 3:43
    a ostatnie powstanie
    szczepu odpornego na leki
  • 3:43 - 3:46
    grozi powrotem cięższych czasów.
  • 3:46 - 3:49
    Poznawanie przyczyn i skutków
    Czarnej Śmierci jest niezwykle ważne,
  • 3:49 - 3:53
    nie tylko dla zrozumienia,
    jak w przeszłości ukształtowała ona świat.
  • 3:53 - 3:57
    Może także pomóc nam uniknąć
    podobnego koszmaru w przyszłości.
Title:
Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość dżumy - Sharon N. DeWitte
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/the-past-present-and-future-of-the-bubonic-plague-sharon-n-dewitte

Dżuma, choroba, która zabiła w XIV wieku blisko 1/5 światowej populacji, jest wciąż obecna. Teraz jednak umiera na nią jedynie kilka tysięcy osób rocznie. W jaki sposób ta liczba zmalała tak drastycznie? Sharon N. DeWitte bada przyczyny i skutki Czarnej Śmierci oraz wyjaśnia, jak te informacje mogą pomóc nam przygotować się na ewentualne wybuchy epidemii dżumy w przyszłości.

Lekcja: Sharon N. DeWitte, animacja: Steff Lee.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:13

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.