1
00:00:06,580 --> 00:00:10,082
Wyobraź sobie, że połowa ludzi 
z twojej okolicy, miasta

2
00:00:10,082 --> 00:00:12,995
czy nawet całego kraju, zniknęła.

3
00:00:12,995 --> 00:00:16,336
Brzmi to niczym motyw
z filmu o apokalipsie,

4
00:00:16,336 --> 00:00:19,049
ale coś takiego naprawdę 
miało miejsce w XIV wieku,

5
00:00:19,049 --> 00:00:22,898
podczas epidemii zwanej Czarną Śmiercią.

6
00:00:22,898 --> 00:00:26,869
Przenosząc się z Chin przez Azję,
Bliski Wschód, Afrykę i Europę,

7
00:00:26,869 --> 00:00:31,743
niszczycielska pandemia pochłonęła
aż 1/5 światowej populacji,

8
00:00:31,743 --> 00:00:36,469
zabijając blisko 50% Europejczyków
w ciągu czterech lat.

9
00:00:36,469 --> 00:00:39,585
Najbardziej zadziwiającym fenomenem
dotyczącym Czarnej Śmierci,

10
00:00:39,585 --> 00:00:42,478
jest fakt, że choroba 
nie była niczym nowym.

11
00:00:42,478 --> 00:00:45,654
Prześladowała ludzkość od wieków.

12
00:00:45,654 --> 00:00:48,921
Analiza DNA kości i zębów z tamtego okresu

13
00:00:48,921 --> 00:00:54,091
oraz z wcześniejszych epidemii,
na przykład Dżumy Justyniana z 541 roku,

14
00:00:54,091 --> 00:00:57,471
dowodzi, że obie plagi 
spowodowała pałeczka dżumy,

15
00:00:57,471 --> 00:01:02,077
ta sama bakteria, 
która wywołuje tę chorobę dzisiaj.

16
00:01:02,077 --> 00:01:06,100
Oznacza to, że ta sama choroba,
wywoływana przez ten sam patogen,

17
00:01:06,100 --> 00:01:10,244
zachowuje się i przenosi 
zupełnie inaczej w różnych epokach.

18
00:01:10,244 --> 00:01:14,377
Nawet przez odkryciem antybiotyków,
najdotkliwsze współczesne epidemie,

19
00:01:14,377 --> 00:01:17,804
jak ta, która pojawiła się 
na początku XX wieku w Indiach,

20
00:01:17,804 --> 00:01:21,277
zabiły zaledwie 3% populacji.

21
00:01:21,277 --> 00:01:24,509
Współczesne wybuchy epidemii
pozostają w jednym miejscu

22
00:01:24,509 --> 00:01:28,058
lub przemieszczają się powoli,
przenoszone przez pchły gryzoni.

23
00:01:28,058 --> 00:01:31,091
Ale średniowieczna Czarna Śmierć,
szerzyła się lotem błyskawicy,

24
00:01:31,091 --> 00:01:35,002
prawdopodobnie bezpośrednio między ludźmi.

25
00:01:35,002 --> 00:01:39,713
Genetyczne porównania starszych
i obecnych szczepów pałeczki dżumy

26
00:01:39,713 --> 00:01:43,248
nie wykazały żadnych 
znaczących genetycznych różnic.

27
00:01:43,248 --> 00:01:46,303
To, że poprzednia epidemia
okazała się tak zabójcza,

28
00:01:46,303 --> 00:01:49,599
nie zależało od bakterii,
ale od jej nosicieli.

29
00:01:49,599 --> 00:01:52,397
Przez 300 lat późnego Średniowiecza

30
00:01:52,397 --> 00:01:54,839
cieplejszy klimat i rozwój rolnictwa

31
00:01:54,839 --> 00:01:58,777
sprawiły, że populacja Europy
znacząco wzrosła.

32
00:01:58,777 --> 00:02:00,634
Z taką ilością osób do wykarmienia,

33
00:02:00,634 --> 00:02:03,687
koniec ciepłego okresu
oznaczał katastrofę.

34
00:02:03,687 --> 00:02:06,600
Wysoki wskaźnik urodzeń
i kiepskie zbiory sprawiły,

35
00:02:06,600 --> 00:02:09,899
że ziemia nie mogła 
wyżywić całej populacji.

36
00:02:09,899 --> 00:02:13,048
Nadmiar siły roboczej sprawiał,
że dochody były niskie.

37
00:02:13,048 --> 00:02:16,402
W rezultacie większość Europejczyków
w początkach XIV wieku

38
00:02:16,402 --> 00:02:19,489
spotkał stały spadek standardów życia.

39
00:02:19,489 --> 00:02:24,681
Naznaczeni głodem, biedą i chorobami,
stali się podatni na infekcje.

40
00:02:24,681 --> 00:02:28,216
Szkielety ofiar Czarnej Śmierci w Londynie

41
00:02:28,216 --> 00:02:32,626
wyraźnie wskazują na niedożywienie
i liczne wcześniejsze choroby.

42
00:02:32,626 --> 00:02:37,271
Niszczycielska siła Czarnej Śmierci
zmieniła ludzkość na dwa ważne sposoby.

43
00:02:37,271 --> 00:02:40,362
Na poziomie socjalnym,
gwałtowny spadek populacji

44
00:02:40,362 --> 00:02:43,717
doprowadził do ważnych zmian 
w europejskich warunkach ekonomicznych.

45
00:02:43,717 --> 00:02:45,535
Z większą ilością żywności,

46
00:02:45,535 --> 00:02:46,836
większym obszarem upraw

47
00:02:46,836 --> 00:02:49,836
i wyższymi płacami 
dla rolników i robotników

48
00:02:49,836 --> 00:02:52,221
zaczęto lepiej się odżywiać i dłużej żyć,

49
00:02:52,221 --> 00:02:55,221
jak dowodzą badania z cmentarzy Londynu.

50
00:02:55,221 --> 00:02:58,955
Wyższe standardy życia 
zwiększyły mobilność społeczną,

51
00:02:58,955 --> 00:03:03,244
osłabiły feudalizm i doprowadziły
do reform politycznych.

52
00:03:03,244 --> 00:03:06,786
Ale epidemia miała także 
znaczący wpływ biologiczny.

53
00:03:06,786 --> 00:03:10,357
Nagła śmierć tak wielu wątłych
i podatnych na choroby ludzi

54
00:03:10,357 --> 00:03:14,042
pozostawiła populację 
z zupełnie inną pulą genową,

55
00:03:14,042 --> 00:03:17,299
łącznie z genami, które mogły 
pomóc ocalałym zwalczyć chorobę.

56
00:03:17,299 --> 00:03:20,357
Ponieważ takie mutacje często
wywołują też odporność

57
00:03:20,357 --> 00:03:23,269
na wiele innych, podobnych patogenów,

58
00:03:23,269 --> 00:03:26,638
genetyczne konsekwencje Czarnej Śmierci

59
00:03:26,638 --> 00:03:29,287
są dla nas niezwykle korzystne.

60
00:03:29,287 --> 00:03:32,328
Dziś zagrożenie epidemią 
na skalę Czarnej Śmierci

61
00:03:32,328 --> 00:03:35,528
zostało właściwie wyeliminowane 
dzięki antybiotykom.

62
00:03:35,528 --> 00:03:40,596
Mimo to, dżuma wciąż zabija
kilka tysięcy osób rocznie,

63
00:03:40,596 --> 00:03:43,103
a ostatnie powstanie
szczepu odpornego na leki

64
00:03:43,103 --> 00:03:45,983
grozi powrotem cięższych czasów.

65
00:03:45,983 --> 00:03:49,278
Poznawanie przyczyn i skutków
Czarnej Śmierci jest niezwykle ważne,

66
00:03:49,278 --> 00:03:53,212
nie tylko dla zrozumienia,
jak w przeszłości ukształtowała ona świat.

67
00:03:53,212 --> 00:03:56,686
Może także pomóc nam uniknąć
podobnego koszmaru w przyszłości.