WEBVTT

00:00:06.580 --> 00:00:10.082
Wyobraź sobie, że połowa ludzi 
z twojej okolicy, miasta

00:00:10.082 --> 00:00:12.995
czy nawet całego kraju, zniknęła.

00:00:12.995 --> 00:00:16.336
Brzmi to niczym motyw
z filmu o apokalipsie,

00:00:16.336 --> 00:00:19.049
ale coś takiego naprawdę 
miało miejsce w XIV wieku,

00:00:19.049 --> 00:00:22.898
podczas epidemii zwanej Czarną Śmiercią.

00:00:22.898 --> 00:00:26.869
Przenosząc się z Chin przez Azję,
Bliski Wschód, Afrykę i Europę,

00:00:26.869 --> 00:00:31.743
niszczycielska pandemia pochłonęła
aż 1/5 światowej populacji,

00:00:31.743 --> 00:00:36.469
zabijając blisko 50% Europejczyków
w ciągu czterech lat.

00:00:36.469 --> 00:00:39.585
Najbardziej zadziwiającym fenomenem
dotyczącym Czarnej Śmierci,

00:00:39.585 --> 00:00:42.478
jest fakt, że choroba 
nie była niczym nowym.

00:00:42.478 --> 00:00:45.654
Prześladowała ludzkość od wieków.

00:00:45.654 --> 00:00:48.921
Analiza DNA kości i zębów z tamtego okresu

00:00:48.921 --> 00:00:54.091
oraz z wcześniejszych epidemii,
na przykład Dżumy Justyniana z 541 roku,

00:00:54.091 --> 00:00:57.471
dowodzi, że obie plagi 
spowodowała pałeczka dżumy,

00:00:57.471 --> 00:01:02.077
ta sama bakteria, 
która wywołuje tę chorobę dzisiaj.

00:01:02.077 --> 00:01:06.100
Oznacza to, że ta sama choroba,
wywoływana przez ten sam patogen,

00:01:06.100 --> 00:01:10.244
zachowuje się i przenosi 
zupełnie inaczej w różnych epokach.

00:01:10.244 --> 00:01:14.377
Nawet przez odkryciem antybiotyków,
najdotkliwsze współczesne epidemie,

00:01:14.377 --> 00:01:17.804
jak ta, która pojawiła się 
na początku XX wieku w Indiach,

00:01:17.804 --> 00:01:21.277
zabiły zaledwie 3% populacji.

00:01:21.277 --> 00:01:24.509
Współczesne wybuchy epidemii
pozostają w jednym miejscu

00:01:24.509 --> 00:01:28.058
lub przemieszczają się powoli,
przenoszone przez pchły gryzoni.

00:01:28.058 --> 00:01:31.091
Ale średniowieczna Czarna Śmierć,
szerzyła się lotem błyskawicy,

00:01:31.091 --> 00:01:35.002
prawdopodobnie bezpośrednio między ludźmi.

00:01:35.002 --> 00:01:39.713
Genetyczne porównania starszych
i obecnych szczepów pałeczki dżumy

00:01:39.713 --> 00:01:43.248
nie wykazały żadnych 
znaczących genetycznych różnic.

00:01:43.248 --> 00:01:46.303
To, że poprzednia epidemia
okazała się tak zabójcza,

00:01:46.303 --> 00:01:49.599
nie zależało od bakterii,
ale od jej nosicieli.

00:01:49.599 --> 00:01:52.397
Przez 300 lat późnego Średniowiecza

00:01:52.397 --> 00:01:54.839
cieplejszy klimat i rozwój rolnictwa

00:01:54.839 --> 00:01:58.777
sprawiły, że populacja Europy
znacząco wzrosła.

00:01:58.777 --> 00:02:00.634
Z taką ilością osób do wykarmienia,

00:02:00.634 --> 00:02:03.687
koniec ciepłego okresu
oznaczał katastrofę.

00:02:03.687 --> 00:02:06.600
Wysoki wskaźnik urodzeń
i kiepskie zbiory sprawiły,

00:02:06.600 --> 00:02:09.899
że ziemia nie mogła 
wyżywić całej populacji.

00:02:09.899 --> 00:02:13.048
Nadmiar siły roboczej sprawiał,
że dochody były niskie.

00:02:13.048 --> 00:02:16.402
W rezultacie większość Europejczyków
w początkach XIV wieku

00:02:16.402 --> 00:02:19.489
spotkał stały spadek standardów życia.

00:02:19.489 --> 00:02:24.681
Naznaczeni głodem, biedą i chorobami,
stali się podatni na infekcje.

00:02:24.681 --> 00:02:28.216
Szkielety ofiar Czarnej Śmierci w Londynie

00:02:28.216 --> 00:02:32.626
wyraźnie wskazują na niedożywienie
i liczne wcześniejsze choroby.

00:02:32.626 --> 00:02:37.271
Niszczycielska siła Czarnej Śmierci
zmieniła ludzkość na dwa ważne sposoby.

00:02:37.271 --> 00:02:40.362
Na poziomie socjalnym,
gwałtowny spadek populacji

00:02:40.362 --> 00:02:43.717
doprowadził do ważnych zmian 
w europejskich warunkach ekonomicznych.

00:02:43.717 --> 00:02:45.535
Z większą ilością żywności,

00:02:45.535 --> 00:02:46.836
większym obszarem upraw

00:02:46.836 --> 00:02:49.836
i wyższymi płacami 
dla rolników i robotników

00:02:49.836 --> 00:02:52.221
zaczęto lepiej się odżywiać i dłużej żyć,

00:02:52.221 --> 00:02:55.221
jak dowodzą badania z cmentarzy Londynu.

00:02:55.221 --> 00:02:58.955
Wyższe standardy życia 
zwiększyły mobilność społeczną,

00:02:58.955 --> 00:03:03.244
osłabiły feudalizm i doprowadziły
do reform politycznych.

00:03:03.244 --> 00:03:06.786
Ale epidemia miała także 
znaczący wpływ biologiczny.

00:03:06.786 --> 00:03:10.357
Nagła śmierć tak wielu wątłych
i podatnych na choroby ludzi

00:03:10.357 --> 00:03:14.042
pozostawiła populację 
z zupełnie inną pulą genową,

00:03:14.042 --> 00:03:17.299
łącznie z genami, które mogły 
pomóc ocalałym zwalczyć chorobę.

00:03:17.299 --> 00:03:20.357
Ponieważ takie mutacje często
wywołują też odporność

00:03:20.357 --> 00:03:23.269
na wiele innych, podobnych patogenów,

00:03:23.269 --> 00:03:26.638
genetyczne konsekwencje Czarnej Śmierci

00:03:26.638 --> 00:03:29.287
są dla nas niezwykle korzystne.

00:03:29.287 --> 00:03:32.328
Dziś zagrożenie epidemią 
na skalę Czarnej Śmierci

00:03:32.328 --> 00:03:35.528
zostało właściwie wyeliminowane 
dzięki antybiotykom.

00:03:35.528 --> 00:03:40.596
Mimo to, dżuma wciąż zabija
kilka tysięcy osób rocznie,

00:03:40.596 --> 00:03:43.103
a ostatnie powstanie
szczepu odpornego na leki

00:03:43.103 --> 00:03:45.983
grozi powrotem cięższych czasów.

00:03:45.983 --> 00:03:49.278
Poznawanie przyczyn i skutków
Czarnej Śmierci jest niezwykle ważne,

00:03:49.278 --> 00:03:53.212
nie tylko dla zrozumienia,
jak w przeszłości ukształtowała ona świat.

00:03:53.212 --> 00:03:56.686
Może także pomóc nam uniknąć
podobnego koszmaru w przyszłości.