Cena wstydu

Monica Lewinsky mówi: „W roku 1998 byłam pierwszą ofiarą utraty osobistej reputacji na światową skalę, niemal błyskawicznie”. Dzisiaj publiczne piętnowanie, jakie stało się jej udziałem, to chleb powszedni. W swojej odważnej prelekcji Monica Lewinsky przygląda się „kulturze poniżania”, w której publiczne piętnowanie przynosi korzyści finansowe, i domaga się zmian.

Patrzycie na kobietę,
która milczała publicznie

przez dziesięć lat.

To się zmieniło,

ale dopiero niedawno.

Kilka miesięcy temu

pierwszy raz wystąpiłam publicznie

podczas szczytu Forbes 30 Under 30.

1500 błyskotliwych osób
poniżej trzydziestki.

To znaczy, że w roku 1998

najstarsi mieli 14 lat,

a najmłodsi - cztery.

Zażartowałam, że mogą znać mnie

z hip hopowych kawałków.

Tak, jestem w tekstach rapowych.

W ponad 40 utworach.

(Śmiech)

Tamtego wieczoru stało się
coś zaskakującego.

Mnie, kobietę po czterdziestce,

próbował poderwać 27-latek.

Kto by pomyślał.

Był czarujący i zrobiło mi się przyjemnie,

ale odmówiłam.

Wiecie, jakie zdanie go spaliło?

Że sprawi, że znów
poczuję się jak 22-latka.

(Śmiech) (Brawa)

Zrozumiałam wtedy, że pewnie jestem
jedyną osobą po czterdziestce,

która nie chce mieć znów 22 lat.

(Śmiech)

(Brawa)

W wieku 22 lat
zakochałam się w swoim szefie,

a w wieku 24 lat

poniosłam druzgocące konsekwencje.

Podnieście ręce, jeśli nigdy
nie popełniliście błędu

lub czegoś godnego pożałowania
w wieku 22 lat.

Tak sądziłam.

Podobnie jak ja, niektórzy z was zbłądzili

i zakochali się w niewłaściwej osobie,

może nawet własnym szefie.

Tylko że wasz szef

nie był pewnie prezydentem USA.

Życie jest pełne niespodzianek.

Każdy dzień przypomina mi o mojej pomyłce

i głęboko jej żałuję.

W 1998 roku, porwana wirem
nieprawdopodobnego romansu,

trafiłam w środek politycznej,
prawnej i medialnej burzy,

jakiej nigdy dotąd nie było.

Pamiętajcie, że ledwie kilka lat wcześniej

wiadomości pochodziły
tylko z trzech źródeł:

gazet i czasopism,

radia

lub telewizji.

Na tym koniec.

Ale nie było mi to pisane.

Zamiast tego ten skandal trafił do was

przez rewolucję cyfrową.

Teraz można było dotrzeć
do wszelkich informacji

w dowolnym czasie i z dowolnego miejsca,

a kiedy historia rozniosła się
w styczniu 1998 roku,

stało się to online.

Po raz pierwszy tradycyjne wiadomości

zostały zawłaszczone przez Internet,

kliknięcie, które rozniosło się
echem po świecie.

Dla mnie osobiście znaczyło to,

że w jednej chwili
z osoby zupełnie prywatnej

stałam się osobą publicznie poniżoną
wobec całego świata.

Byłam pierwszą ofiarą
utraty osobistej reputacji

na skalę światową, niemal błyskawicznie.

Pośpieszny osąd,
umożliwiony przez technikę

zaowocował powszechnym
wirtualnym kamienowaniem.

Owszem, nie było jeszcze
mediów społecznych,

ale już można było komentować online,

przesyłać mailem anegdoty
i okrutne żarty.

Wiadomości wypełniły się moimi zdjęciami,

żeby lepiej sprzedawać gazety
i banery ogłoszeń w internecie

oraz trzymać widzów przy telewizorach.

Pamiętacie to zdjęcie,

na którym mam beret?

Przyznaję, popełniałam błędy,

zwłaszcza wkładając ten beret.

Uwaga i osąd,
które spotkały nie moją historię,

ale mnie osobiście, nie miały precedensu.

Nazwano mnie lafiryndą,

zdzirą, dziwką, kurwą, słodką idiotką,

i, oczywiście, "tą kobietą".

Wielu mnie widziało,

ale mało kto znał.

Rozumiem to - łatwo było zapomnieć,

że ta kobieta jest z krwi i kości,

że ma duszę, kiedyś nienaruszoną.

To, co spotkało mnie 17 lat temu,
nie miało jeszcze nazwy.

Teraz mówimy na to "cyberprzemoc"
i nękanie internetowe.

Dziś chcę się z wami
podzielić tym doświadczeniem,

powiedzieć, jak pomogło mi
ukształtować wnioski kulturowe

i jak, mam nadzieję,
pozwoli doprowadzić do zmian,

które zmniejszą cierpienia innych.

W 1998 roku straciłam reputację i godność.

Straciłam niemal wszystko

i prawie straciłam życie.

Pozwólcie, że nakreślę wam obraz.

Mamy wrzesień 1998 roku.

Siedzę w pomieszczeniu bez okien

w urzędzie Rady Niezależnej

pod brzęczącą jarzeniówką.

Słucham swojego głosu,

nagranego ukradkiem
podczas rozmowy telefonicznej

z rzekomą przyjaciółką rok wcześniej.

Jestem tam, bo prawo nakazuje mi

osobiście poświadczyć
20 godzin nagranych rozmów.

Od 8 miesięcy
tajemnicza treść tych nagrań

wisi nade mną jak miecz Damoklesa.

Kto pamięta, co mówił przed rokiem?

Przerażona i zażenowana słucham

własnej paplaniny
o codziennych drobiazgach,

o miłości do prezydenta

i, rzecz jasna, o złamanym sercu.

Słucham siebie, czasem zjadliwej,
prostackiej i głupiej,

nieraz okrutnej, bezlitosnej
i nieokrzesanej,

słucham z głębokim wstydem

najgorszej wersji samej siebie,

którą z trudem rozpoznaję.

Kilka dni później raport Starra
trafia do Kongresu,

zawiera wszystkie te taśmy
i transkrypty, skradzione słowa.

Już samo upublicznienie transkryptów
jest wystarczająco okropne,

ale kilka tygodni później

nagrania są puszczane w telewizji

a znaczna część udostępniona w internecie.

Publiczne napiętnowanie było potworne.

Życie stało się nie do zniesienia.

W 1998 roku takie rzeczy
nie zdarzały się nagminnie,

mam na myśli wykradanie
prywatnych słów, czynów,

rozmów i fotografii,

żeby udostępnić je publicznie,

udostępnić bez zgody,

udostępnić bez kontekstu,

udostępnić bez współczucia.

W roku 2010

narodziły się media społeczne.

Nagle zaroiło się od podobnych przypadków,

choć czasem chodziło tylko o pomówienia,

zarówno wobec osób publicznych
jak i prywatnych.

Niektórzy ponieśli poważne konsekwencje.

Bardzo poważne.

W rozmowie telefonicznej z mamą

we wrześniu 2010 roku

omawiałyśmy wiadomości

o młodym studencie z uniwersytetu Rutgers,

Tylerze Clementim.

Słodki, wrażliwy, twórczy Tyler

został ukradkiem sfilmowany
przez współlokatora

podczas pieszczot z mężczyzną.

Kiedy incydent trafił do sieci,

rozpętała się nagonka i drwiny.

Kilka dni później

Tyler skoczył z mostu Jerzego Waszyngtona

i zabił się.

Miał 18 lat.

Moja mama była wstrząśnięta tym,
co spotkało Tylera i jego rodzinę,

odczuwała rozdzierający ból.

W końcu zrozumiałam, co czuła,

kiedy uświadomiłam sobie,

że przeżywa ponownie rok 1998,

kiedy siadała co noc przy moim łóżku,

kiedy nie pozwalała mi
zamykać się w łazience,

kiedy wraz ojcem bała się,

że umrę ze wstydu,

całkiem dosłownie.

Dziś już zbyt wielu rodziców

nie miało szans wmieszać się
i uratować swoich dzieci.

Zbyt wielu odkryło
ich cierpienia i upokorzenia,

kiedy było już za późno.

Tragiczna i bezsensowna śmierć Tylera

stała się dla mnie momentem zwrotnym.

Posłużyła jako nowy kontekst
dla moich doświadczeń.

Zaczęłam przyglądać się światu
upokorzeń i prześladowań

i zobaczyłam go w innym świetle.

W 1998 roku nikt nie wiedział,

dokąd zawiedzie nas
nowa technika zwana internetem.

Zdołała połączyć ludzi
w niewyobrażalny sposób.

Łączyła rozdzielone rodzeństwa,

ratowała życie, rozpalała rewolucje,

ale ciemność, prześladowania
i piętnowanie, którego doświadczyłam,

rozprzestrzeniły się.

Codziennie w sieci wiele osób,
zwłaszcza młodych,

nie dość dojrzałych,
by dać sobie z tym radę,

dotyka takie prześladowanie i upokorzenia,

że nie wyobrażają sobie
przeżycia kolejnego dnia.

Tragedia polega na tym,
że niektórzy go nie dożyją,

i nie ma w tym nic wirtualnego.

ChildLine, angielski non-profit,
niosący młodym różnoraką pomoc,

opublikował w zeszłym roku
szokujące statystyki:

od 2012 do 2013 roku

miał miejsce 87% wzrost

telefonów i maili
w związku z cyberprzemocą.

Meta-analiza z Holandii pokazuje,

że po raz pierwszy cyberprzemoc

była wiodącą przyczyną
myśli samobójczych,

bardziej niż realna przemoc.

Choć może nie powinny,
najbardziej zszokowały mnie

wyniki zeszłorocznych badań,
które wykazały, że poniżenie

to bardziej intensywne uczucie

niż szczęście czy nawet złość.

Okrucieństwo wobec innych to nic nowego,

ale wspomagane techniką
piętnowanie online ma większą moc,

jest nie do opanowania i nie do zatarcia.

Echo wstydu rozciągało się dawniej
na rodzinę, na wioskę,

na szkołę, na społeczność,

ale teraz mamy też społeczność online.

Miliony ludzi, często anonimowo,

mogą boleśnie ugodzić cię słowami.

Nie ma ograniczeń, co do liczby osób,

które mogą cię publicznie obserwować

i postawić pod pręgierz.

Jednostki ponoszą cenę

publicznego upokorzenia,

a rozwój internetu podbił tę cenę.

Już prawie od dwudziestu lat

powoli zbieramy plony
wstydu i publicznego poniżenia

z naszej kulturowej gleby,
w internecie i poza nim.

Strony z plotkami, paparazzi,
programy typu reality, polityka,

wiadomości, a czasem i hakerzy
- wszyscy handlują wstydem.

Doprowadziło to do znieczulicy
i atmosfery przyzwolenia w internecie,

co pozwala na trollowanie,
naruszanie prywatności i cyberprzemoc.

Ta zmiana stworzyła coś,
co profesor Nicolaus Mills nazywa

kulturą poniżenia.

Rozważmy kilka jaskrawych przykładów
z ostatnich 6 miesięcy.

Snapchat to usługa, z której
korzysta głównie młodsze pokolenie,

gdzie wiadomości istnieją

tylko przez kilka sekund.

Możecie sobie wyobrazić,
jaki materiał tam trafia.

Ktoś włamał się do niezależnej aplikacji,

używanej przez Snapchaterów
do przedłużania życia wiadomości

i 100 000 prywatnych rozmów,
zdjęć i filmów trafiło online,

gdzie będą trwać wiecznie.

Zaatakowano konta Jennifer Lawrence
i kilku innych aktorek

a internet zaroił się od prywatnych,
intymnych, nagich zdjęć

bez ich zgody.

Pewna strona z plotkami
miała ponad 5 milionów odsłon

tylko dla tej jednej historii.

Albo włamanie do Sony Pictures.

Dokumentami, które zwróciły
najwięcej uwagi,

były prywatne maile
o maksymalnej sile kompromitacji.

Jednak w tej kulturze poniżania

istnieje inna cena publicznego piętna.

Tej ceny nie mierzy się kosztami ofiary,

które poniósł Tyler i tylu innych,

zwłaszcza kobiety, mniejszości rasowe

i mniejszości seksualne.

Tę cenę mierzy się dochodami tych,
którzy na nich żerują.

Inwazja prywatności to surowiec,

wydobywany wydajnie i bez skrupułów,
pakowany i sprzedawany z zyskiem.

Powstał rynek, na którym
poniżenie to waluta,

a wstyd to przemysł.

Jak się na tym zarabia?

Dzięki klikaniu.

Im więcej wstydu, tym więcej kliknięć.

Im więcej kliknięć, tym więcej
pieniędzy od reklamodawców.

Jesteśmy w niebezpiecznym wirze.

Im częściej klikamy na takie plotki,

tym bardziej tracimy wrażliwość
na ludzkie życie, które za tym stoi.

a im mniejsza wrażliwość,
tym częściej klikamy.

Cały ten czas ktoś zarabia

na cudzym cierpieniu.

Z każdym kliknięciem dokonujemy wyboru.

Im większe nasycenie kultury
publicznym poniżaniem,

tym większa jego akceptacja

i tym więcej cyberprzemocy,

trollowania, różnych włamań do sieci,

i znęcania się w internecie.

Dlaczego? Bo u ich źródła tkwi poniżenie.

To zachowanie jest symptomem
kultury, jaką stworzyliśmy.

Pomyślcie tylko.

Zmiana zachowań zaczyna się
od zmiany poglądów.

Przekonaliśmy się o tym
na przykładzie rasizmu, homofobii

i wielu innych uprzedzeń,
dziś i w przeszłości.

Gdy zmieniliśmy poglądy
na temat jednopłciowych małżeństw,

więcej osób zyskało równe prawa.

Gdy doceniliśmy równowagę środowiska,

zwiększył się recykling.

W kulturze poniżania

potrzebujemy rewolucji kulturalnej.

Publiczne piętnowanie
jako krwawe igrzyska musi się skończyć.

Nadszedł czas na interwencję
w internecie i kulturze.

Początek zmian jest prosty, choć niełatwy.

Trzeba wrócić do dawnych wartości
współczucia i empatii.

W internecie mamy deficyt współczucia

i kryzys empatii.

Badacz Brené Brown powiedział:

"Wstyd nie przeżyje empatii".

Wstyd nie potrafi przeżyć empatii.

Doświadczyłam wielu czarnych dni

i to właśnie współczucie i empatia
ze strony rodziny, przyjaciół,

specjalistów, a czasem obcych ludzi,

uratowała mnie.

Empatia nawet jednej osoby
już sprawia różnicę.

Teoria wpływu mniejszości,

którą wysunął psycholog społeczny
Serge Moscovici,

mówi, że nawet w kilka osób,

jeśli tylko trzymamy się
czegoś konsekwentnie,

można osiągnąć zmiany.

W wirtualnym świecie da się
wspomóc wpływ mniejszości

zostając czynnym obserwatorem.

Zamiast biernie patrzeć,

można pisać pozytywne komentarze
albo zgłosić przypadek nękania.

Wierzcie mi, pozytywne komentarze
osłabiają negatywność.

Możemy przeciwstawić się tej kulturze,
wspierając organizacje,

które zajmują się takimi sprawami,

jak fundacja Tylera Clementiego w USA.

W Anglii mamy Anti-Bullying Pro,

a w Australii Project Rockit.

Dużo się mówi o prawie do wolności słowa,

ale trzeba mówić więcej

o odpowiedzialności za wolność słowa.

Każdy chce zostać wysłuchany,

ale przyznajmy, że istnieje różnica
między uważną wypowiedzią,

a wypowiedzią, która ma przyciągać uwagę.

Internet to autostrada dla id,

ale okazywanie empatii innym

przynosi korzyści wszystkim
i pomaga tworzyć lepszy świat.

Musimy porozumiewać się ze współczuciem,

oglądać wiadomości ze współczuciem

i klikać ze współczuciem.

Pomyśleć, jak byśmy się czuli,
gdyby te nagłówki były o nas.

Na zakończenie osobista uwaga.

Przez ostatnie 9 miesięcy

często pytano mnie: "Dlaczego?".

Dlaczego teraz? Dlaczego się wychylam?

Można czytać między wierszami tych pytań,

a odpowiedź nie ma
nic wspólnego z polityką.

Odpowiedź brzmi: bo nadszedł czas,

by przestać chodzić na paluszkach
wokół mojej przeszłości;

czas, by przestać żyć w hańbie,

czas, by przejąć kontrolę
nad swoją historią.

Nie chodzi mi tylko o uratowanie siebie.

Każdy, kto cierpi ze wstydu
i publicznego poniżenia

musi wiedzieć jedno:

przeżyjesz to.

Wiem, że ci ciężko.

Nie będzie bezboleśnie, szybko ani łatwo,

ale możesz nalegać na inne
zakończenie swojej historii.

Miejcie współczucie dla samych siebie.

Każdy zasługuje na współczucie

i na wirtualne i prawdziwe życie
w bardziej miłosiernym świecie.

Dziękuję za wysłuchanie.

(Brawa)