Return to Video

نهێنی ژیانی ماسی ساوا- ئیمی ماکدیرمۆت

  • 0:07 - 0:10
    ‎ئەوەی تۆ سەیری دەكەیت
    ‎ئەوە هەندێک تیشکی ئێکسی سەیر نییە.
  • 0:10 - 0:14
    ‎لە ڕاستیدا ئەوە بەچكە ماسی زەردی تانگە
    ‎لە تەمەنی دوو مانگیدا.
  • 0:14 - 0:16
    ‎هەروەها تۆ بیرت لە منداڵیت کردەوە
    ‎نامۆ بوو.
  • 0:16 - 0:19
    ‎بەڵام ئەمە هەمان ماسییە کە گەورە بووە،
  • 0:19 - 0:22
    ‎دانیشتوویی جوانی کەناری مەرجانی
    زەریای هیندی و هێمنن
  • 0:22 - 0:26
    ‎و یەکێکە لە بەناوبانگترین ماسیە دیلەكان
    بۆ حەوزی ماسی ئاوی سوێر.
  • 0:26 - 0:31
    ‎لە ٢٧،٠٠٠ جۆری ماسی ناسراو، زیاتر لە
    چارەكێكیان ژیانیان لەسەر مەرجانی دەریاكانە
  • 0:31 - 0:36
    کە کەمتر لە %١ ی ڕووی زەوی پێک دەهێنێت.
  • 0:36 - 0:39
    بەڵام پێش دانان لەم
    ژینگە هەمەجۆرە خولگەییە،
  • 0:39 - 0:43
    ‎ماسی دەریایی مەرجانی ساوا بە سەختی
    ڕووبەڕووی پرۆسەی گەورەبوونی خۆیان دەبنەوە،
  • 0:43 - 0:46
    ‎گۆڕانکارییەكی سەخت، و گەشتی كاتی ژیان
  • 0:46 - 0:48
    ‎پێش ئەوەی ئەو گردی دەریاییە بدۆزنەوە
    کە بە ماڵ ناو دەبرێت.
  • 0:48 - 0:51
    ‎سوڕی ژیان بۆ زۆربەی ئەو ماسیانە
  • 0:51 - 0:54
    کاتێک دەستپێدەکات کە باوانیان هێلکە و
    تۆوی خۆیان دەڕژێنن بۆ ناو ستونی ئاوەكە.
  • 0:54 - 0:59
    دەکرێت ئەمە ڕۆژانە، وەرزی، یان
    ساڵانە بە پێی ڕەگەزەكان ڕوو بدات،
  • 0:59 - 1:03
    ‎بە گشتی دوای شێوازی هەڵكشان و داكشانی
    مانگی یان وەرزی دەكەوێت،
  • 1:03 - 1:06
    جێدەهێڵدرێن بۆ چارەنووسیان،
    هێلکە پیتێنراوەکان بە تەوژم رادەماڵرێن،
  • 1:06 - 1:09
    ‎هەروەها ملیۆنان كرمۆكەی ساوا
    هەڵدەهێنرێت بۆ ناو جیهان.
  • 1:09 - 1:13
    ‎کاتێک یەکەم جار دەردەکەون
    ‎كرمۆكەكان بچووک و لاوازن.
  • 1:13 - 1:16
    هەندێکیان ڕیشووە کەوانەیان نییە
    و پێویستیان بە ئۆکسجینە
  • 1:16 - 1:20
    ‎ڕاستەوخۆ لە ئاوەوە
    ‎لە ڕێگەی پێستە تەنک و كلێنسیەكەیانەوە.
  • 1:20 - 1:23
    لەوانەیە سەرئاوکەون لە هەر شوێنێکی
    ستوونی ئاوەکە بۆ چەند خولەکێک بۆ مانگێک،
  • 1:23 - 1:27
    ‎هەندێک جار هەزاران میل ڕادەماڵرێن
    ‎لە زەریای گەورەدا،
  • 1:27 - 1:29
    ‎دوور لە ئەو سەردەریایانەی کە
    ئەوان لێی لە دایک بوون.
  • 1:29 - 1:34
    بەدرێژایی ڕێگەکە، پێویستە بە سەرکەوتوویی
    خۆیان بە دووربگرن لە ڕاوکردن،
  • 1:34 - 1:39
    ‎خواردنی دەستدەکەوێت، و سەر شەپۆلی گونجاو
    دەبێت بۆ دۆزینەوەی ژینگەیەکی گونجاو،
  • 1:39 - 1:41
    ‎کە لەوانەیە ببێتە دەرزییەک
    لە کەلەبەرێکی گەورەی زەریادا.
  • 1:41 - 1:43
    ‎کەواتە، چۆن ئەم کارەیان کرد؟
  • 1:43 - 1:48
    ‎تا ئەم دواییانەش، زیندەوەرناسانی دەریایی پێیان وابوو
    بەزۆری ماسی كرمۆكەی بە نادیاری ڕادەماڵرێن،
  • 1:48 - 1:51
    بەهۆی شەپۆڵی زەریا ‎پەرش دەبن
    بەرەو شوێنێكی دوور.
  • 1:51 - 1:54
    ‎بەڵام لە 20 ساڵی ڕابردوودا
    ‎توێژینەوەی نوێ پێشنیاری کردووە
  • 1:54 - 1:57
    ‎ئەو كرمۆكانە لەوانەیە وانەبن
    وەك ئەوەی ئەوەنە بێ دەرەتان دەرئەكەون،
  • 1:57 - 2:00
    ‎و توانایان هەیە چارەنووسی خۆیان
    لە ناو پولەكەكانی خۆیاندا دیاری بکەن
  • 2:00 - 2:03
    ‎بۆ ئەوەی شانسی مانەوەیان زیاد بکەن.
  • 2:03 - 2:06
    ‎زۆرجۆر لە كرمۆكەكان
    لەپڕ ئەبنە مەلەوانێكی بەهێز،
  • 2:06 - 2:11
    ‎و دەتوانن بە ستونی لە ستوونی ئاودا بجولێت
    تا جێگای خۆیان بكەنەوە لە ئاوە جیاوازەكان
  • 2:11 - 2:13
    و شەپۆڵەکان هاوکاریان دەکەن.
  • 2:13 - 2:17
    لەوانەیە ‎ئەم ماسیانە باشترین
    ڕێگەكان هەڵبژێرن بەرەو ماڵە كۆتاییەكانیان.
  • 2:17 - 2:19
    ‎كاتێك بەدوای ئەو ماڵانەدا دەگەڕێن،
  • 2:19 - 2:24
    بەڵگەکان ئەوە نیشان دەدەن کە کرمۆکەی ڕابەر
    لە ڕێگەی چەندین سیستەمی هەستەوەری ئاڵۆز،
  • 2:24 - 2:26
    ‎هەردوو بۆن و دەنگ دیاری دەکات.
  • 2:26 - 2:31
    بە تایبەتی، ‎بۆن، ڕێگە بە كرمۆكە دەدات بۆ
    دیاریكردنی جیاوازییەكان لە نێوان ژینگەکان،
  • 2:31 - 2:32
    ‎تەنانەت لە نزیک مەرجانەی دەریاییش،
  • 2:32 - 2:36
    ‎یارمەتیان دەدات بە ڕێنماییکردنیان بەرەو
    شوێنێكی باشتر بۆ پێگەیشتووان،
  • 2:36 - 2:40
    ‎زۆریان بەرەو ناوچەی دوور لە خۆیانەوە سەردەکەون
    ‎چەند میلێک دوورن لە شوێنی لەدایک بوونەکەیان.
  • 2:40 - 2:43
    ‎بەڵام هەندێک بۆن بەکار دەهینن
    ‎لەگەڵ نیشانەی هەستەوەری تر
  • 2:43 - 2:46
    ‎بۆ گەڕانەوە بەرەو ئەو سەری دەریایانەی
    ‎کە لێی لە دایک بوون،
  • 2:46 - 2:49
    ‎تەنانەت ئەگەر بۆ ماوەی چەندین مانگیش
    لە قۆناغی كرمۆكەیدا بمێنێتەوە.
  • 2:49 - 2:53
    ‎کەواتە، چی ڕوودەدات کاتێک كرمۆكەیەك
    مەرجانی دەریایی گونجاو بدۆزێتەوە ؟
  • 2:53 - 2:55
    ‎ئایا هەموو مەترسیەکان
    لە یەک بازدان لە ستوونی ئاوەکە،
  • 2:55 - 2:58
    ‎بەهیوای ئەوەی لە خاڵی ڕاست دا بنیشێنەوە
    بۆ جێگیر بوون،
  • 2:58 - 3:00
    هەرووها گۆڕا ن بۆ پێگەیشتوو؟
  • 3:00 - 3:01
    ‎بە تەواوەتی نا.
  • 3:01 - 3:04
    ‎لە جیاتی ئەوە، كرمۆكە وا دەردەکەوێت زیاتر
    لە سیستەمی هەڵواسیندا بن.
  • 3:04 - 3:08
    ‎كرمۆكەكان لە ستوونی ئاوەکە دابەزن
    بۆی لە ژێرەوە مەرجانی دەریاییەكە بپشکننن.
  • 3:08 - 3:11
    ‎ئەگەر رەوش باش نەبێت،
    دەتوانن بازبدەنەوە سەرەوە
  • 3:11 - 3:13
    ‎بۆ ناو بارستەی ئاوی بەرزتر،
  • 3:13 - 3:17
    ‎چانسێکە کە ئەو دەریای
    ئەیدۆزنەوە گونجاوتر بێت.
  • 3:17 - 3:19
    ‎بەڵام ئەمە ئەو خاڵەیە
    کە زانیاری ئێمە کۆتایی پێدێت.
  • 3:19 - 3:24
    ‎ئێمە جووڵە جوگرافییەکان نازانین
    ‎لە تاكێکی كرمۆكەوە بۆ زۆربەی جۆرەکان.
  • 3:24 - 3:27
    ‎هەروەها نازانین
    کام نیشانەی ژینگەیی و ڕەفتاربەکار دەهینن
  • 3:27 - 3:30
    ‎بۆ چوونە سەر ئەو دەریایانەی کە
    ناوی دەنێن ماڵ.
  • 3:30 - 3:32
    بەڵام ئێمە دەزانین
    ئەم گەشتکەرە بچووکانە
  • 3:32 - 3:34
    ‎لە بوونەوەرە لاواز و بێدەسەڵاتەكان زیاترن
  • 3:34 - 3:37
    ‎زانست جارێک بڕوای پێکردن.
  • 3:37 - 3:40
    نهێنیی ‎ژیانی ماسی ساوا
    ‎بە شێوەیەکی زۆر نادیار ماوەتەوە بۆ ئێمە،
  • 3:40 - 3:43
    ‎سەرکێشیە نەناسراوەكان چاوەڕێی وتن دەکەن.
Title:
نهێنی ژیانی ماسی ساوا- ئیمی ماکدیرمۆت
Description:

کۆیی وانکە لەم بەستەرە چاو لێ بکە:
View full lesson: http://ed.ted.com/lessons/the-secret-lives-of-baby-fish-amy-mcdermott

ماسی دەریایی مەرجانی، وەک ماسی زەردی تانگ، بە ڕێگایەکی سەیرو دڵڕفێن دەست بە ژیان دەکات - وەک کرمۆکەی بچووکی سەرئاوکەوتن! ئەم منداڵانە توانایان هەیە هەزاران میل لەناو تەوقی زەریادا ڕێ بکەن، دوور لەو سەردەریایانەی کە لێی لە دایک بوون. Amy McDermott باس لەوە دەکات کە چۆن ئەم گەشتکەرە بچووکانە بەناو زەریای گەورەدا گەشت دەکەن، بەدوای ئەو کەنارە دەریایانەدا دەگەڕێن کە ڕۆژێک دێت بە ماڵ ناوی دەبەن.

وانەکە لە لایەن ئیمی ماکدیرمۆت و کاری دەرهێنان لە لایەن ریفلێکتڤ فیڵمس.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:00

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.