1
00:00:07,147 --> 00:00:09,941
‎ئەوەی تۆ سەیری دەكەیت
‎ئەوە هەندێک تیشکی ئێکسی سەیر نییە.

2
00:00:09,941 --> 00:00:13,959
‎لە ڕاستیدا ئەوە بەچكە ماسی زەردی تانگە
‎لە تەمەنی دوو مانگیدا.

3
00:00:13,959 --> 00:00:16,236
‎هەروەها تۆ بیرت لە منداڵیت کردەوە
‎نامۆ بوو.

4
00:00:16,236 --> 00:00:18,695
‎بەڵام ئەمە هەمان ماسییە کە گەورە بووە،

5
00:00:18,695 --> 00:00:22,438
‎دانیشتوویی جوانی کەناری مەرجانی
زەریای هیندی و هێمنن

6
00:00:22,438 --> 00:00:26,245
‎و یەکێکە لە بەناوبانگترین ماسیە دیلەكان
بۆ حەوزی ماسی ئاوی سوێر.

7
00:00:26,245 --> 00:00:31,482
‎لە ٢٧،٠٠٠ جۆری ماسی ناسراو، زیاتر لە 
چارەكێكیان ژیانیان لەسەر مەرجانی دەریاكانە

8
00:00:31,492 --> 00:00:35,532
کە کەمتر لە %١ ی ڕووی زەوی پێک دەهێنێت.

9
00:00:35,542 --> 00:00:38,532
بەڵام پێش دانان لەم 
ژینگە هەمەجۆرە خولگەییە،

10
00:00:38,532 --> 00:00:42,830
‎ماسی دەریایی مەرجانی ساوا بە سەختی 
ڕووبەڕووی پرۆسەی گەورەبوونی خۆیان دەبنەوە،

11
00:00:42,830 --> 00:00:46,053
‎گۆڕانکارییەكی سەخت، و گەشتی كاتی ژیان

12
00:00:46,053 --> 00:00:48,306
‎پێش ئەوەی ئەو گردی دەریاییە بدۆزنەوە
کە بە ماڵ ناو دەبرێت.

13
00:00:48,306 --> 00:00:50,735
‎سوڕی ژیان بۆ زۆربەی ئەو ماسیانە

14
00:00:50,735 --> 00:00:54,437
کاتێک دەستپێدەکات کە باوانیان هێلکە و 
تۆوی خۆیان دەڕژێنن بۆ ناو ستونی ئاوەكە.

15
00:00:54,437 --> 00:00:59,145
دەکرێت ئەمە ڕۆژانە، وەرزی، یان 
ساڵانە بە پێی ڕەگەزەكان ڕوو بدات،

16
00:00:59,145 --> 00:01:02,514
‎بە گشتی دوای شێوازی هەڵكشان و داكشانی 
مانگی یان وەرزی دەكەوێت،

17
00:01:02,514 --> 00:01:06,252
جێدەهێڵدرێن بۆ چارەنووسیان،
هێلکە پیتێنراوەکان بە تەوژم رادەماڵرێن،

18
00:01:06,252 --> 00:01:09,430
‎هەروەها ملیۆنان كرمۆكەی ساوا 
هەڵدەهێنرێت بۆ ناو جیهان.

19
00:01:09,430 --> 00:01:13,313
‎کاتێک یەکەم جار دەردەکەون
‎كرمۆكەكان بچووک و لاوازن.

20
00:01:13,313 --> 00:01:16,140
هەندێکیان ڕیشووە کەوانەیان نییە 
و پێویستیان بە ئۆکسجینە

21
00:01:16,140 --> 00:01:19,785
‎ڕاستەوخۆ لە ئاوەوە
‎لە ڕێگەی پێستە تەنک و كلێنسیەكەیانەوە.

22
00:01:19,785 --> 00:01:23,373
لەوانەیە سەرئاوکەون لە هەر شوێنێکی
ستوونی ئاوەکە بۆ چەند خولەکێک بۆ مانگێک،

23
00:01:23,373 --> 00:01:26,521
‎هەندێک جار هەزاران میل ڕادەماڵرێن
‎لە زەریای گەورەدا،

24
00:01:26,521 --> 00:01:29,196
‎دوور لە ئەو سەردەریایانەی کە 
ئەوان لێی لە دایک بوون.

25
00:01:29,196 --> 00:01:34,108
بەدرێژایی ڕێگەکە، پێویستە بە سەرکەوتوویی
خۆیان بە دووربگرن لە ڕاوکردن،

26
00:01:34,108 --> 00:01:38,609
‎خواردنی دەستدەکەوێت، و سەر شەپۆلی گونجاو
دەبێت بۆ دۆزینەوەی ژینگەیەکی گونجاو،

27
00:01:38,609 --> 00:01:41,365
‎کە لەوانەیە ببێتە دەرزییەک 
لە کەلەبەرێکی گەورەی زەریادا.

28
00:01:41,365 --> 00:01:42,782
‎کەواتە، چۆن ئەم کارەیان کرد؟

29
00:01:42,782 --> 00:01:47,997
‎تا ئەم دواییانەش، زیندەوەرناسانی دەریایی پێیان وابوو
بەزۆری ماسی كرمۆكەی بە نادیاری ڕادەماڵرێن،

30
00:01:47,997 --> 00:01:51,137
بەهۆی شەپۆڵی زەریا ‎پەرش دەبن
بەرەو شوێنێكی دوور.

31
00:01:51,137 --> 00:01:53,965
‎بەڵام لە 20 ساڵی ڕابردوودا 
‎توێژینەوەی نوێ پێشنیاری کردووە

32
00:01:53,965 --> 00:01:57,218
‎ئەو كرمۆكانە لەوانەیە وانەبن 
وەك ئەوەی ئەوەنە بێ دەرەتان دەرئەكەون،

33
00:01:57,218 --> 00:02:00,260
‎و توانایان هەیە چارەنووسی خۆیان
لە ناو پولەكەكانی خۆیاندا دیاری بکەن

34
00:02:00,260 --> 00:02:02,727
‎بۆ ئەوەی شانسی مانەوەیان زیاد بکەن.

35
00:02:02,727 --> 00:02:06,317
‎زۆرجۆر لە كرمۆكەكان
لەپڕ ئەبنە مەلەوانێكی بەهێز،

36
00:02:06,317 --> 00:02:11,098
‎و دەتوانن بە ستونی لە ستوونی ئاودا بجولێت
تا جێگای خۆیان بكەنەوە لە ئاوە جیاوازەكان

37
00:02:11,098 --> 00:02:13,057
و شەپۆڵەکان هاوکاریان دەکەن.

38
00:02:13,057 --> 00:02:17,162
لەوانەیە ‎ئەم ماسیانە باشترین 
ڕێگەكان هەڵبژێرن بەرەو ماڵە كۆتاییەكانیان.

39
00:02:17,162 --> 00:02:19,057
‎كاتێك بەدوای ئەو ماڵانەدا دەگەڕێن،

40
00:02:19,057 --> 00:02:23,555
بەڵگەکان ئەوە نیشان دەدەن کە کرمۆکەی ڕابەر
لە ڕێگەی چەندین سیستەمی هەستەوەری ئاڵۆز،

41
00:02:23,555 --> 00:02:25,747
‎هەردوو بۆن و دەنگ دیاری دەکات.

42
00:02:25,747 --> 00:02:30,619
بە تایبەتی، ‎بۆن، ڕێگە بە كرمۆكە دەدات بۆ
دیاریكردنی جیاوازییەكان لە نێوان ژینگەکان،

43
00:02:30,619 --> 00:02:32,398
‎تەنانەت لە نزیک مەرجانەی دەریاییش،

44
00:02:32,398 --> 00:02:35,747
‎یارمەتیان دەدات بە ڕێنماییکردنیان بەرەو
شوێنێكی باشتر بۆ پێگەیشتووان،

45
00:02:35,747 --> 00:02:40,179
‎زۆریان بەرەو ناوچەی دوور لە خۆیانەوە سەردەکەون
‎چەند میلێک دوورن لە شوێنی لەدایک بوونەکەیان.

46
00:02:40,179 --> 00:02:42,978
‎بەڵام هەندێک بۆن بەکار دەهینن
‎لەگەڵ نیشانەی هەستەوەری تر

47
00:02:42,978 --> 00:02:45,944
‎بۆ گەڕانەوە بەرەو ئەو سەری دەریایانەی
‎کە لێی لە دایک بوون،

48
00:02:45,944 --> 00:02:49,202
‎تەنانەت ئەگەر بۆ ماوەی چەندین مانگیش
لە قۆناغی كرمۆكەیدا بمێنێتەوە.

49
00:02:49,202 --> 00:02:52,609
‎کەواتە، چی ڕوودەدات کاتێک كرمۆكەیەك
مەرجانی دەریایی گونجاو بدۆزێتەوە ؟

50
00:02:52,609 --> 00:02:55,193
‎ئایا هەموو مەترسیەکان 
لە یەک بازدان لە ستوونی ئاوەکە،

51
00:02:55,193 --> 00:02:57,856
‎بەهیوای ئەوەی لە خاڵی ڕاست دا بنیشێنەوە
بۆ جێگیر بوون،

52
00:02:57,856 --> 00:02:59,842
هەرووها گۆڕا ن بۆ پێگەیشتوو؟

53
00:02:59,842 --> 00:03:01,272
‎بە تەواوەتی نا.

54
00:03:01,272 --> 00:03:04,467
‎لە جیاتی ئەوە، كرمۆكە وا دەردەکەوێت زیاتر
لە سیستەمی هەڵواسیندا بن.

55
00:03:04,467 --> 00:03:08,331
‎كرمۆكەكان لە ستوونی ئاوەکە دابەزن
بۆی لە ژێرەوە مەرجانی دەریاییەكە بپشکننن.

56
00:03:08,331 --> 00:03:10,955
‎ئەگەر رەوش باش نەبێت، 
دەتوانن بازبدەنەوە سەرەوە

57
00:03:10,955 --> 00:03:13,358
‎بۆ ناو بارستەی ئاوی بەرزتر،

58
00:03:13,358 --> 00:03:16,536
‎چانسێکە کە ئەو دەریای 
ئەیدۆزنەوە گونجاوتر بێت.

59
00:03:16,536 --> 00:03:19,200
‎بەڵام ئەمە ئەو خاڵەیە
کە زانیاری ئێمە کۆتایی پێدێت.

60
00:03:19,200 --> 00:03:23,525
‎ئێمە جووڵە جوگرافییەکان نازانین
‎لە تاكێکی كرمۆكەوە بۆ زۆربەی جۆرەکان.

61
00:03:23,525 --> 00:03:27,449
‎هەروەها نازانین 
کام نیشانەی ژینگەیی و ڕەفتاربەکار دەهینن

62
00:03:27,449 --> 00:03:30,383
‎بۆ چوونە سەر ئەو دەریایانەی کە
ناوی دەنێن ماڵ.

63
00:03:30,383 --> 00:03:32,383
بەڵام ئێمە دەزانین
ئەم گەشتکەرە بچووکانە

64
00:03:32,383 --> 00:03:34,500
‎لە بوونەوەرە لاواز و بێدەسەڵاتەكان زیاترن

65
00:03:34,500 --> 00:03:36,984
‎زانست جارێک بڕوای پێکردن.

66
00:03:36,984 --> 00:03:40,364
نهێنیی ‎ژیانی ماسی ساوا
‎بە شێوەیەکی زۆر نادیار ماوەتەوە بۆ ئێمە،

67
00:03:40,364 --> 00:03:43,202
‎سەرکێشیە نەناسراوەكان چاوەڕێی وتن دەکەن.