Vì sao ta nên trò chuyện với người lạ?
-
0:01 - 0:02Có những thứ ta sẽ nói
-
0:02 - 0:05khi bất chợt gặp người lạ
-
0:05 - 0:06hay một người hàng xóm đi ngang qua.
-
0:08 - 0:10Ta sẽ nói "Chào, bạn khoẻ không?
-
0:10 - 0:12Hôm nay trời đẹp thật.
-
0:12 - 0:13Bạn thấy thế nào?"
-
0:14 - 0:17Những câu này nghe thật vô bổ, nhỉ?
Và có khi chúng vô bổ thật. -
0:17 - 0:20Về nghĩa đen, chúng
chẳng mang nội dung gì. -
0:20 - 0:24Nhưng ta dùng chúng không phải
để hỏi sức khoẻ hay thời tiết. -
0:24 - 0:25Chúng có một hàm ý khác.
-
0:25 - 0:27Chúng có ý nghĩa về mặt xã hội.
-
0:28 - 0:31Khi ta nói những câu này, ý ta là:
-
0:31 - 0:32Tôi có nhìn thấy bạn ở đó.
-
0:34 - 0:37Tôi bị "cuồng" nói chuyện với người lạ.
-
0:37 - 0:39Tôi giao tiếp bằng ánh mắt, chào hỏi,
-
0:39 - 0:42đề nghị giúp đỡ và lắng nghe họ.
-
0:43 - 0:44Và nhờ vậy tôi biết đủ thứ chuyện.
-
0:46 - 0:49Khoảng 7 năm trước, tôi bắt đầu
ghi lại mọi trải nghiệm của mình -
0:49 - 0:51để hiểu tại sao
chúng xuất hiện. -
0:52 - 0:56Và tôi phát hiện có một điều gì đó
rất đẹp đang diễn ra. -
0:56 - 0:58Giống như trong thơ ca vậy.
-
0:58 - 1:01Những trải nghiệm này có
ý nghĩa rất sâu sắc. -
1:01 - 1:03Chúng là những niềm vui bất ngờ,
-
1:03 - 1:06là những kết nối cảm xúc
chân thật giữa người và người, -
1:06 - 1:08là những khoảnh khắc tự do.
-
1:10 - 1:14Một ngày nọ, tôi đang đứng
ở góc đường, chờ đèn đi bộ chuyển xanh, -
1:14 - 1:16khi ấy tôi sống ở New York,
-
1:16 - 1:19và tôi đứng đó, ngay trên nắp
của một cái cống thoát nước mưa, -
1:20 - 1:22giống như nếu đứng đó sẽ
qua đường nhanh hơn vậy. -
1:22 - 1:24Rồi có một ông lão lớn tuổi
đứng kế tôi. -
1:24 - 1:29Ông mặc áo khoác trùm kín người,
đội một chiếc mũ nồi, -
1:29 - 1:31trông như bước từ phim ra vậy.
-
1:31 - 1:32Và ông nói với tôi,
-
1:32 - 1:35"Đừng đứng đó.
Cháu sẽ bị nuốt mất đấy." -
1:36 - 1:37Nghe buồn cười, nhỉ?
-
1:37 - 1:40Nhưng tôi đã nghe lời ông.
Tôi lùi lại một bước để đứng lên lề. -
1:41 - 1:43Và ông cười, bảo:
-
1:43 - 1:44"Đúng rồi đấy. Ai mà biết được
-
1:44 - 1:46ông chỉ quay đi
một lát rồi quay lại, -
1:46 - 1:49và thoắt cái,
cháu biến mất tiêu thì sao?" -
1:50 - 1:51Chuyện này nghe kỳ cục,
-
1:52 - 1:54nhưng cũng tuyệt vời lắm.
-
1:54 - 1:57Ông lão ấy rất hiền, và
ông hạnh phúc vì cứu được tôi. -
1:58 - 2:00Đó là sợi dây nhỏ liên kết chúng ta.
-
2:00 - 2:04Chỉ một phút thôi, tôi cảm thấy
sự tồn tại của mình -
2:04 - 2:06được công nhận,
-
2:06 - 2:08và họ thấy tôi đáng được cứu.
-
2:11 - 2:13Buồn một cái là,
-
2:13 - 2:14ở nhiều nơi trên thế giới,
-
2:14 - 2:18con người được dạy rằng
kẻ lạ vốn nguy hiểm, -
2:18 - 2:21chúng ta không được tin họ,
họ sẽ hại chúng ta. -
2:22 - 2:25Nhưng đa phần, người lạ
không nguy hiểm. -
2:25 - 2:28Chúng ta sợ ở gần họ
vì chúng ta không biết rõ về họ. -
2:29 - 2:31Chúng ta không biết họ muốn gì.
-
2:31 - 2:35Cho nên, thay vì dựa vào cảm nhận
để ứng xử với người đối diện, -
2:35 - 2:38chúng ta chỉ quan tâm họ
có phải "người lạ" hay không. -
2:39 - 2:41Tôi có một đứa con gái bốn tuổi.
-
2:41 - 2:43Khi tôi chào hỏi người khác trên đường,
-
2:43 - 2:44con bé hỏi sao tôi làm vậy.
-
2:45 - 2:47Nó hỏi: "Người quen của mẹ hả mẹ?"
-
2:48 - 2:50Tôi nói: "Không,
là hàng xóm của mình thôi." -
2:51 - 2:53"Mấy người đó là bạn
của nhà mình hả mẹ?" -
2:53 - 2:55"Không phải, nhưng mà chào hỏi
họ cũng tốt chứ con." -
2:56 - 2:59Nghĩ cho kỹ thì
tôi nói với con bé như thế -
2:59 - 3:03vì ý tôi là thế, mà đúng hơn là
nhờ linh tính của phụ nữ -
3:03 - 3:06tôi biết không phải người lạ nào
mình gặp cũng là người tốt. -
3:07 - 3:11Chào hỏi thân thiện là tốt, và cũng tốt
nếu biết khi nào nên xa cách, -
3:11 - 3:14nhưng hai điều này không có nghĩa là
chúng ta phải sợ người lạ. -
3:14 - 3:17Có hai lợi ích to lớn
-
3:17 - 3:20khi ta dùng linh cảm thay cho nỗi sợ.
-
3:21 - 3:24Lợi ích đầu tiên: linh cảm sẽ
giải phóng chúng ta. -
3:26 - 3:28Khi bạn cân nhắc,
mình nên dùng linh cảm -
3:28 - 3:30thay vì dò xem họ là "loại người nào"?
-
3:30 - 3:32điều đó nói thì dễ, làm mới khó.
-
3:33 - 3:35"Loại người" là thứ chỉ
có bộ não mới sử dụng. -
3:36 - 3:37Trong quá trình giao tiếp,
-
3:37 - 3:40"loại người" là đường tắt
chúng ta chọn để tìm hiểu ai đó. -
3:41 - 3:45Hễ nhìn thấy ai, dù là đàn ông,
phụ nữ, thanh niên, người già, -
3:45 - 3:49da màu gì, trắng hay đen,
kẻ lạ hay người quen, -
3:49 - 3:52ta đều sử dụng kết quả sau khi
gõ vào "ô tìm kiếm loại người". -
3:52 - 3:54Nhanh thật đấy, dễ thật đấy,
-
3:54 - 3:56và cũng đầy định kiến thật đấy.
-
3:56 - 4:00Điều đó còn cho thấy, ta không
nhìn người khác như những cá thể. -
4:02 - 4:05Tôi có quen một nhà nghiên cứu
người Mỹ hay đi du lịch -
4:05 - 4:08tới vùng Trung Á và châu Phi,
đi một mình. -
4:09 - 4:11Cô ấy đã đi qua các thị trấn và thành phố
-
4:11 - 4:14với tư cách là một người lạ hoàn toàn.
-
4:14 - 4:17Cô ấy không hề có ràng buộc,
hay sự nối kết nào khi tới đó. -
4:17 - 4:18Hoàn toàn xa lạ.
-
4:18 - 4:20Chiến lược tồn tại
của cô ấy là thế này: -
4:20 - 4:24hãy để cho một người lạ
nhìn bạn như một cá thể thật sự. -
4:25 - 4:28Nếu bạn làm được, thì ai cũng
có thể nhìn bạn là một cá thể. -
4:29 - 4:34Lợi ích thứ hai của sử dụng
linh tính liên quan tới sự thân mật. -
4:34 - 4:36Tôi biết rằng hơi mâu thuẫn,
-
4:36 - 4:39khi để "người lạ" bên cạnh "thân mật",
-
4:39 - 4:43nhưng những sự tương tác
mau lẹ này có thể dẫn tới -
4:43 - 4:46loại cảm giác mà bên xã hội học
gọi là "thoáng thấy thân thiết." -
4:46 - 4:50Đó là trải nghiệm rất ngắn, chứa đựng
sự hoà hợp về cảm xúc và ý nghĩa. -
4:51 - 4:54Đó là cảm giác tuyệt vời xuất hiện
-
4:54 - 4:58khi tôi được ông lão cứu khỏi
cái cống thoát nước tử thần, -
4:59 - 5:01hay cảm giác mình
là một phần của xã hội -
5:01 - 5:05khi trò chuyện với ai đó
trên tàu điện tới chỗ làm. -
5:06 - 5:08Có khi mọi chuyện còn
tiến xa hơn. -
5:08 - 5:13Các nhà nghiên cứu đã phát hiện
con người sẽ thấy thoải mái -
5:13 - 5:16khi nói thật và bày tỏ
bản thân với người lạ -
5:16 - 5:20hơn là khi họ thừa nhận bản thân
với gia đình và bạn bè. -
5:20 - 5:24Do đó, nhiều khi họ thấy
người lạ hiểu mình hơn người thân. -
5:25 - 5:29Chuyện này được đưa lên
bản tin theo một cách đau buồn. -
5:29 - 5:33"Người dưng còn hiểu
mình hơn cả người thương!" -
5:33 - 5:35Tiêu đề hay chứ, nhỉ?
-
5:36 - 5:38Mà hình như tôi đi lạc đề mất tiêu rồi.
-
5:39 - 5:42Điều quan trọng của những
nghiên cứu này chính là -
5:42 - 5:44trò chuyện với người lạ
có ý nghĩa lớn thế nào; -
5:45 - 5:48làm thế nào mà cảm giác
đặc biệt thân thiết với người lạ -
5:48 - 5:51lại quan trọng với ta
không kém gì khi ta ở với bạn bè -
5:51 - 5:53và người thân.
-
5:53 - 5:57Vậy làm thế nào chúng ta lại
giao tiếp với người lạ tốt đến thế? -
5:59 - 6:00Có hai lý do.
-
6:00 - 6:03Thứ nhất: Chúng ta
chỉ lướt qua nhau. -
6:03 - 6:05Chẳng để lại hậu quả gì.
-
6:05 - 6:09Rất dễ để nói thật với người mà ta
sẽ không bao giờ gặp lại đúng không? -
6:09 - 6:10Điều đó có ý nghĩa rất lớn.
-
6:10 - 6:13Thứ hai: ta sẽ chẳng biết được
chuyện sẽ còn thú vị tới đâu. -
6:13 - 6:17Chúng ta luôn có định kiến
khi nói chuyện với người thân. -
6:17 - 6:21Vì chúng ta luôn mong họ hiểu mình.
-
6:21 - 6:22Ta luôn tin rằng họ hiểu,
-
6:22 - 6:24và mong rằng họ đọc được ý nghĩ của ta.
-
6:25 - 6:27Hãy tượng tượng bạn đang dự tiệc,
-
6:27 - 6:31và bạn không ngờ rằng
bạn mình hay một nửa của mình -
6:31 - 6:33không hiểu rằng bạn muốn về sớm.
-
6:33 - 6:35Lúc đó bạn trong đầu bạn nghĩ
-
6:35 - 6:38"Em đã nháy mắt
ra hiệu cho anh còn gì." -
6:39 - 6:41Nhưng với một người lạ, ta phải
"bắt đầu từ con số không" -
6:41 - 6:43Chúng ta phải
giải thích toàn bộ, -
6:43 - 6:46chúng ta là ai, thấy họ thế nào;
-
6:46 - 6:49chúng ta giải thích cặn kẽ những câu đùa
ít người biết. -
6:49 - 6:50Rồi sao?
-
6:50 - 6:53Có khi họ có hiểu chúng ta
thêm một chút. -
6:54 - 6:55Rồi nhé.
-
6:55 - 6:59Giờ ta đã hiểu, trò chuyện
với người lạ cũng quan trọng đấy, -
6:59 - 7:01vậy thì làm sao
để bắt đầu câu chuyện? -
7:01 - 7:03Có những luật bất thành văn mà
chúng ta phải tuân theo. -
7:03 - 7:07Mỗi quốc gia, mỗi nền văn hoá
-
7:07 - 7:09sẽ có những luật khác nhau.
-
7:09 - 7:11Hầu như ở mọi nơi trên đất Mỹ,
-
7:11 - 7:14người ta đều có mong đợi chung
khi nói chuyện với người lạ -
7:14 - 7:18sự cân bằng giữa lịch sự và riêng tư.
-
7:18 - 7:21Đây là mong đợi trong
tiềm thức mỗi người. -
7:21 - 7:25Bây giờ, có hai người sắp đi
qua nhau trên đường. -
7:25 - 7:27Người này sẽ nhìn người kia từ xa.
-
7:27 - 7:29Đó là sự "công nhận tồn tại của nhau".
-
7:29 - 7:32Và khi lại gần, họ sẽ
không nhìn nhau nữa -
7:32 - 7:34để cho người kia một
khoảng không gian riêng. -
7:35 - 7:36Với những nền văn hoá khác,
-
7:36 - 7:42người ta sẽ đi thật xa nhau ra
để khỏi phải nhìn nhau. -
7:43 - 7:45Người ở Đan Mạch nói với tôi,
-
7:45 - 7:48ở Đan Mạch, người ta không muốn
nói chuyện với người lạ tới nỗi, -
7:48 - 7:52thà họ lỡ trạm dừng khi
xe buýt đi ngang qua -
7:52 - 7:55còn hơn phải nói "làm ơn cho qua"
khi họ muốn xuống xe. -
7:55 - 7:58Thay vào đó, họ mang theo
túi đựng đồ nặng -
7:58 - 8:02và dùng động tác xách túi
để ngụ ý muốn qua -
8:02 - 8:04thay vì nói "làm ơn cho qua".
-
8:06 - 8:08Tôi nghe nói ở Ai Cập,
-
8:09 - 8:11sẽ là bất lịch sự nếu
làm lơ người lạ, -
8:11 - 8:15và họ có cả một nền văn hoá
ứng xử thân thiện. -
8:15 - 8:18Người lạ có thể xin
một hớp nước của nhau. -
8:18 - 8:21Hay thậm chí, bạn chỉ cần
hỏi đường ai đó, -
8:21 - 8:25rất có thể họ sẽ
mời bạn vào nhà uống trà. -
8:25 - 8:29Những "luật bất thành văn" sẽ
lộ diện nếu ta phá vỡ nó, -
8:30 - 8:32hay lúc ta thay đổi môi trường sống
-
8:32 - 8:35và cố gắng làm quen với những
"luật bất thành văn" ở đó. -
8:35 - 8:40Nhiều khi để biết luật,
ta cần phải phá luật. -
8:43 - 8:47Nếu bạn chưa rõ, tôi muốn
bạn thử cách này, được chứ? -
8:48 - 8:50Tình huống sẽ thế này:
-
8:50 - 8:52tìm một người đang nhìn bạn.
-
8:52 - 8:53Đó là một tín hiệu tốt.
-
8:53 - 8:56Điều đầu tiên là mỉm cười.
-
8:56 - 9:00Nếu bạn đi qua ai trên đường hay
hành lang tới đây, hãy mỉm cười. -
9:00 - 9:02Rồi xem thử chuyện gì xảy ra.
-
9:02 - 9:04Theo một kiểu tam giác khác.
-
9:05 - 9:06Đây là bạn. Đây là người lạ.
-
9:06 - 9:11Còn đây là một cái gì đó
mà cả hai người đều thấy và bình luận, -
9:11 - 9:13một tác phẩm trong
phòng tranh chẳng hạn, -
9:13 - 9:15hay một người đang
thuyết giáo trên đường, -
9:16 - 9:18hay ai đó mặc đồ trông buồn cười.
-
9:19 - 9:20Cứ thử xem nào.
-
9:20 - 9:24Cứ bình luận về cái thứ ba đó, và xem thử
liệu có cuộc hội thoại nào bắt đầu không. -
9:25 - 9:26Tôi còn một cách nữa, gọi là: để ý.
-
9:26 - 9:29Thường thì chúng là những lời khen.
-
9:29 - 9:32Tôi rất thích nhìn giày của người khác.
-
9:32 - 9:35Dù đôi giày tôi đang mang không
được đẹp mấy, -
9:35 - 9:37nhưng với tôi, đã là giày thì đều đẹp.
-
9:38 - 9:42Và giày cũng ở ngang mức độ vừa phải
chừng nào đó là những lời khen về nó -
9:42 - 9:46Người ta luôn muốn khoe với bạn
đôi giày đẹp mình đang mang. -
9:46 - 9:49Chắc bạn đã từng thử qua
nguyên lý 'chó và trẻ con'. -
9:50 - 9:52Có lẽ ngượng nếu ta đi bắt chuyện
với người lạ trên đường. -
9:52 - 9:54Vì ta không biết họ sẽ
phản ứng thế nào. -
9:54 - 9:57Nhưng bạn luôn có thể
bắt chuyện với chó hay đứa bé. -
9:57 - 9:58Một chú chó, hay một bé con,
-
9:58 - 10:01sẽ luôn là cầu nối giữa
người lớn với nhau, -
10:01 - 10:03và từ cách họ phản ứng, bạn sẽ biết
-
10:03 - 10:05họ có muốn nói chuyện tiếp hay không.
-
10:06 - 10:08Còn điều cuối cùng, tôi muốn bạn thử
-
10:08 - 10:10chính là "bộc bạch".
-
10:11 - 10:13Thật sự, việc làm này rất nguy hiểm,
-
10:13 - 10:15nhưng mang lại
kết quả rất đáng thử. -
10:15 - 10:17Thế này, lần tới khi nói chuyện
với người lạ, -
10:18 - 10:20và người đó
làm bạn thấy thoải mái, -
10:20 - 10:22hãy thử tiết lộ một sự thật về mình,
-
10:22 - 10:24một điều gì đó thật sự riêng tư.
-
10:24 - 10:28Bạn sẽ hiểu được cái mà tôi gọi
là "cảm giác được thấu hiểu". -
10:30 - 10:32Đôi khi trong cuộc nói chuyện,
-
10:32 - 10:35có người hỏi tôi "Bố bạn làm gì?"
hay "Bố bạn sống ở đâu?" -
10:35 - 10:37Và có lúc tôi "khai" hết toàn bộ,
-
10:37 - 10:40ông qua đời khi tôi còn nhỏ.
-
10:41 - 10:43Và trong những khoảnh khắc đó,
-
10:43 - 10:46họ luôn chia sẻ lại những
mất mát của riêng mình. -
10:46 - 10:50Chúng tôi thường dùng bí mật
của mình để đáp lại người kia, -
10:50 - 10:51thậm chí khi họ là người lạ.
-
10:52 - 10:54Đến đây, có thể kết luận rồi.
-
10:55 - 10:59Khi bạn trò chuyện với người lạ,
bạn biến những cuộc gặp bất ngờ đẹp đẽ -
10:59 - 11:03thành lời tự sự về cuộc đời mình,
-
11:03 - 11:04và đời họ.
-
11:05 - 11:07Bạn sẽ tạo được mối nhân duyên bất ngờ.
-
11:07 - 11:11Nếu không trò chuyện với người ta,
bạn sẽ bỏ lỡ tất cả. -
11:14 - 11:16Chúng ta mất rất nhiều thời gian
-
11:16 - 11:19dạy con mình phải hành động
thế nào trước "người lạ". -
11:19 - 11:23Vậy sao ta không tự dành thời gian
đó để dạy chính mình? -
11:23 - 11:29Chúng ta có thể bỏ được những
suy nghĩ khiến ta nghi ngại nhau. -
11:29 - 11:32Chúng ta có thể tạo ra được
những thay đổi lớn. -
11:32 - 11:33Cám ơn.
-
11:33 - 11:39(Vỗ tay)
- Title:
- Vì sao ta nên trò chuyện với người lạ?
- Speaker:
- Kio Stark
- Description:
-
Kio Stark nói "Khi ta trò chuyện với người lạ, ta sẽ biến những mối nhân duyên đẹp đẽ thành lời tự sự ta mong đợi về cuộc đời mình, cũng như cuộc đời họ". Trong bài nói chuyện thú vị này, Stark đã đào sâu vào những lợi ích không ngờ của việc vượt qua với trạng thái bất tiện vốn có khi ta gặp người lạ, cũng như việc trân trọng những khoảnh khắc kết nối chân thành giữa người và người vô cùng đẹp đẽ dù cho chỉ thoáng qua.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:51
TED Translators admin approved Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers | ||
Leiah Nguyen accepted Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers | ||
Leiah Nguyen edited Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers | ||
Sharon Nguyen edited Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers | ||
Sharon Nguyen edited Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers | ||
Sharon Nguyen edited Vietnamese subtitles for Why you should talk to strangers |