Return to Video

Köpek balıkları neden bu kadar muhteşem? - Tierney Thys

  • 0:08 - 0:11
    Köpek balıkları bazı yerel kültürlerde
  • 0:11 - 0:13
    güçlü tanrılar olarak bilinir.
  • 0:13 - 0:17
    Örneğin, Fijililer köpek balığı tanrısı
    Dakuwaqa'nın
  • 0:17 - 0:20
    balıkçıları denizdeki tehlikelerden
    koruduğuna inanırlar.
  • 0:20 - 0:24
    Bugün köpek balıkları okyanuslarındaki
    uç yırtıcılar olarak tanınır
  • 0:24 - 0:27
    ve Dünya'nın en uzun yaşayan
    omurgalıları arasında yer alırlar.
  • 0:27 - 0:31
    Bu balıkları kadim efsanelere konu eden
  • 0:31 - 0:33
    ve bu kadar başarılı kılan şey nedir?
  • 0:33 - 0:37
    Avlanma hünerlerinin çoğu
    400 milyon yıldır bilenen
  • 0:37 - 0:40
    biyolojik niteliklerden kaynaklanır.
  • 0:42 - 0:45
    Kıkırdaklı iskeletleri diğer
    kemiklerden daha sıkıdır
  • 0:45 - 0:48
    ve hareket için daha az enerji gerektirir.
  • 0:48 - 0:52
    Büyük, yağlı karaciğerleri aerodinamik
    vücutlarına itme gücü verir
  • 0:52 - 0:56
    ve kemikli balıkların gövde kasları
    direkt olarak iskeletlerine bağlıyken,
  • 0:56 - 0:59
    köpek balıklarında derilerine de bağlıdır.
  • 0:59 - 1:02
    Bu özel tasarım, onları
    basınçlı tüplere dönüştürür,
  • 1:02 - 1:07
    böylece elastik derileri etkili bir
    şekilde kas kuvvetlerini kuyruğa iletir.
  • 1:07 - 1:10
    Köpek balığı derisinin göze çarpan
    başka özellikleri de vardır.
  • 1:10 - 1:12
    Pürüzsüz dış görünümüne rağmen,
  • 1:12 - 1:15
    mikro seviyede, binlerce ufak
  • 1:15 - 1:18
    "deridişcik" denen dişimsi pullarıyla
  • 1:18 - 1:20
    kaba bir dokuya sahip.
  • 1:20 - 1:24
    Her dişcik enameloid denen
    maddeyle kaplıdır.
  • 1:24 - 1:26
    Bu da deriyi sert bir zırha dönüştürür.
  • 1:26 - 1:29
    Artı, dişciklerin yapısı vücut boyunca
    değişiklik gösterir
  • 1:29 - 1:32
    ve köpek balığı suda hareket ederken
  • 1:32 - 1:34
    gürültü ve sürüklenmeyi azaltır.
  • 1:34 - 1:36
    Ağızlarındaki dişlere gelirsek,
  • 1:36 - 1:39
    köpek balıkları hayatları boyunca
    50 bin diş üretebilir.
  • 1:39 - 1:42
    Ortalama olarak haftada
    bir diş kaybederler
  • 1:42 - 1:44
    ve bu meydana geldiğinde
  • 1:44 - 1:46
    hemen yerine yenisi çıkar.
  • 1:46 - 1:48
    Dişlerindeki florür kaplama
    tabakası sayesinde
  • 1:48 - 1:50
    köpek balıklarının dişi çürümez.
  • 1:50 - 1:52
    Fakat dişler tüm köpek balıklarında
    aynı değildir.
  • 1:52 - 1:55
    Türlere ve beslenme biçimine göre
    çeşitlilik gösterir.
  • 1:55 - 1:57
    Bazısı yoğun ve düzdür,
  • 1:57 - 1:59
    yumuşakçaları ezmek kolaylaşır.
  • 1:59 - 2:02
    Diğerleri balıkları tutmak için
    iğnemsidir.
  • 2:02 - 2:06
    Büyük Beyazların ağızlarında avları
    tutmak için sivri alt dişler bulunur
  • 2:06 - 2:09
    ve doğramak için de
    üçgen tırtıklı üst dişler vardır.
  • 2:10 - 2:15
    Bu farklılık köpek balıklarının okyanusta
    avlarını hedeflemelerine olanak tanır.
  • 2:16 - 2:19
    Birçok türde de başka
    hususi özellikler bulunur.
  • 2:19 - 2:22
    Çenelerini ağızlarından
    çıkarabilme yeteneği,
  • 2:22 - 2:24
    ağızlarını fazlaca açabilmelerini
  • 2:24 - 2:26
    ve avlarını gafil avlamalarını sağlar.
  • 2:26 - 2:28
    Evrim sırasında,
  • 2:28 - 2:29
    köpek balığı beyinleri genişlemiş,
  • 2:29 - 2:32
    duyumsal organları büyüdükçe
    ikiye katlanmıştır.
  • 2:32 - 2:35
    Günümüz köpek balıkları
    birkaç damla kanı koklayabilir
  • 2:35 - 2:39
    ve sualtında 800 metre mesafeden
    sesleri duyabilirler.
  • 2:39 - 2:42
    Özellikle düşük frekans için
    iyi ayarlanmışlardır,
  • 2:42 - 2:44
    buna ölen balıkların yaydıkları da dahil.
  • 2:44 - 2:48
    Ve kediler gibi, gözlerinin arkasında
    tapeta lucida denen
  • 2:48 - 2:50
    yansıtıcı zarlara sahipler,
  • 2:50 - 2:53
    bu da karanlıkta görüşlerini
    önemli ölçüde artırır.
  • 2:53 - 2:55
    Bu yüksek kabiliyetler yetmezmiş gibi,
  • 2:55 - 2:58
    köpek balıklarının
    altıncı hissi de oluşmuştur.
  • 2:58 - 3:00
    Lorenzini kabarcığı denilen
  • 3:00 - 3:04
    elektroduyu hücreleri ağını
    kullanarak avlanabilirler.
  • 3:04 - 3:07
    Bu hücreler aşırı duyarlı
    jölelerle doludur
  • 3:07 - 3:10
    ve bu da avlarından elektriksel
    sinyal algılamalarını sağlar,
  • 3:10 - 3:12
    ufacık bir kas seğirmesi de dahil.
  • 3:12 - 3:14
    Çok simgesel köpek balığı
    türlerinden bazıları,
  • 3:14 - 3:19
    - Büyük Beyaz, Mako,
    Dikburun, Somon gibi -
  • 3:19 - 3:22
    başarılarını başka bir özelliğe borçlular:
  • 3:22 - 3:25
    soğuk kanlı bir yaratığın
    içindeki sıcak kana.
  • 3:25 - 3:26
    Vücutlarının içinde,
  • 3:26 - 3:28
    rete mirabile denilen arter ve
  • 3:28 - 3:30
    damar demetleri bulunur.
  • 3:30 - 3:34
    Burada, köpek balığının
    çalışan kaslarıyla ısınan kirli kan,
  • 3:34 - 3:38
    solungaçtan gelen soğuk, oksijen zengini
    kanı taşıyan arterin hemen yanından geçer.
  • 3:38 - 3:40
    Bu tanzim, kana ısı transfer eder,
  • 3:40 - 3:43
    bu da vücudun önemli
    organlarına geri gelir.
  • 3:43 - 3:46
    Sıcak kaslar daha hızlı
    ve güçlü yüzüş sağlarken,
  • 3:46 - 3:48
    sıcak karın sindirime yardımcı olur
  • 3:48 - 3:51
    ve rahimdeki yavrunun
    daha hızlı gelişmesini sağlar.
  • 3:51 - 3:56
    Sıcak göz ve beyin, köpek balıklarını
    soğuk suda tetikte tutar.
  • 3:56 - 4:00
    Okyanuslarda dolaşan 500 köpek balığı
    türünün bu şaşırtıcı adaptasyonları
  • 4:00 - 4:03
    korkudan çok hayranlık uyandırıyor.
  • 4:03 - 4:06
    Ne yazık ki, bu türlerin üçte biri
  • 4:06 - 4:08
    aşırı avlanma nedeniyle tehdit altında.
  • 4:08 - 4:10
    Milyonlarca yıllık gelişimden sonra
  • 4:10 - 4:14
    bu uç yırtıcılar belki de en büyük
    zorluklarıyla karşı karşıya olabilirler.
Title:
Köpek balıkları neden bu kadar muhteşem? - Tierney Thys
Description:

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/why-are-sharks-so-awesome-tierney-thys

Köpek balıkları bazı yerel kültürlerde güçlü tanrılar olarak bilinir. Ve bugün, köpek balıkları dünya okyanuslarındaki uç yırtıcılar olarak tanınır. Bu balıkları kadim efsanelere konu eden ve bu kadar başarılı kılan şey nedir? Tierney Thys bunu öğrenmemiz için bizi okyanusa götürüyor.

Ders: Tierney Thys, animasyon TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:36

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.