Return to Video

Dlaczego rekiny są takie świetne? - Tierney Thys

  • 0:08 - 0:11
    Rekiny były wysławiane
    jako potężni bogowie
  • 0:11 - 0:13
    w niektórych tubylczych kulturach.
  • 0:13 - 0:17
    Na przykład Fidżyjczycy wierzyli,
    że rekini bóg Dakuwaga
  • 0:17 - 0:20
    może chronić rybaków od zagrożeń na morzu.
  • 0:20 - 0:24
    Dzisiaj rekiny uchodzą
    za najlepsze drapieżniki w oceanach
  • 0:24 - 0:27
    i zaliczane są do najdłużej
    żyjących kręgowców.
  • 0:27 - 0:31
    Co czyni te ryby wartymi
    starożytnych legend
  • 0:31 - 0:33
    i tak skutecznymi w morzach?
  • 0:33 - 0:37
    W większości ich sprawność w polowaniu
    pochodzi z wyjątkowego zestawu cech,
  • 0:37 - 0:42
    szlifowanych przez ponad 400 milionów lat.
  • 0:42 - 0:45
    Ich chrzęstne szkielety są
    mniej zbite niż szkielety kostne
  • 0:45 - 0:48
    i potrzebują mniej energii do ruchu.
  • 0:48 - 0:52
    Duża, tłusta wątroba zapewnia
    wyporność opływowemu tułowiu.
  • 0:52 - 0:56
    Mięśnie tułowia ryb kościstych
    przylegają bezpośrednio do szkieletu,
  • 0:56 - 0:59
    u rekinów przylegają także do skóry.
  • 0:59 - 1:02
    Ta specjalna konstrukcja
    przemienia je w ciśnieniowe tuby,
  • 1:02 - 1:07
    których elastyczna skóra
    wydajnie przekazuje siłę do ogona.
  • 1:07 - 1:10
    Rekinia skóra ma liczne niezwykłe cechy.
  • 1:10 - 1:12
    Wygląda na gładką,
  • 1:12 - 1:16
    ale w dużym powiększeniu
    widać szorstką strukturę
  • 1:16 - 1:18
    dzięki tysiącom łusek w kształcie zęba
  • 1:18 - 1:20
    zwanymi ząbkami skórnymi.
  • 1:20 - 1:24
    Każdy z nich pokryty jest szkliwem,
  • 1:24 - 1:27
    które zmienia skórę w twardą tarczę.
  • 1:27 - 1:29
    Struktura ząbków zmienia się
    w zależności od części ciała,
  • 1:29 - 1:32
    co zmniejsza hałas i opór wody
  • 1:32 - 1:34
    wokół płynącego rekina.
  • 1:34 - 1:36
    Co do zębów,
  • 1:36 - 1:40
    rekiny mogą wytworzyć ich
    50 000 w ciągu całego życia.
  • 1:40 - 1:42
    Średnio tracą jeden tygodniowo,
  • 1:42 - 1:46
    a ząb jest natychmiast zastępowany.
  • 1:46 - 1:48
    Dzięki warstwie fluorku
    pokrywającego zęby
  • 1:48 - 1:50
    rekiny unikają ubytków.
  • 1:50 - 1:52
    Nie wszystkie rekinie zęby są takie same.
  • 1:52 - 1:55
    Różnią się zależnie od gatunku i diety.
  • 1:55 - 1:57
    Niektóre są zbite i płaskie,
  • 1:57 - 1:59
    co pomaga zgniatać mięczaki.
  • 1:59 - 2:02
    Inne są w kształcie igły,
    co pomaga chwytać ryby.
  • 2:02 - 2:07
    Zarłacze białe mają spiczaste
    dolne zęby do trzymania ofiary
  • 2:07 - 2:10
    i trójkątne, ząbkowane górne do cięcia.
  • 2:10 - 2:16
    Ta różnorodność pozwala rekinom
    na polowanie w różnych środowiskach.
  • 2:16 - 2:20
    Wiele gatunków ma osobliwą cechę:
  • 2:20 - 2:23
    zdolność do wystrzelenia szczęki
    i otwarcia jej bardzo szeroko,
  • 2:23 - 2:26
    by złapać ofiarę znienacka.
  • 2:26 - 2:29
    W trakcie ewolucji rekinie mózgi urosły
  • 2:29 - 2:32
    razem ze wzrostem narządów czucia.
  • 2:32 - 2:35
    Obecne rekiny mogą wyczuć kropelki krwi
  • 2:35 - 2:39
    i słyszeć dźwięki z odległości 800 metrów.
  • 2:39 - 2:42
    Szczególnie dobrze
    słyszą niskie częstotliwości,
  • 2:42 - 2:44
    emitowane przez umierające ryby.
  • 2:44 - 2:50
    Podobnie jak koty, mają na dnie oczu
    odblaskowe błony, zwane tapeta lucida,
  • 2:50 - 2:53
    które poprawiają im wzrok
    przy słabym świetle.
  • 2:53 - 2:55
    Jakby tych zdolności było za mało,
  • 2:55 - 2:58
    rekiny wykształciły szósty zmysł.
  • 2:58 - 3:01
    Mogą polować, używając sieci
    komórek elektrosensorycznych,
  • 3:01 - 3:04
    zwanych ampułkami Lorenziniego.
  • 3:04 - 3:07
    Komórki te wypełnia ultraczuły żel,
  • 3:07 - 3:12
    który wyczuwa impulsy elektryczne ofiary,
    nawet najmniejszy skurcz mięśnia.
  • 3:12 - 3:14
    Niektóre z najbardziej
    rozpoznawalnych rekinów,
  • 3:14 - 3:19
    takie jak żarłacz biały,
    mako, lamna, rekiny łososiowe,
  • 3:19 - 3:22
    zawdzięczają sukces
    kolejnej zaskakującej cesze:
  • 3:22 - 3:25
    ciepłej krwi w zimnokrwistym stworzeniu.
  • 3:25 - 3:30
    Mają organizmie mnóstwo żył
    i tętnic zwanych siecią dziwną.
  • 3:31 - 3:34
    Tam żylna krew rozgrzana
    dzięki pracy rekinich mięśni
  • 3:34 - 3:38
    płynie obok tętnic z zimną
    i bogatą w tlen krwią ze skrzeli.
  • 3:38 - 3:43
    Takie ułożenie przekazuje ciepło krwi,
    która wraca do ważnych organów.
  • 3:43 - 3:46
    Cieplejsze mięśnie umożliwiają
    szybsze i energiczniejsze pływanie,
  • 3:46 - 3:51
    a cieplejsze brzuchy wspomagają trawienie
    i szybszy rozwój młodych w macicy.
  • 3:52 - 3:56
    Ciepłe oczy i mózgi utrzymują
    czujność rekinów w zimnej wodzie.
  • 3:56 - 4:00
    Przez niezwykłe przystosowania
    trzeba raczej szanować niż bać się
  • 4:00 - 4:03
    500 gatunków rekinów
    krążących po oceanach.
  • 4:03 - 4:07
    Niestety, jedna trzecia
    tych gatunków jest zagrożona
  • 4:07 - 4:08
    z powodu nadmiernych połowów.
  • 4:08 - 4:10
    Po milionach lat rozwoju
  • 4:10 - 4:14
    te najlepsze drapieżniki
    napotkały swoje największe wyzwanie.
  • 4:16 - 4:20
    [Autor: Tierney Thys
    Narracja: Pen-Pen Chen]
  • 4:20 - 4:24
    [Muzyka: David Obuchowski,
    Brett Bamberger. Animacja: TED-Ed]
Title:
Dlaczego rekiny są takie świetne? - Tierney Thys
Description:

Obejrzyj pełną lekcję: http://ed.ted.com/lessons/why-are-sharks-so-awesome-tierney-thys

Rekiny były czczone jako potężne bóstwa w niektórych tubylczych kulturach.
Dzisiaj rekiny uchodzą za najlepsze drapieżniki w oceanach. Co czyni te ryby wartymi starożytnych legend i tak skutecznymi w morzach?
Tierney Thys zabiera nas wgłąb oceanu, by to odkryć.
Autor: Tierney Thys, animacja: TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:36

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.