1
00:00:08,219 --> 00:00:10,820
Rekiny były wysławiane 
jako potężni bogowie

2
00:00:10,820 --> 00:00:12,619
w niektórych tubylczych kulturach.

3
00:00:12,619 --> 00:00:17,049
Na przykład Fidżyjczycy wierzyli,
że rekini bóg Dakuwaga

4
00:00:17,049 --> 00:00:19,879
może chronić rybaków od zagrożeń na morzu.

5
00:00:19,879 --> 00:00:24,249
Dzisiaj rekiny uchodzą
za najlepsze drapieżniki w oceanach

6
00:00:24,249 --> 00:00:27,489
i zaliczane są do najdłużej
żyjących kręgowców.

7
00:00:27,489 --> 00:00:30,659
Co czyni te ryby wartymi
starożytnych legend

8
00:00:30,659 --> 00:00:33,162
i tak skutecznymi w morzach?

9
00:00:33,162 --> 00:00:36,730
W większości ich sprawność w polowaniu
pochodzi z wyjątkowego zestawu cech,

10
00:00:36,730 --> 00:00:42,070
szlifowanych przez ponad 400 milionów lat.

11
00:00:42,070 --> 00:00:45,421
Ich chrzęstne szkielety są
mniej zbite niż szkielety kostne

12
00:00:45,421 --> 00:00:48,030
i potrzebują mniej energii do ruchu.

13
00:00:48,030 --> 00:00:52,121
Duża, tłusta wątroba zapewnia 
wyporność opływowemu tułowiu.

14
00:00:52,121 --> 00:00:56,061
Mięśnie tułowia ryb kościstych
przylegają bezpośrednio do szkieletu,

15
00:00:56,061 --> 00:00:58,830
u rekinów przylegają także do skóry.

16
00:00:58,830 --> 00:01:02,101
Ta specjalna konstrukcja 
przemienia je w ciśnieniowe tuby,

17
00:01:02,101 --> 00:01:07,320
których elastyczna skóra 
wydajnie przekazuje siłę do ogona.

18
00:01:07,320 --> 00:01:10,392
Rekinia skóra ma liczne niezwykłe cechy.

19
00:01:10,392 --> 00:01:12,460
Wygląda na gładką,

20
00:01:12,460 --> 00:01:15,661
ale w dużym powiększeniu 
widać szorstką strukturę

21
00:01:15,661 --> 00:01:18,291
dzięki tysiącom łusek w kształcie zęba

22
00:01:18,291 --> 00:01:20,370
zwanymi ząbkami skórnymi.

23
00:01:20,370 --> 00:01:24,021
Każdy z nich pokryty jest szkliwem,

24
00:01:24,021 --> 00:01:26,524
które zmienia skórę w twardą tarczę.

25
00:01:26,524 --> 00:01:29,472
Struktura ząbków zmienia się 
w zależności od części ciała,

26
00:01:29,472 --> 00:01:31,631
co zmniejsza hałas i opór wody

27
00:01:31,631 --> 00:01:34,421
wokół płynącego rekina.

28
00:01:34,421 --> 00:01:36,031
Co do zębów,

29
00:01:36,031 --> 00:01:39,672
rekiny mogą wytworzyć ich
50 000 w ciągu całego życia.

30
00:01:39,672 --> 00:01:42,351
Średnio tracą jeden tygodniowo,

31
00:01:42,351 --> 00:01:45,542
a ząb jest natychmiast zastępowany.

32
00:01:45,542 --> 00:01:47,941
Dzięki warstwie fluorku 
pokrywającego zęby

33
00:01:47,941 --> 00:01:50,101
rekiny unikają ubytków.

34
00:01:50,101 --> 00:01:52,442
Nie wszystkie rekinie zęby są takie same.

35
00:01:52,442 --> 00:01:55,302
Różnią się zależnie od gatunku i diety.

36
00:01:55,302 --> 00:01:56,842
Niektóre są zbite i płaskie,

37
00:01:56,842 --> 00:01:59,182
co pomaga zgniatać mięczaki.

38
00:01:59,182 --> 00:02:02,082
Inne są w kształcie igły,
co pomaga chwytać ryby.

39
00:02:02,082 --> 00:02:06,552
Zarłacze białe mają spiczaste
dolne zęby do trzymania ofiary

40
00:02:06,552 --> 00:02:10,212
i trójkątne, ząbkowane górne do cięcia.

41
00:02:10,212 --> 00:02:16,262
Ta różnorodność pozwala rekinom 
na polowanie w różnych środowiskach.

42
00:02:16,442 --> 00:02:19,586
Wiele gatunków ma osobliwą cechę:

43
00:02:19,586 --> 00:02:23,462
zdolność do wystrzelenia szczęki
i otwarcia jej bardzo szeroko,

44
00:02:23,462 --> 00:02:26,072
by złapać ofiarę znienacka.

45
00:02:26,072 --> 00:02:29,402
W trakcie ewolucji rekinie mózgi urosły

46
00:02:29,402 --> 00:02:32,162
razem ze wzrostem narządów czucia.

47
00:02:32,162 --> 00:02:34,743
Obecne rekiny mogą wyczuć kropelki krwi

48
00:02:34,743 --> 00:02:39,052
i słyszeć dźwięki z odległości 800 metrów.

49
00:02:39,052 --> 00:02:41,663
Szczególnie dobrze 
słyszą niskie częstotliwości,

50
00:02:41,663 --> 00:02:44,203
emitowane przez umierające ryby.

51
00:02:44,203 --> 00:02:49,823
Podobnie jak koty, mają na dnie oczu
odblaskowe błony, zwane tapeta lucida,

52
00:02:49,973 --> 00:02:52,873
które poprawiają im wzrok
przy słabym świetle.

53
00:02:52,873 --> 00:02:55,174
Jakby tych zdolności było za mało,

54
00:02:55,174 --> 00:02:57,864
rekiny wykształciły szósty zmysł.

55
00:02:57,864 --> 00:03:01,303
Mogą polować, używając sieci
komórek elektrosensorycznych,

56
00:03:01,303 --> 00:03:04,184
zwanych ampułkami Lorenziniego.

57
00:03:04,184 --> 00:03:06,528
Komórki te wypełnia ultraczuły żel,

58
00:03:06,528 --> 00:03:11,653
który wyczuwa impulsy elektryczne ofiary,
nawet najmniejszy skurcz mięśnia.

59
00:03:11,803 --> 00:03:14,164
Niektóre z najbardziej 
rozpoznawalnych rekinów,

60
00:03:14,164 --> 00:03:19,076
takie jak żarłacz biały, 
mako, lamna, rekiny łososiowe,

61
00:03:19,076 --> 00:03:21,873
zawdzięczają sukces
kolejnej zaskakującej cesze:

62
00:03:21,873 --> 00:03:25,164
ciepłej krwi w zimnokrwistym stworzeniu.

63
00:03:25,164 --> 00:03:30,130
Mają organizmie mnóstwo żył 
i tętnic zwanych siecią dziwną.

64
00:03:30,557 --> 00:03:33,516
Tam żylna krew rozgrzana
dzięki pracy rekinich mięśni

65
00:03:33,516 --> 00:03:38,116
płynie obok tętnic z zimną 
i bogatą w tlen krwią ze skrzeli.

66
00:03:38,116 --> 00:03:42,716
Takie ułożenie przekazuje ciepło krwi,
która wraca do ważnych organów.

67
00:03:42,725 --> 00:03:46,065
Cieplejsze mięśnie umożliwiają
szybsze i energiczniejsze pływanie,

68
00:03:46,065 --> 00:03:50,906
a cieplejsze brzuchy wspomagają trawienie
i szybszy rozwój młodych w macicy.

69
00:03:51,654 --> 00:03:55,705
Ciepłe oczy i mózgi utrzymują 
czujność rekinów w zimnej wodzie.

70
00:03:55,705 --> 00:04:00,274
Przez niezwykłe przystosowania
trzeba raczej szanować niż bać się

71
00:04:00,274 --> 00:04:03,487
500 gatunków rekinów
krążących po oceanach.

72
00:04:03,487 --> 00:04:06,554
Niestety, jedna trzecia
tych gatunków jest zagrożona

73
00:04:06,554 --> 00:04:08,454
z powodu nadmiernych połowów.

74
00:04:08,454 --> 00:04:10,336
Po milionach lat rozwoju

75
00:04:10,336 --> 00:04:13,686
te najlepsze drapieżniki
napotkały swoje największe wyzwanie.

76
00:04:15,647 --> 00:04:19,647
[Autor: Tierney Thys
Narracja: Pen-Pen Chen]

77
00:04:19,682 --> 00:04:23,682
[Muzyka: David Obuchowski, 
Brett Bamberger. Animacja: TED-Ed]