Return to Video

Su altı basıncının vücuda etkileri - Neosha S Kashef

  • 0:07 - 0:10
    Bazen bir balık oltayla
    yüzeye çekildiğinde,
  • 0:10 - 0:12
    yuvalarından fırlamış gözleriyle
  • 0:12 - 0:14
    ve midesinin ağzından çıkmasıyla
  • 0:14 - 0:17
    sanki bir balon gibi şişirilmiş gibi
  • 0:17 - 0:19
    şişkin görünecektir.
  • 0:19 - 0:23
    Basınçtaki hızlı değişikliklerden doğan
    bu tip fiziksel hasara
  • 0:23 - 0:25
    basınç travması denir.
  • 0:25 - 0:30
    Denizin altında her 10,06 m derinlikte
  • 0:30 - 0:34
    basınç 6,6 kg /25,4 mm kare
    (1,00 atm) artar.
  • 0:34 - 0:36
    Basıncın 54,44 atm'nin üstünde olduğu
  • 0:36 - 0:39
    548,64 m kadar derinlikte yaşayan
  • 0:39 - 0:43
    sarı gözlü kaya balığını örnek alalım.
  • 0:43 - 0:48
    Bu bir çeyrekliğin üstünde dengede duran
    bir kutup ayısının ağırlığına eşit.
  • 0:48 - 0:50
    Boyle Kanunu, gazın hacminin
  • 0:50 - 0:54
    basınç ile ters orantılı olduğunu
    belirtir.
  • 0:54 - 0:58
    Yani bir kaya balığının yüzme kesesi veya
    insan akciğerleri gibi
  • 0:58 - 1:00
    herhangi bir hava dolu alan
  • 1:00 - 1:02
    daha derine dalarken sıkışacak
  • 1:02 - 1:05
    ve yukarı çıkarken genişleyecektir.
  • 1:05 - 1:09
    Bir balık balıkçının kancasına takıldıktan
    ve hızlıca yüzeye çekildikten sonra
  • 1:09 - 1:13
    yüzme kesesindeki hava genişlemeye başlar.
  • 1:13 - 1:17
    Pörtlek göz diye adlandırılan durumda
  • 1:17 - 1:22
    yükselen iç basınç gözlerini yuvalarından
    çıkartırken
  • 1:22 - 1:25
    hızlı genişleme aslında balığın midesini
    ağzından çıkmaya zorlar.
  • 1:25 - 1:30
    Bazen kaya balığının gözleri
    korneanın içinde biriken
  • 1:30 - 1:32
    küçük gaz baloncuklarından,
  • 1:32 - 1:36
    kornea amfizeminden dolayı
    kristal bir görünüşe sahip olucaktır.
  • 1:36 - 1:41
    Neyse ki bir dalgıç endişelenecek
    kapalı bir yüzme kesesine sahip değil.
  • 1:41 - 1:45
    Bir dalgıç yüzeye çıkarken nefes vererek
    ciğerlerindeki basıncı düzenleyebilir
  • 1:45 - 1:49
    ama denizin altında geçerli olan
    diğer fizik yasalarına dikkat etmeli.
  • 1:49 - 1:53
    Henry'nin Yasası,
    sıvıda çözülen gaz miktarının
  • 1:53 - 1:57
    kısmi basınçla orantılı olduğunu belirtir.
  • 1:57 - 2:01
    Bir dalgıcın nefes aldığı hava
    %78 nitrojendir.
  • 2:01 - 2:03
    Deniz altındaki basınç ne kadar yüksekse
  • 2:03 - 2:05
    dalış tüpünde bulunan havadaki nitrojen
  • 2:05 - 2:11
    karadakinden daha yoğun biçimde
    dalgıcın dokularına nüfuz eder.
  • 2:11 - 2:13
    Dalgıç çok hızlı biçimde yukarı çıkarsa
  • 2:13 - 2:16
    biriken nitrojen
    çözeltiden açığa çıkabilir
  • 2:16 - 2:20
    ve dokularında, kanında ve eklemlerinde
    küçük baloncuklar oluşabilir,
  • 2:20 - 2:24
    düşük basınç hastalığına
    diğer bir deyişle vurguna neden olabilir.
  • 2:24 - 2:29
    Bu sodandan çıkan
    karbondioksitin fışırtısına benzer.
  • 2:29 - 2:32
    Basınç serbest kalınca
    gaz çözeltiden ayrılır.
  • 2:32 - 2:35
    Ama bir dalgıç için baloncuklar
    şiddetli ağrıya
  • 2:35 - 2:37
    ve bazen ölüme bile neden olabilir.
  • 2:37 - 2:41
    Dalgıçlar yavaşça yükselerek ve
  • 2:41 - 2:45
    yükselirken,emniyet durakları denen,
    molalar vererek vurgun yemekten kaçınırlar
  • 2:45 - 2:48
    böylece gaz dokularına geri nüfuz edecek
  • 2:48 - 2:51
    ve nefesiyle dışarı çıkacak
    zamana sahip olur.
  • 2:51 - 2:53
    Bir dalgıç nasıl basınç düşmesine
    ihtiyacı varsa
  • 2:53 - 2:56
    bir balığın iyileşmesi için de
    denize geri koyarak elde edilebilecek
  • 2:56 - 3:00
    basınca maruz kalmaya ihtiyacı var.
  • 3:00 - 3:03
    Ama bu demek değil ki
    balık denize gelişigüzel atılmalı.
  • 3:03 - 3:05
    Şişmiş bir vücut suda yüzecek ve
  • 3:05 - 3:09
    aç bir deniz aslanı tarafından yakalanacak
    ya da martılar tarafından yenecek.
  • 3:09 - 3:10
    Yaygın bir inanış var.
  • 3:10 - 3:14
    Bir iğneyle midesini delip
    havanın dışarı çıkmasını sağlamak
  • 3:14 - 3:17
    balığın kendi başına geri yüzmesine
    izin verir.
  • 3:17 - 3:20
    Ama bu patlatılmaması gereken bir balon.
  • 3:20 - 3:22
    Bir balığı düzgünce yaşadığı yere
    geri göndermek için
  • 3:22 - 3:25
    balıkçı misinayla indirmek yerine
  • 3:25 - 3:30
    alçalan bir alet kullanmalı
    ve onu doğru derinlikte serbest bırakmalı.
  • 3:30 - 3:33
    Evine doğru giderken ve
    geri dönen basınç gaz hacmini azaltırken
  • 3:33 - 3:36
    gözleri yuvalarına geri döner ve iyileşir
  • 3:36 - 3:39
    ve midesi eski hâline geri döner.
  • 3:39 - 3:41
    Bu balık yeni bir gün daha görmek için
  • 3:41 - 3:47
    bir kez daha özgürce yüzmek, yemek, tekrar
    üreyip nüfusu canlandırmak için yaşayacak.
Title:
Su altı basıncının vücuda etkileri - Neosha S Kashef
Description:

Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/the-effects-of-underwater-pressure-on-the-body-neosha-s-kashef

Neden bir balık midesini dışarı çıkarır? Bir dalgıcın eklemlerindeki acı verici küçük baloncukların meydana gelmesine sebep olan ne? Neosha S Kashef nasıl insanların ve balık benzeri canlıların denizin altındaki fizik yasalarından etkilendiğine ışık tutarak basınç travmasının temeli hakkında bizi aydınlatıyor.

Ders: Neosha S Kashef, Animasyon: The Moving Company Animation Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:03

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.