Rối loạn lưỡng cực là gì? - Helen M. Farrell

Xem toàn bộ bài học tại: http://ed.ted.com/lessons/what-is-bipolar-disorder-helen-m-farrell

Từ "lưỡng cực" có nghĩa là ''hai cực''. Đối với hàng triệu người mắc rối loạn lưỡng cực trên thế giới, cuộc sống là sự phân tách giữa hai thực tại rất khác nhau: hưng và trầm cảm. Vậy nguyên nhân của chứng rối loạn này là gì? Và liệu nó có thể được chữa trị không? Helen M. Farrell mô tả trong bài học này nguyên nhân gốc rễ và các biện pháp điều trị rối loạn lưỡng cực.

Bài học từ Helen M. Farrell, minh họa bởi Uncle Ginger.

Rối loạn lưỡng cực (RLLC) là gì?

Lưỡng cực có nghĩa là hai cực.

Với hàng triệu người đang chống chọi
với RLLC trên thế giới,

cuộc sống là sự phân tách
giữa hai thực tại rất khác nhau -

hưng phấn và trầm cảm.

Mặc dù có rất nhiều biến thể RLLC,

bài học này sẽ đề cập đến hai dạng.

Loại 1 có những giai đoạn hưng phấn tột độ
bên cạnh các giai đoạn trầm cảm,

còn Loại 2 gồm các giai đoạn
hưng phấn ngắn và ít dữ dội hơn

xen kẽ với các giai đoạn trầm cảm dài.

Với những người bấp bênh
giữa các trạng thái cảm xúc,

họ dường như không thể tìm được
sự cân bằng cần thiết để sống khỏe mạnh.

Giai đoạn hưng phấn tột độ của Loại 1
được gọi là các giai đoạn hưng cảm,

và chúng có thể khiến một người
cảm thấy từ khó chịu tới vô hình.

Nhưng những giai đoạn phấn chấn này
vượt quá cảm xúc vui vẻ thông thường,

gây ra những triệu chứng rối loạn
như suy nghĩ dồn dập,

mất ngủ,

nói nhanh,

hành động bốc đồng,

và các hành vi liều lĩnh.

Nếu không trị, các giai đoạn này
sẽ xảy ra thường hơn,

dữ dội hơn,

và mất nhiều thời gian hơn
để giảm cường độ.

Giai đoạn trầm cảm của RLLC
có nhiều biểu hiện khác nhau -

tâm trạng chán nản,

ngày càng ít hứng thú với các sở thích,

thay đổi khẩu vị,

cảm thấy vô dụng hoặc cực kỳ tội lỗi,

ngủ quá nhiều hoặc quá ít,

bồn chồn hoặc chậm chạp,

hay thường xuyên suy nghĩ
về việc về tự tử.

Trên thế giới,
có khoảng 1-3% người trưởng thành

có nhiều triệu chứng khác nhau
là biểu hiện của chứng RLLC.

Phần lớn trong số họ là
những người có đóng góp cho xã hội,

có cuộc sống, những sự lựa chọn,
và các mối quan hệ

không hề bị chứng rối loạn chi phối,

nhưng, với rất nhiều người,
hậu quả của RLLC là vô cùng nghiêm trọng.

Căn bệnh này có thể ảnh hưởng tiêu cực
tới chất lượng học tập và làm việc,

các mối quan hệ,

tài chính,

và sự an toàn cá nhân.

Vậy đâu là nguyên nhân của RLLC?

Theo các nhà nghiên cứu, yếu tố chủ chốt
chính là hệ thần kinh phức tạp của não bộ.

Các bộ não khỏe mạnh duy trì
kết nối chặt chẽ giữa các tế bào thần kinh

nhờ có nỗ lực không ngừng của não
trong việc tự giảm thiểu

và loại bỏ các kết nối tế bào thần kinh
không hoạt động hoặc bị lỗi.

Quá trình này rất quan trọng vì đường
truyền thần kinh đóng vai trò là bản đồ

trong tất cả mọi việc ta làm.

Sử dụng phương pháp
chụp cộng hưởng từ chức năng,

các nhà khoa học đã phát hiện ra
khả năng giảm thiểu của não bị phá vỡ

với những ai mắc RLLC.

Nghĩa là các tế bào thần kinh của họ
bị rối loạn

và tạo ra một hệ thống
không thể định hướng được.

Do được chỉ dẫn
chỉ bằng những dấu hiệu khó hiểu,

những người mắc RLLC
có những suy nghĩ và hành vi khác thường.

Thêm đó, các triệu chứng loạn thần

như nói năng và hành xử lộn xộn,

suy nghĩ ảo tưởng,

hoang tưởng,

và ảo giác

có thể xuất hiện
trong các giai đoạn RLLC tột độ.

Điều này là do thừa chất dẫn truyền
thần kinh gọi là dopamine.

Nhưng không kể đến nghiên cứu này,
không thể tìm căn nguyên duy nhất của RLLC

Trong thực tế, đây là một vấn đề phức tạp.

Ví dụ, hạch hạnh nhân của não
liên quan đến sự tư duy,

trí nhớ dài hạn,

và hình thành cảm xúc.

Trong khu vực này của não, yếu tố đa dạng
như di truyền học và chấn thương tâm lý

có thể gây ra sự bất thường
và các triệu chứng RLLC.

Tình trạng này thường
di truyền gia đình,

vì vậy ta biết được rằng
di truyền học liên quan nhiều đến nó.

Nhưng cũng không có nghĩa là
có một gen lưỡng cực.

Trên thực tế, khả năng RLLC xuất hiện

là do sự tương tác giữa nhiều gen

trong một cách thức phức tạp
mà chúng ta vẫn đang cố gắng để hiểu được.

Các nguyên nhân đều phức tạp,

và vì vậy, việc chẩn đoán và sống chung
với RLLC là một thách thức.

Tuy nhiên, chứng bệnh này
có thể kiểm soát được.

Một số loại thuốc như lithium có thể giúp
kiểm soát các suy nghĩ hành vi liều lĩnh

bằng cách làm ổn định tâm trạng.

Thuốc ổn định tâm trạng hoạt động cách
giảm các hoạt động bất thường trong não,

từ đó tăng cường
các kết nối thần kinh vững chắc.

Các loại thuốc thường được sử dụng khác
gồm thuốc chống loạn thần,

làm thay đổi tác động của dopamine,

và liệu pháp sốc điện,

hoạt động như cơn kịch phát
được kiểm soát cẩn trọng trong não bộ,

đôi khi được sử dụng
trong điều trị khẩn cấp.

Một số bệnh nhân lưỡng cực
từ chối điều trị

vì lo ngại rằng
việc này khiến họ cảm thấy u uất

và phá hủy sự sáng tạo của họ.

Nhưng tâm thần học
luôn chủ động cố gắng để tránh điều đó.

Ngày nay, bác sĩ làm việc với bệnh nhân
theo từng ca bệnh cụ thể

để quản lý việc kết hợp giữa
các phương pháp điều trị và các liệu pháp

cho phép họ có thể sống
với tiềm năng trọn vẹn nhất có thể.

Và trên cả điều trị, người mắc RLLC
có thể được hưởng lợi ích

thậm chí từ những thay đổi đơn giản hơn.

Bao gồm thể dục thường xuyên,

thói quen ngủ tốt,

sử dụng thuốc và bia rượu điều độ,

và nhất là sự chấp nhận và thấu hiểu
từ gia đình và bạn bè.

Hãy nhớ rằng,
RLLC là một tình trạng bệnh,

chứ không phải lỗi của một người,

hay toàn bộ đặc tính của họ,

và đó là thứ có thể kiểm soát được

qua sự kết hợp giữa các biện pháp
điều trị y học bên trong,

cùng với sự chấp nhận và thấu hiểu
từ bạn bè, gia đình

và sự tự lực trong việc tạo sức mạnh
từ chính những người mắc RLLC

để tìm tới sự cân bằng
trong cuộc sống của chính mình.