Rối loạn lưỡng cực (RLLC) là gì? Lưỡng cực có nghĩa là hai cực. Với hàng triệu người đang chống chọi với RLLC trên thế giới, cuộc sống là sự phân tách giữa hai thực tại rất khác nhau - hưng phấn và trầm cảm. Mặc dù có rất nhiều biến thể RLLC, bài học này sẽ đề cập đến hai dạng. Loại 1 có những giai đoạn hưng phấn tột độ bên cạnh các giai đoạn trầm cảm, còn Loại 2 gồm các giai đoạn hưng phấn ngắn và ít dữ dội hơn xen kẽ với các giai đoạn trầm cảm dài. Với những người bấp bênh giữa các trạng thái cảm xúc, họ dường như không thể tìm được sự cân bằng cần thiết để sống khỏe mạnh. Giai đoạn hưng phấn tột độ của Loại 1 được gọi là các giai đoạn hưng cảm, và chúng có thể khiến một người cảm thấy từ khó chịu tới vô hình. Nhưng những giai đoạn phấn chấn này vượt quá cảm xúc vui vẻ thông thường, gây ra những triệu chứng rối loạn như suy nghĩ dồn dập, mất ngủ, nói nhanh, hành động bốc đồng, và các hành vi liều lĩnh. Nếu không trị, các giai đoạn này sẽ xảy ra thường hơn, dữ dội hơn, và mất nhiều thời gian hơn để giảm cường độ. Giai đoạn trầm cảm của RLLC có nhiều biểu hiện khác nhau - tâm trạng chán nản, ngày càng ít hứng thú với các sở thích, thay đổi khẩu vị, cảm thấy vô dụng hoặc cực kỳ tội lỗi, ngủ quá nhiều hoặc quá ít, bồn chồn hoặc chậm chạp, hay thường xuyên suy nghĩ về việc về tự tử. Trên thế giới, có khoảng 1-3% người trưởng thành có nhiều triệu chứng khác nhau là biểu hiện của chứng RLLC. Phần lớn trong số họ là những người có đóng góp cho xã hội, có cuộc sống, những sự lựa chọn, và các mối quan hệ không hề bị chứng rối loạn chi phối, nhưng, với rất nhiều người, hậu quả của RLLC là vô cùng nghiêm trọng. Căn bệnh này có thể ảnh hưởng tiêu cực tới chất lượng học tập và làm việc, các mối quan hệ, tài chính, và sự an toàn cá nhân. Vậy đâu là nguyên nhân của RLLC? Theo các nhà nghiên cứu, yếu tố chủ chốt chính là hệ thần kinh phức tạp của não bộ. Các bộ não khỏe mạnh duy trì kết nối chặt chẽ giữa các tế bào thần kinh nhờ có nỗ lực không ngừng của não trong việc tự giảm thiểu và loại bỏ các kết nối tế bào thần kinh không hoạt động hoặc bị lỗi. Quá trình này rất quan trọng vì đường truyền thần kinh đóng vai trò là bản đồ trong tất cả mọi việc ta làm. Sử dụng phương pháp chụp cộng hưởng từ chức năng, các nhà khoa học đã phát hiện ra khả năng giảm thiểu của não bị phá vỡ với những ai mắc RLLC. Nghĩa là các tế bào thần kinh của họ bị rối loạn và tạo ra một hệ thống không thể định hướng được. Do được chỉ dẫn chỉ bằng những dấu hiệu khó hiểu, những người mắc RLLC có những suy nghĩ và hành vi khác thường. Thêm đó, các triệu chứng loạn thần như nói năng và hành xử lộn xộn, suy nghĩ ảo tưởng, hoang tưởng, và ảo giác có thể xuất hiện trong các giai đoạn RLLC tột độ. Điều này là do thừa chất dẫn truyền thần kinh gọi là dopamine. Nhưng không kể đến nghiên cứu này, không thể tìm căn nguyên duy nhất của RLLC Trong thực tế, đây là một vấn đề phức tạp. Ví dụ, hạch hạnh nhân của não liên quan đến sự tư duy, trí nhớ dài hạn, và hình thành cảm xúc. Trong khu vực này của não, yếu tố đa dạng như di truyền học và chấn thương tâm lý có thể gây ra sự bất thường và các triệu chứng RLLC. Tình trạng này thường di truyền gia đình, vì vậy ta biết được rằng di truyền học liên quan nhiều đến nó. Nhưng cũng không có nghĩa là có một gen lưỡng cực. Trên thực tế, khả năng RLLC xuất hiện là do sự tương tác giữa nhiều gen trong một cách thức phức tạp mà chúng ta vẫn đang cố gắng để hiểu được. Các nguyên nhân đều phức tạp, và vì vậy, việc chẩn đoán và sống chung với RLLC là một thách thức. Tuy nhiên, chứng bệnh này có thể kiểm soát được. Một số loại thuốc như lithium có thể giúp kiểm soát các suy nghĩ hành vi liều lĩnh bằng cách làm ổn định tâm trạng. Thuốc ổn định tâm trạng hoạt động cách giảm các hoạt động bất thường trong não, từ đó tăng cường các kết nối thần kinh vững chắc. Các loại thuốc thường được sử dụng khác gồm thuốc chống loạn thần, làm thay đổi tác động của dopamine, và liệu pháp sốc điện, hoạt động như cơn kịch phát được kiểm soát cẩn trọng trong não bộ, đôi khi được sử dụng trong điều trị khẩn cấp. Một số bệnh nhân lưỡng cực từ chối điều trị vì lo ngại rằng việc này khiến họ cảm thấy u uất và phá hủy sự sáng tạo của họ. Nhưng tâm thần học luôn chủ động cố gắng để tránh điều đó. Ngày nay, bác sĩ làm việc với bệnh nhân theo từng ca bệnh cụ thể để quản lý việc kết hợp giữa các phương pháp điều trị và các liệu pháp cho phép họ có thể sống với tiềm năng trọn vẹn nhất có thể. Và trên cả điều trị, người mắc RLLC có thể được hưởng lợi ích thậm chí từ những thay đổi đơn giản hơn. Bao gồm thể dục thường xuyên, thói quen ngủ tốt, sử dụng thuốc và bia rượu điều độ, và nhất là sự chấp nhận và thấu hiểu từ gia đình và bạn bè. Hãy nhớ rằng, RLLC là một tình trạng bệnh, chứ không phải lỗi của một người, hay toàn bộ đặc tính của họ, và đó là thứ có thể kiểm soát được qua sự kết hợp giữa các biện pháp điều trị y học bên trong, cùng với sự chấp nhận và thấu hiểu từ bạn bè, gia đình và sự tự lực trong việc tạo sức mạnh từ chính những người mắc RLLC để tìm tới sự cân bằng trong cuộc sống của chính mình.