Έχεις έξυπνο κινητό; Άρχισε να μεταδίδεις.

Το 2011 ο δημοσιογράφος Μπρούνο Τορτούρα κάλυψε μια πορεία διαμαρτυρίας στο Σάο Πάολο που είχε δυσάρεστη συνέχεια. Η εμπειρία του από τα δακρυγόνα επηρέασε πολύ το πώς αντιμετώπιζε τη δουλειά του και παραιτήθηκε για να μεταδίδει ζωντανές, αμοντάριστες εμπειρίες στο διαδίκτυο. Σε αυτή τη συναρπαστική ομιλία, μας παρουσιάζει κάποιους τρόπους που πειραματίστηκε με τη ζωντανή ροή στο Διαδίκτυο και πώς στην πορεία βοήθησε να δημιουργηθεί ένα πολύ σύγχρονο δίκτυο ενημέρωσης.

Έχει βρεθεί κανείς σας ποτέ
σε ρίψη δακρυγόνων;

Δακρυγόνα; Κάποιος;

Λυπάμαι γι' αυτό, άρα μάλλον γνωρίζετε
ότι είναι μια πολύ τοξική ουσία,

αλλά ίσως δεν γνωρίζετε
ότι είναι ένα πολύ απλό μόριο

με ένα όνομα γλωσσοδέτη:

ονομάζεται oρθοχλωροβενζαμαλονονιτρίλη.

Τα κατάφερα.

Είναι αρκετών δεκαετιών, αλλά
φαίνεται να γίνεται αρκετά δημοφιλές

τελευταία στις αστυνομίες
σε όλο τον πλανήτη

και από την εμπειρία μου
όταν το εισέπνευσα χωρίς τη θέλησή μου,

το δακρυγόνο έχει δύο κύριες,
αλλά αρκετά αντίθετες επιδράσεις.

Πρώτον, μπορεί όντως
να σου κάψει τα μάτια,

και δεύτερον, μπορεί επίσης
να σε βοηθήσει να τα ανοίξεις.

Το δακρυγόνο βοήθησε
να ανοίξουν τα μάτια μου

και να δω αυτό που θα μοιραστώ μαζί σας
αυτό το απόγευμα:

ότι το να μεταδίδεις σε ζωντανή ροή
ανεξάρτητες μεταδόσεις διαδικτυακά

είναι επανάσταση για τη δημοσιογραφία,

τον ακτιβισμό, και κατά τη γνώμη μου,
επίσης και στο πολιτικό γίγνεσθαι.

Η ιδέα άρχισε να σχηματίζεται
στις αρχές του 2011

όταν κάλυπτα μία πορεία διαμαρτυρίας
στο Σάο Πάολο.

Ήταν η πορεία της μαριχουάνα,

μια σύναξη ανθρώπων που ζητούσαν
τη νομιμοποίηση της κάνναβης.

Όταν η ομάδα άρχισε να κινείται

οι μονάδες καταστολής ήρθαν από πίσω
με λαστιχένιες σφαίρες, βόμβες

και μετά με δακρυγόνα.

Αλλά, για να μην πολυλογώ,

είχα πάει στην πορεία ως αρχισυντάκτης

ενός σοβαρού έντυπου περιοδικού
όπου δούλευα για 11 χρόνια,

και εξαιτίας αυτής
της ανεπιθύμητης επίδρασης του δακρυγόνου,

έφυγα σαν δημοσιογράφος
που είχε αφοσιωθεί σε νέους τρόπους

διαμοιρασμού της καθαρής εμπειρίας
του πώς πραγματικά είναι να είσαι εκεί.

Μέσα στην επόμενη εβδομάδα
ήμουν πάλι στους δρόμους,

αλλά αυτή τη φορά, δεν ήμουν πλέον μέλος
κάποιου μέσου ενημέρωσης.

Ήμουν εκεί ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος
ζωντανών μεταδόσεων και το μόνο που είχα

ήταν βασικά δανεικός εξοπλισμός.

Είχα μια απλή βιντεοκάμερα
και ένα σακίδιο πλάτης με 3G μόντεμ.

Είχα ένα δικτυακό σύνδεσμο που μπορούσε
να διαμοιραστεί μέσω των κοινωνικών μέσων,

μπορούσε να αναρτηθεί σε κάθε ιστοσελίδα

και τότε η πορεία πήγαινε καλά.

Δεν υπήρχε καθόλου βία.

Δεν υπήρχαν σκηνές δράσης.

Υπήρχε όμως κάτι πολύ συναρπαστικό,

επειδή έβλεπα λίγο πιο πέρα
τα τηλεοπτικά κανάλια να την καλύπτουν

και είχαν μεγάλα οχήματα,
ομάδες και κάμερες,

και εγώ έκανα ουσιαστικά το ίδιο πράγμα

και είχα μόνο ένα σακίδιο πλάτης.

Ήταν πραγματικά συναρπαστικό
για ένα δημοσιογράφο,

αλλά το πιο ενδιαφέρον
ήταν όταν γύρισα σπίτι,

επειδή έμαθα ότι με παρακολουθούσαν

πάνω από 90.000 θεατές

και πήρα εκατοντάδες ηλεκτρονικά μηνύματα
από ανθρώπους που βασικά ρωτούσαν,

πώς το έκανα,

πώς ήταν δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο.

Και έμαθα και κάτι άλλο,
ότι ήταν όντως η πρώτη φορά

που κάποιος είχε μεταδώσει ζωντανά
μια πορεία διαμαρτυρίας

στην χώρα.

Και αυτό με εξέπληξε,

επειδή «δεν το είχα» ιδιαίτερα
με την τεχνολογία

και όλα τα μηχανήματα που χρειάστηκα
ήδη υπήρχαν,

τα έβρισκες εύκολα παντού.

Συνειδητοποίησα ότι υπήρχε ένα σύνορο,

ένα πολύ σημαντικό,

ότι ήταν απλά θέμα αλλαγής προοπτικής

και το Διαδίκτυο
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί,

και ήδη το έκανε,
σαν τεράστιο και ανεξέλεγκτο

και άκρως άναρχο τηλεοπτικό κανάλι
ή τηλεοπτικό δίκτυο

και καθένας με στοιχειώδεις ικανότητες
και πολύ απλό εξοπλισμό,

ακόμα και κάποιος σαν εμένα
που έχω μικροπρόβλημα τραυλισμού,

έτσι αν με πιάσει,
παρακαλώ, να με υπομείνετε,

ακόμη και κάποιος σαν εμένα
μπορεί να κάνει μετάδοση.

Στο μυαλό μου ακούστηκε επαναστατικό.

Έτσι στα επόμενα χρόνια

άρχισα να πειραματίζομαι στη ζωντανή ροή
με διάφορους τρόπους,

όχι μόνο στους δρόμους,
αλλά κυρίως σε στούντιο και σε σπίτια,

μέχρι τις αρχές του 2013, πέρυσι,

όταν έγινα συνιδρυτής μιας ομάδας
με το όνομα Mídia NINJA.

Το NINJA είναι τα αρχικά

του Narrativas Independentes
Jornalismo e Ação

ή σε μετάφραση, ανεξάρτητες
αφηγήσεις, δημοσιογραφία και δράση.

Ήταν μια ομάδα ενημέρωσης
με μάλλον ακαθόριστο πλάνο.

Δεν είχαμε καμία οικονομική υποδομή.

Δεν σχεδιάζαμε
να βγάλουμε χρήματα από αυτό,

που ήταν φρόνιμο, δεν έπρεπε να θελήσεις
χρήματα από τη δημοσιογραφία τότε.

Αλλά πιστεύαμε ξεκάθαρα και ακράδαντα

ότι το υπερσυνδεδεμένο περιβάλλον
των κοινωνικών μέσων

ίσως μας επέτρεπε να ενσωματώσουμε

ένα δίκτυο πειραματιζόμενων δημοσιογράφων
σε όλη τη χώρα.

Έτσι ξεκινήσαμε μια σελίδα στο Facebook,
μετά φτιάξαμε μια διακήρυξη

και αρχίσαμε να καλύπτουμε τους δρόμους
με πολύ απλό τρόπο.

Μετά όμως συνέβη κάτι, κάτι απροσδόκητο,

που κανείς δεν το είχε προβλέψει.

Πορείες διαμαρτυρίας άρχισαν να ξεσπούν
στο Σάο Πάολο.

Άρχισαν τοπικά και συγκεκριμένα.

Διαμαρτύρονταν για την πρόσφατη αύξηση
τιμής εισιτηρίου στα αστικά λεωφορεία.

Αυτό είναι ένα λεωφορείο.

Εδώ γράφει, «Κλοπή».

Αλλά, αυτές οι εκδηλώσεις
άρχισαν να αυξάνονται,

και συνέχισαν να συμβαίνουν.

Έτσι η αστυνομική βία εναντίον τους
αυξανόταν επίσης.

Αλλά υπήρχε και άλλη μια διαμάχη,

μια διαμάχη που νομίζω ότι
είναι σημαντικό να εξηγήσω

ότι ήταν μια διαμάχη αφήγησης.

Υπήρχε η έκδοση των γεγονότων
από τα κεντρικά μέσα ενημέρωσης

που οποιοσδήποτε ήταν στους δρόμους
εύκολα μπορούσε να αμφισβητήσει

αν παρουσίαζε τη δική του άποψη
του τι πραγματικά συνέβαινε εκεί.

Και ήταν αυτή η σύγκρουση απόψεων,
η σύγκρουση αφηγήσεων,

που νομίζω ότι μετέτρεψε
αυτές τις διαμαρτυρίες

σε μακρά περίοδο
πολιτικών αναμετρήσεων για τη χώρα

όπου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι,

πιθανότατα πάνω από ένα εκατομμύριο,

βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη χώρα.

Όμως, δεν ήταν πλέον
για την τιμή του εισιτηρίου.

Ήταν για τα πάντα.

Τα λαϊκά αιτήματα, οι προσδοκίες τους,

οι λόγοι που ήταν στο δρόμο

ήταν τόσο διαφορετικοί που
σε κάποιες περιπτώσεις ήταν αντιφατικοί.

Αν μπορούσατε να διαβάσετε
θα με καταλαβαίνατε.

Αλλά, ήταν μέσα στο γενικό πλαίσιο
της πολιτικής κάθαρσης

που περνούσε η χώρα

που όντως είχε να κάνει με την πολιτική,

αλλά και με ένα νέο τρόπο οργάνωσης,

μέσα από ένα νέο τρόπο επικοινωνίας.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον
εμφανίστηκαν οι Mídia NINJA

σχεδόν από την ανωνυμία
για να γίνουν εθνικό φαινόμενο,

επειδή όντως είχαμε το σωστό εξοπλισμό.

Δεν χρησιμοποιούμε μεγάλες κάμερες.

Βασικά χρησιμοποιούμε αυτό εδώ.

Χρησιμοποιούμε έξυπνα κινητά.

Και αυτά μας επέτρεψαν να γίνουμε αόρατοι
εν μέσω αυτών των αναταραχών,

αλλά μας επέτρεψε και κάτι άλλο:

Να δείξουμε πώς ήταν
να βρίσκεσαι μέσα στις πορείες,

να δώσουμε στους ανθρώπους στο σπίτι
μια υποκειμενική προοπτική.

Αλλά υπήρχε κάτι πιο σημαντικό,

νομίζω, από τον εξοπλισμό.

Ήταν η νοοτροπία μας,

επειδή δεν φερόμασταν
σαν μέσο μαζικής ενημέρωσης.

Δεν τους ανταγωνιζόμαστε για τις ειδήσεις.

Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τον κόσμο,

να τους προσκαλέσουμε και να τους μάθουμε

πώς να το κάνουν, πώς να μπορέσουν
να μεταδώσουν κι αυτοί.

Ήταν ουσιώδες, οι Media Ninja
να μην παραμείνουν μια μικρή ομάδα ατόμων

και μέσα σε λίγες εβδομάδες,

πολλαπλασιαστήκαμε και αυξηθήκαμε
κατακόρυφα σε όλη τη χώρα.

Έτσι σε μια ή δυο εβδομάδες,
κατά τη διάρκεια των γεγονότων,

ήμασταν εκατοντάδες νέοι άνθρωποι

συνδεδέμενοι στο δίκτυο σε όλη τη χώρα.

Καλύπταμε πάνω από 50 πόλεις ταυτόχρονα.

Κανένα τηλεοπτικό κανάλι δεν θα μπορούσε
να το καταφέρει αυτό.

Βασικά, αυτή ήταν η αιτία
που γίναμε ξαφνικά

ένα κεντρικό κανάλι ενημέρωσης
στα κοινωνικά μέσα.

Μερικές χιλιάδες παρακολουθούσαν
τη σελίδα μας στο Facebook

και πολύ σύντομα ανεβήκαμε
στους 250.000 ακόλουθους.

Οι αναρτήσεις και τα βίντεό μας

είχαν πάνω από 11 εκατομμύρια προβολές
την εβδομάδα.

Πολύ πάνω από όσο θα κατάφερναν ποτέ
οποιαδήποτε εφημερίδα ή περιοδικό.

Έτσι η ομάδα Media Ninja μεταμορφώθηκε
σε κάτι άλλο,

σε κάτι περισσότερο από κανάλι ενημέρωσης
ή επικοινωνιακή δράση.

Έγινε σχεδόν μια δημόσια υπηρεσία

για τον πολίτη, το διαδηλωτή,

τον ακτιβιστή,

επειδή πλέον διέθεταν ένα πολύ απλό
και αποδοτικό και ειρηνικό εργαλείο

για να αντιμετωπίσουν και την αστυνομία
και την εξουσία των μέσων.

Πολλές εικόνες μας άρχισαν να βγαίνουν
στα κανονικά τηλεοπτικά κανάλια.

Η ζωντανή ροή μας άρχισε να μεταδίδεται
ακόμα και στην κανονική τηλεόραση

όταν τα πράγματα δυσκόλεψαν αρκετά.

Κάποιες εικόνες μας
βοήθησαν να βγουν κάποιοι από τη φυλακή,

άνθρωποι που φυλακίστηκαν άδικα

με ψευδείς κατηγορίες
και εμείς αποδείξαμε την αθωότητά τους.

Αυτά έκαναν πολύ σύντομα τους Mídia NINJA

να θεωρηθούν δυστυχώς
ως εχθροί της αστυνομίας

και άρχισαν ξυλοδαρμοί των μελών μας
και τελικά συλλήψεις στους δρόμους.

Συνέβη σε πολλές περιπτώσεις.

Αλλά αυτό ήταν επίσης χρήσιμο,
επειδή ήμασταν ακόμη στο δίκτυο,

όπου μας βοήθησε να ξεκινήσουμε
μια σημαντική συζήτηση στη χώρα

για το ρόλο των ίδιων των μέσων

και το καθεστώς της ελευθερίας του τύπου
στη χώρα.

Έτσι η ομάδα Mídia NINJA εξελίχθηκε

και τελικά παγιώθηκε στη μορφή
που ελπίζαμε ότι τελικά θα έπαιρνε:

Ένα εθνικό δίκτυο
εκατοντάδων νέων ανθρώπων,

που αυτοοργανώνονται τοπικά

για να καλύψουν θέματα σχετικά
με κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα,

και αυτοεκφράζονται όχι μόνο πολιτικά

αλλά και δημοσιογραφικά.

Αυτό που άρχισα να κάνω
στις αρχές αυτού του έτους,

μιας και οι Mídia NINJA έιναι ήδη
ένα αυτοοργανούμενο δίκτυο,

είναι να αφιερωθώ σε ένα άλλο εγχείρημα.

Λέγεται Fluxo,
που στα Πορτογαλικά σημαίνει «ροή».

Είναι ένα εργαστήρι δημοσιογραφίας
στο κέντρο του Σάο Πάολο,

όπου χρησιμοποιούσα τη ζωντανή ροή
για να πειραματιστώ

με αυτά που αποκαλώ
μετατηλεοπτικές φόρμες.

Ψάχνω επίσης να βρω τρόπους χρηματοδότησης
της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας

μέσω απευθείας σχέσης με ένα κοινό,

με ένα ενεργό κοινό,

επειδή τώρα πραγματικά θέλω
να βγάλω τα προς το ζειν

από την τότε εμπειρίας μου
με τα δακρυγόνα.

Υπάρχει όμως κάτι πιο σπουδαίο εδώ,

κάτι που θεωρώ πιο σημαντικό και ουσιώδες
από το προσωπικό μου παράδειγμα.

Είπα ότι η ζωντανή ροή θα μετατρέψει
το Διαδίκτυο σε τεράστιο τηλεοπτικό κανάλι,

αλλά νομίζω ότι κάνει κάτι άλλο,

γιατί αφού είδα τους ανθρώπους
να το χρησιμοποιούν,

όχι μόνο για να καλύψουν πράγματα, αλλά και
για να εκφραστούν, να οργανωθούν πολιτικά,

νομίζω ότι η ζωντανή ροή θα κάνει
τον κυβερνοχώρο παγκόσμια πολιτική αρένα

όπου όλοι θα έχουν βήμα να ακουστούν,

να ακουστούν σωστά,

επειδή η ζωντανή ροή παίρνει το μονοπώλιο
της μετάδοσης των πολιτικών εξελίξεων,

της λεκτικής πλευράς
του πολιτικού διαλόγου

από τα στόματα μόνο των πολιτικών
και των ειδικών της πολιτικής

και ενδυναμώνει τον πολίτη
με την άμεση και αυθόρμητη δύναμη

της ανταλλαγής εμπειριών και του διαλόγου,

τους δίνει τη δύναμη να αμφισβητήσουν
και να επηρεάσουν την εξουσία

με τρόπους που πρόκειται να δούμε.

Και νομίζω ότι κάνει κάτι άλλο
που μπορεί να είναι ακόμα πιο σημαντικό,

ότι η απλότητα της τεχνολογίας συγχωνεύει
αντικειμενικότητα και υποκειμενικότητα

με έναν αρκετά πολιτικό τρόπο,
όπως το βλέπω,

γιατί πραγματικά βοηθάει το κοινό,

τον πολίτη, να δει τον κόσμο
μέσα από τη ματιά κάποιου άλλου,

έτσι βοηθάει τον πολίτη

να μπει στη θέση των άλλων.

Και νομίζω ότι αυτή η ιδέα
θα πρέπει να είναι η πρόθεση,

να είναι σκοπός της καλής δημοσιογραφίας,
του καλού ακτιβισμού,

αλλά πάνω απ' όλα, κάθε καλής πολιτικής.

Ευχαριστώ πάρα πολύ. Ήταν τιμή μου.

(Χειροκρότημα)