Chúng ta có nên tài trợ theo cách khác?

Công nghệ cho phép chúng ta đưa tiền mặt đến tay người nghèo nhất trên trái đất. Nhưng liệu có nên làm như thế? Trong buổi nói chuyện đầy ý nghĩa này, cựu nhân viên cứu trợ Joy Sun khơi gợi hai cách để giúp đỡ người nghèo.

Tôi nghĩ rằng

mỗi nhân viên cứu trợ ở Châu Phi

trong sự nghiệp của mình

đều đã từng một lần

mang hết số tiền tài trợ của dự án-

có thể là kinh phí cho một ngôi trường

hoặc chương trình huấn luyện

bỏ hết vào vali,

bay đi tới những vùng nghèo nhất

và ném chúng qua cửa sổ.

Vì đối với một nhân viên cứu trợ,

việc trao tận tay số tiền mặt ấy

cho những người nghèo khổ nhất

trên hành tinh này

nghe không có vẻ gì là điên rồ,

thay vào đó, là làm họ thỏa mãn.

10 năm trước là thời điểm
khoảnh khắc ấy đến với tôi,

thật may, đó cũng là lúc tôi nhận ra

điều ấy thực sự tồn tại,

và có lẽ cũng là điều

mà hệ thống cứu trợ thực sự cần đến.

Các nhà kinh tế học gọi nó

là viện trợ không hoàn lại,

chính xác là: viện trợ tiền mặt

mà không có bất cứ ràng buộc nào đi kèm.

Chính phủ các nước đang phát triển

đã và đang thực hiện
trong nhiều thập kỷ,

ngay lúc này đây,
ta có thêm các bằng chứng,

công nghệ kỹ thuật mới
giúp hiện thực hóa

mô hình này trong quá trình cứu trợ.

Một ý tưởng đơn giản,
phải không?

Tại sao tôi lại bỏ ra một thập kỷ

để làm những việc này
cho người nghèo?

Nói thật, tôi tin mình có thể sử dụng

số tiền đó cho người nghèo tốt hơn

là họ làm cho chính mình.

Tôi có hai giả thuyết:

Một là, người ta nghèo một phần

là vì không được học hành

và không có những quyết định hợp lý,

hai là, cần những người như tôi

để chỉ ra những cái cần thiết

và trao nó cho họ.

Nhưng thực tế,

bằng chứng cho thấy điều ngược lại.

Những năm gần đây,

các học giả đang tiến hành

tìm hiểu điều gì xảy ra

khi hỗ trợ tiền cho người nghèo.

Nhiều nghiên cứu
chỉ ra trên diện rộng rằng

mọi người đã sử dụng tiền cứu trợ

để cải thiện cuộc sống của họ.

Phụ nữ mang thai ở Uruguay

dùng tiền mua thực phẩm tốt hơn

và sinh ra những em bé khỏe mạnh hơn.

Còn đàn ông Sri Lanka đầu tư tốt hơn

vào dự án kinh doanh của mình.

Các nhà nghiên cứu làm việc ở Kenya

tìm ra rằng mọi người đầu tư

vào nhiều loại tài sản,

từ vật nuôi cho đến các dụng cụ lao động,

cũng như tân trang nhà cửa,

rồi thu nhập của họ tăng lên

từ các dự án kinh doanh
và công việc trang trại

trong vòng một năm
sau khi tiền mặt được gửi đi.

Không có một nghiên cứu nào tìm được

bằng chứng người ta tiêu tiền thêm
cho rượu, bia, thuốc lá

hay có xu hướng lười biếng làm lụng.

Thậm chí, họ còn làm việc nhiều hơn.

Bạn có thể thấy, chúng chỉ là
những nhu cầu vật chất.

Ở Việt Nam, những người già được viện trợ

dùng số tiền đó để mua quan tài.

Nếu ai tự hỏi liệu Maslow đã sai,

riêng tôi thì thấy
việc ưu tiên nhu cầu tinh thần

không có gì là xấu cả.

Tôi không biết liệu cho đi thức ăn

đồ dùng hay quan tài,

sẽ đưa đến câu hỏi:

Có đúng không khi thay người nghèo

quyết định hàng viện trợ?

Có xứng đáng với chi phí bỏ ra?

Một lần nữa, cần nhìn vào
ví dụ điển hình

khi ta tặng quà cho người khác

dựa theo gu của mình.

Một nghiên cứu rất thành công

theo dõi một chương trình ở Ấn độ

phát gia súc cho những người
tạm gọi là "cực nghèo đói".

Họ nhận ra rằng 30% số người nhận

đã quay lại và bán số gia súc đó

để lấy tiền mặt.

Điều hài hước là

cứ mỗi tài sản trị giá 100 đô

được phát ra,

họ phải bỏ ra thêm 99 đô

để thực hiện việc phân phát.

Thử nghĩ xem, thay vì vậy,

ta sử dụng công nghệ

để đưa tiền mặt trực tiếp

từ trung tâm viện trợ

hoặc từ bất kỳ ai trong chúng ta

đến tận tay người nghèo.

Ngày nay, ba phần tư người Kenya

sử dụng tiền lưu động

tức tiền trong tài khoản
có thể sử dụng bằng điện thoại di động .

Người gửi có thể phải trả phí 1,6 %

và với một động tác nhấn nút

gửi tiền trực tiếp vô tài khoản người nhận

không qua trung gian.

Nếu như công nghệ làm gián đoạn

cuộc sống của chính chúng ta,

công nghệ thanh toán ở những nước nghèo

có thể cản trở viện trợ.

Điều đó có thể truyền đi nhanh

đến mức có thể tiếp cận

hàng tỷ người nghèo trên thế giới.

Đó là lý do chúng tôi
sáng tạo ra GiveDirectly.

Tổ chức đầu tiên sẵn lòng
giúp chuyển tiền mặt cho người nghèo.

Chúng tôi từng chuyển tiền cho

35,000 người dân quê ở Kenya và Uganda

với giá trị là 1000 đô la cho mỗi lần

cho mỗi gia đình.

Đến nay, chúng tôi đã tìm được
người nghèo nhất

ở những làng nghèo nhất,
trên thế giới này.

Họ sống trong những ngôi nhà

làm bằng bùn và rơm

chứ không phải là xi-măng và sắt thép.

Giả sử đó là nhà bạn.

Chúng tôi đến trước cửa
với chiếc điện thoại Android.

Chúng tôi sẽ hỏi tên, chụp hình bạn,

căn chòi của bạn, sử dụng bộ định vị.

Đêm đó, chúng tôi sẽ gửi

toàn bộ dữ liệu lên hệ thống

và mỗi phần sẽ được kiểm tra

bởi một nhóm độc lập,

sử dụng công nghệ
như hình ảnh vệ tinh.

Sau đó, chúng tôi sẽ trở lại,

và bán cho bạn
một chiếc điện thoại di động đập đá

nếu bạn chưa có,

một vài tuần sau đó

chúng tôi sẽ gửi tiền cho bạn.

Điều mà 5 năm trước

từng được xem là không thể

giờ đã có thể được thực hiện

một cách hiệu quả và minh bạch.

Càng nhiều người nghèo nhận được tiền,

càng rõ ràng rằng

nó hoạt động hiệu quả

và ta càng phải ngẫm nghĩ lại

về những thứ khác mà ta đã cho.

Ngày nay, lý do đằng sau

sự viện trợ rất dễ hiểu,

ít ra, ta cũng có thể
viện trợ được thứ gì.

Sự tự mãn chính là thứ cản trở chúng ta,

khi chúng ta nói với nhau rằng

làm từ thiện thì tốt hơn

là không làm gì,

chúng ta có xu hướng đầu tư không hiệu quả

vào ý tưởng nảy sinh như đổi mới,

viết báo cáo,

vé máy bay và những chuyến xe chở hàng.

Sẽ ra sao nếu suy nghĩ,

liệu có phải là tốt hơn

khi đưa tiền mặt trực tiếp cho họ?

Những tổ chức sẽ phải chứng minh

rằng họ giúp người nghèo tốt hơn

là khi để họ tự sử dụng số tiền đó.

Tất nhiên, việc cho họ tiền

sẽ không tạo ra hàng hóa công

giống như việc triệt tiêu bệnh tật

hay xây dựng nhà tình thương,

nhưng nó có thể vươn lên một tầm cao mới

khi giúp từng hộ gia đình

cải thiện đời sống.

Tôi tin vào viện trợ.

Tôi tin rằng hầu hết viện trợ

đều tốt hơn việc ném tiền khỏi máy bay.

Và tôi chắc rằng

rất nhiều viện trợ ngày nay

không tốt bằng việc
đưa tiền trực tiếp cho người nghèo.

Tôi hy vọng một ngày nào đó,

nó sẽ thành hiện thực.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)