Return to Video

Bitkiler saati nasıl söylerler - Dasha Savage

  • 0:07 - 0:08
    18. yüzyılda
  • 0:08 - 0:13
    İsveçli botanikçi Carolus Linnaeus
    çiçek saatini tasarladı,
  • 0:13 - 0:16
    günün belli zamanlarında
    açılıp kapanan çiçekli bitkilerden
  • 0:16 - 0:21
    oluşan saat dilimlerine sahip bir saat.
  • 0:21 - 0:25
    Linnaeus'un planı
    mükemmel olmasa da fikri doğruydu.
  • 0:25 - 0:29
    Çiçekler, tamamen olmasa da
    az çok zamanı hissedebilirler.
  • 0:29 - 0:34
    Gündüzsefası çiçekleri sabahın erken
    saatlerinde taç yapraklarını açarlar.
  • 0:34 - 0:38
    Kapanan bir beyaz su nilüferi
    öğleden sonrasını müjdeler
  • 0:38 - 0:43
    ve ay çiçekleri, adı üzerinde,
    sadece geceleri çiçek açarlar.
  • 0:43 - 0:47
    Peki bitkilere bu içsel zaman algısı
    nereden geliyor?
  • 0:47 - 0:49
    Aslında sadece bitkilere de değil.
  • 0:49 - 0:52
    Dünyadaki birçok organizmanın,
    günün neresinde olduklarıyla alakalı
  • 0:52 - 0:55
    içsel bir farkındalığı var.
  • 0:55 - 0:57
    Bunun nedeni günlük ritimler,
  • 0:57 - 1:02
    birçok canlının içinde
    bulabileceğimiz saatler.
  • 1:02 - 1:07
    Bu biyolojik saatler,
    organizmaların zamanı takip etmelerine
  • 1:07 - 1:11
    ve uyum sağlamaları için çevresel
    işaretleri anlamalarına yardımcı olur.
  • 1:11 - 1:14
    Bu önemli, çünkü dünyanın dönüşü
  • 1:14 - 1:17
    tekrar eden ve tahmin edilebilir olsa da
  • 1:17 - 1:21
    bizi sürekli bir değişime maruz bırakıyor.
  • 1:21 - 1:22
    Günlük ritimler,
  • 1:22 - 1:28
    bir organizmanın uyku
    ve diğer aktivitelerinin
  • 1:28 - 1:30
    zamanı hakkında çeşitli ipuçları içerir.
  • 1:30 - 1:32
    Bitkiler için ışık ve sıcaklık,
  • 1:32 - 1:37
    moleküler boyuttaki reaksiyonları
    etkileyen önemli işaretlerdir.
  • 1:37 - 1:41
    Gövde, yaprak ve çiçeklerdeki hücreler,
  • 1:41 - 1:45
    ışığı fark edebilen fitokrom denilen
    küçük moleküllere sahiptir.
  • 1:45 - 1:50
    Işığı fark ettiklerinde, bu moleküller
    bunu hücre çekirdeğine ileten
  • 1:50 - 1:53
    kimyasal reaksiyonlar başlatırlar.
  • 1:53 - 1:57
    Burada transkripsiyon faktörleri,
    fotosentez gibi ışığa bağlı işlemleri
  • 1:57 - 2:03
    gerçekleştirmek için
    gerekli proteinlerin üretimini tetikler.
  • 2:03 - 2:07
    Bu fitokromlar, bitkinin aldığı
    ışık miktarını ölçmekle kalmayıp
  • 2:07 - 2:09
    ayrıca dalga boyundaki
  • 2:09 - 2:14
    ufak farklılıkları da saptayabilir.
  • 2:14 - 2:15
    Bu ince ayarlı algılama yoluyla
  • 2:15 - 2:19
    fitokromlar hem bitkinin günün ortası ile
    akşam arasındaki zaman farkını
  • 2:19 - 2:22
    hem de doğrudan güneş ışığı
    veya gölgede olup olmadığını
  • 2:22 - 2:26
    fark etmesini sağlar
  • 2:26 - 2:31
    ve bitkinin kimyasal reaksiyonlarını
    ortamıyla eşleştirmesini sağlar.
  • 2:31 - 2:33
    Bu durum sabah açan
    bitkiler için geçerlidir.
  • 2:33 - 2:37
    Güneşin doğuşundan birkaç saat önce,
    normal bir bitki zaten aktiftir
  • 2:37 - 2:42
    ve fotosentez için
    mRNA şablonları oluşturur.
  • 2:42 - 2:45
    Fitokromlar artan gün ışığını saptadığında
  • 2:45 - 2:47
    bitki de sabah boyunca fotosentez yapıp
  • 2:47 - 2:52
    büyümek için ışığı yakalayan
    moleküllerini hazırlar.
  • 2:52 - 2:54
    Sabah ışığını topladıktan sonra,
  • 2:54 - 2:57
    bitkiler günün geri kalanını nişasta
    gibi glikoz polimerleri şeklinde
  • 2:57 - 3:01
    uzun enerji zincirleri oluşturmak
    için kullanırlar.
  • 3:01 - 3:04
    Güneş batar ve o günün işi bitmiştir
  • 3:04 - 3:08
    fakat bitkiler gece de aktiftir.
  • 3:08 - 3:09
    Gün ışığının yokluğunda,
  • 3:09 - 3:11
    önceki günün enerji hasatından
  • 3:11 - 3:15
    nişastayı parçalayarak
    metabolize olurlar ve büyürler.
  • 3:15 - 3:18
    Birçok bitkinin sezonluk ritimleri vardır.
  • 3:18 - 3:20
    Bahar, kıştan kalma buzları eritirken
  • 3:20 - 3:24
    fitokromlar uzayan günleri
    ve artan ışığı algılar
  • 3:24 - 3:29
    ve şimdilik bilinmeyen bir mekanizma
    değişen sıcaklığı saptar.
  • 3:29 - 3:31
    Bu sistemler bitkiye
  • 3:31 - 3:36
    polinatörlerin sıcak havalarda
    geleceğini haber verip
  • 3:36 - 3:38
    çiçek açmasını sağlar.
  • 3:38 - 3:42
    Günlük ritimler, bitki ve çevresi
    ile bir bağlantı görevi görür.
  • 3:42 - 3:45
    Bu salınımlar
    bitkilerin kendisinden gelir.
  • 3:45 - 3:48
    Her birinin kendine ait ritmi vardır.
  • 3:48 - 3:51
    Yine de, bu saatler salınımlarını
    çevresel değişikliklere
  • 3:51 - 3:54
    ve işaretlere uyarlayabilir.
  • 3:54 - 3:56
    Sürekli değişmekte olan bir gezegende,
  • 3:56 - 4:01
    bitkilerin doğru çizelgelere
    ve zamanlara uymalarını sağlayan şey
  • 4:01 - 4:03
    günlük ritimlerdir.
Title:
Bitkiler saati nasıl söylerler - Dasha Savage
Description:

Tüm ders için: http://ed.ted.com/lessons/how-plants-tell-time-dasha-savage

Gündüzsefası çiçekleri sabahın erken saatlerinde dakik biçimde taç yapraklarını açarlar. Kapanan bir beyaz su nilüferi akşamüstü saatleri müjdeler. Ay çiçekleri, adı üzerinde, sadece geceleri çiçek açarlar. Peki bitkilere bu içsel zaman algısı nereden geliyor? Dasha Savage, günlük ritmlerin bitkiler ve fauna için nasıl dahili bir zaman tutucu olduğunu araştırıyor.

Ders: Dasha Savage, Animasyon: Avi Ofer
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:20

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.