Ansiklopedi oyununu yeniden keşfetmek
-
0:01 - 0:04Geçen ay, Britannica ansiklopedisi
-
0:04 - 0:06244 yılın ardından basım hayatından
-
0:06 - 0:10çıkacağını duyurdu, ki bu beni
biraz hüzünlendirdi, -
0:10 - 0:14çünkü çocukken, muhtemelen 12
yaşlarındayken, şehrimizin kütüphanesinde -
0:14 - 0:16devasa ansiklopedi seti ile oynadığım
-
0:16 - 0:18bir oyunu hatırladım.
-
0:18 - 0:21Bu oyunu güncelleyebilir miyim
diye düşündüm, -
0:21 - 0:24sadece güncel metotlar
için değil, kendim için. -
0:24 - 0:25Denedim.
-
0:25 - 0:27Çevrimiçi bir ansiklopediyi,
-
0:27 - 0:29Vikipedi'yi açtım,
"Dünya" kelimesini girdim. -
0:29 - 0:33Herhangi bir yerden başlayabilirsiniz,
ben bu sefer dünya kelimesini seçtim. -
0:33 - 0:35Oyunun ilk kuralı oldukça basit.
-
0:35 - 0:36Sadece önceden bilmediğiniz bir şeyi
-
0:36 - 0:39ve mümkünse babanızın dahi bilemeyeceği
-
0:39 - 0:42bir şeyi bulana kadar
makaleyi okumalısınız. -
0:42 - 0:45Bu durumda, hızlıca şunu buldum:
-
0:45 - 0:47Dünya'nın merkezine en uzak nokta,
-
0:47 - 0:49düşündüğüm gibi Everest
dağının zirvesi değil -
0:49 - 0:53Ekvator'daki Chimborazo
dağının zirvesiymiş. -
0:53 - 0:56Dünya kendi etrafında ve tabii ki
güneşin etrafında dönmektedir -
0:56 - 0:58ve dolayısıyla ortasından
biraz çıkıntılıdır, -
0:58 - 1:00tıpkı bazı dünyalılar gibi.
-
1:00 - 1:04Chimborazo dağı Antlar'daki en
yüksek dağ olmamasına rağmen, -
1:04 - 1:06Ekvator'dan bir derece uzakta
-
1:06 - 1:09bu çıkıntının üstünde kalmaktadır;
bu şekilde Chimborazo'nun zirvesi -
1:09 - 1:12dünya merkezinden en uzak noktadır.
-
1:12 - 1:15Ayrıca bunu söylemesi gerçekten eğlenceli.
-
1:15 - 1:16Hemen, yeni oyunun isminin
-
1:16 - 1:18ya da yeni fikrimin isminin
-
1:18 - 1:19bu olmasına karar verdim.
-
1:19 - 1:21Bunu TED'de de kullanabilirsiniz.
-
1:21 - 1:22Chimborazo, tamam mı?
-
1:22 - 1:24"Evreka" ve "bingo"nun
bir çocuğu olması gibi. -
1:24 - 1:26Bunu bilmiyordum ve
-
1:26 - 1:27bu çok havalı.
-
1:27 - 1:29Chimborazo!
-
1:29 - 1:32Oyunun bir sonraki
kuralı da oldukça basit. -
1:32 - 1:35Araştırmak için sadece yeni
bir terim bulmanız gerekiyor. -
1:35 - 1:37Şimdi eskiden bu, bir cilt alıp
-
1:37 - 1:39alfabetik olarak gezinmek
-
1:39 - 1:40ya da yeni bir konuya sapmaktı
-
1:40 - 1:41ve eğlenceli bir şeydi.
-
1:41 - 1:43Günümüzde seçebileceğiniz
yüzlerce bağlantı var. -
1:43 - 1:45Dünyadaki herhangi bir yere gidebilirim.
-
1:45 - 1:48Sanırım, zaten Ekvator'da olduğum için
-
1:48 - 1:50"Tropikal" kelimesine
tıklamaya karar verdim. -
1:51 - 1:53Bu, beni dünyayı çevreyelen
-
1:53 - 1:56nemli ve ılık dönence kuşaklarına götürdü.
-
1:56 - 1:58Şimdi bu kuzeydeki yengeç dönencesi
-
1:58 - 2:00ve bu da güneydeki oğlak dönencesi ki
-
2:00 - 2:01bunları biliyordum;
-
2:01 - 2:03ama öğrenince şaşırdığım bu ufak gerçek
-
2:03 - 2:05onların, haritacıların çizgileri,
-
2:05 - 2:09enlemler ya da devlet sınırı olmadıkları,
-
2:09 - 2:12dünyanın eğimi nedeni oluşan
astronomik fenomenler oldukları -
2:12 - 2:13ve değişmekte olduklarıydı.
-
2:13 - 2:16Yukarı ve aşağı hareket ediyorlar.
-
2:16 - 2:19Aslında, yıllardır Yengeç
ve Oğlak dönenceleri -
2:19 - 2:22düzenli şekilde 15 metre daha
-
2:22 - 2:24ekvatora yaklaşmaktaydılar
-
2:24 - 2:26ve kimse bana bunu söylememişti.
-
2:26 - 2:26Bunu bilmiyordum.
-
2:26 - 2:28Chimborazo!
-
2:29 - 2:32Yani, oyunu devam ettirebilmek için
sadece yeni bir terim bulmam -
2:32 - 2:34ve ona bakmam gerekiyordu.
-
2:34 - 2:37Hâlihazırda dönencelerde olduğum için
yağmur ormanlarını seçtim. -
2:37 - 2:39İnsan çeşitliliği ile meşhur olan.
-
2:39 - 2:45Hâlâ bu dünyada iletişim kurulmamış
onlarca kabile yaşamakta. -
2:45 - 2:49Dünyanın her yerinde bulunabiliyorlar ama
hepsi yağmur ormanlarında yaşıyorlar. -
2:49 - 2:54Bu, bugünlerde gidip arkadaş
edinemeyeceğiniz tek yer. -
2:54 - 3:03Tıkladığım bağlantı başta egzotik ve
sona doğru kesinlikle gizemliydi. -
3:03 - 3:10Leoparlardan, halka kuyruklu koatiden,
zehirli kurbağalardan, boa yılanlarından, -
3:10 - 3:13koleopteradan
-
3:13 - 3:16ve sonrasında böceklerden bahsediyordu.
-
3:16 - 3:17Şimdi, bu amaçla buna tıkladım,
-
3:17 - 3:19ama bir şekilde, hatayla buraya gelmiştim,
-
3:19 - 3:21bu bana, müzik grubu için "Beatles"'a,
-
3:21 - 3:24araba için "Volkswagen Bettle"'a
bakın diyordu. -
3:24 - 3:26Ama şu an böcek olan
böcekler için buradayım. -
3:26 - 3:29Böcekler açık ara dünyadaki
en başarılı yaşam düzenidir. -
3:29 - 3:35Bitkiler de dâhil olmak üzere dünyadaki
yaşam formlarının yaklaşık %20 ve %25'ini -
3:35 - 3:36böcekler oluşturmaktadır.
-
3:36 - 3:38Yani, bir daha manava gittiğinizde
-
3:38 - 3:40önünüzdeki dört kişiye dikkatli bakın,
-
3:40 - 3:43istatistiksel olarak
içinizden biri böcek olmalı. -
3:43 - 3:48Eğer bu sizseniz, gerçekten etkileyici
şekilde iyi adapte olmuşsunuz demektir. -
3:48 - 3:53Dünyamızda, müzelerde kemiklerden
deriyi yiyip temizleyen etobur böcekler, -
3:53 - 3:56diğer böceklere saldırıp onları öldüren,
-
3:56 - 3:59yine de bize çok tatlı
görünen böcekler vardır. -
3:59 - 4:02Yuvalarını beslemek için çöl boyunca
gübreden yaptıkları küçüp topları -
4:02 - 4:05yuvarlayan böcekler, gibi farklı
böcekler vardır. -
4:05 - 4:09Bu, hergün güneşi yenileyen
-
4:09 - 4:12eski Mısır tanrısı Kepri'nin,
-
4:12 - 4:15nasıl gübre yuvarlayan bok böceğinden
-
4:15 - 4:20Firavun Tutankamon'un zırhındaki kutsal
bok böceğine dönüştüğünü hatırlattı. -
4:20 - 4:22Böceklerin, bana hayvanlar krallığındaki
-
4:22 - 4:25en romantik kurlara
sahip olduğunu hatırlattı. -
4:25 - 4:28Ateş böcekleri sinek değil, böcektirler.
-
4:28 - 4:33Ateş böcekleri kınkanatlı böceklerdir
ve başka yöntemlerle de iletişim kurarlar. -
4:33 - 4:35Sıradaki bağlantım gibi:
-
4:35 - 4:38Feromonların kimyasal dili.
-
4:38 - 4:44Feromon sayfası beni seks yapan bir
deniz kestanesinin videosuna götürdü. -
4:46 - 4:47Evet!
-
4:47 - 4:51(Gülüşmeler)
-
4:51 - 4:53Afrodizyak bağlantısı.
-
4:53 - 4:55Şimdi bu cinsel isteği arttıran bir şey,
-
4:55 - 4:57muhtemelen çikolata gibi.
-
4:57 - 5:00Çikolatanın içinde afrodizyak
sayılabilecek fenetilamin adında bir -
5:00 - 5:02bileşik bulunmakta.
-
5:02 - 5:04Ama aslında makalede
fenetilaminin ağız yoluyla -
5:04 - 5:05alınması durumunda,
-
5:05 - 5:09enzim kırılımdan dolayı beyninize
ulaşmasının mümkün olmadığı belirtiliyor. -
5:09 - 5:12Yani sadece çikolatayı yiyenlerinizin
bunu test etmesi gerekiyor. -
5:12 - 5:18Burada tıkladığım bağlantı
"sempatik sihir"di; -
5:18 - 5:21daha çok iki kelimeyi ayrı ayrı anladığım
-
5:21 - 5:24ama beraberlerken anlamadığım içindi.
-
5:24 - 5:26Sempatiyi seviyorum. Sihri seviyorum.
-
5:26 - 5:28Böylece, "sempatik sihir"
terimine tıkladığımda -
5:28 - 5:32sempatik sihir ve vudu
bebeklerine ulaştım. -
5:32 - 5:35İçimdeki çocuğun şansı yaver gidiyor.
-
5:35 - 5:37Sempatik sihir bir uydurma.
-
5:37 - 5:40Bir şeyi uydurursanız, belki onun
üstünde bir etkiniz olabiliyor. -
5:40 - 5:44Vudu bebeklerinin ve muhtemelen
mağara çizimlerinin arkasındaki fikir bu. -
5:44 - 5:47Mağara resimleri bağlantısı
beni insanlığın -
5:47 - 5:49en eski sanat eserlerinden
bazısına götürdü. -
5:49 - 5:52Google Maps'i bu mağaralardan bazılarının
içinde görebilmeyi çok isterdim. -
5:52 - 5:55On binlerce yıllık sanat
eserlerine sahibiz. -
5:55 - 6:00Dünyadaki genel temalar, büyük vahşi
hayvanlar ve insan eli izleri içeriyor, -
6:00 - 6:02genellikle sol eli.
-
6:02 - 6:07Binlerce yıllık dönemde
hep sağ elli bir kavim olduk. -
6:07 - 6:11Her ne kadar yontmataş insanın
niçin elinin izini çıkardığını -
6:11 - 6:14ya da üstüne bir tüpten pigment
üflediğini bilmesem de, -
6:14 - 6:16nasıl çizdiğini kolaylıkla anlayabilirim.
-
6:16 - 6:21Aslında bunun, birazdan "el" terimine
tıklamak için kullanacağım -
6:21 - 6:24dominant sağ elimizden çok da
farklı olmadığını düşünüyorum. -
6:24 - 6:30Keyifli ve belki de utandırıcı ıvır zıvır
şeylerin olduğu "el" sayfasına gittiğimde -
6:30 - 6:33uzun bir sürede basitçe şunu buldum:
-
6:33 - 6:37Elin arka tarafı opisthenar (el sırtı)
olarak adlandırılır. -
6:37 - 6:40Şimdi bu utandırıcı, çünkü bu zamana
-
6:40 - 6:43"bunu elimin arkası gibi biliyorum"
-
6:43 - 6:46yani "buna çok aşinayım dediğim zaman"
-
6:46 - 6:48onun bu acayip ismini bilmiyordum.
-
6:50 - 6:52Şimdi burada tıkladığım bağlantı,
-
6:52 - 6:56küçük el sırtları olan lemurlar,
maymunlar ve şempanzeler. -
6:56 - 7:01Şempanzelere tıklıyorum ve genetik olarak
en yakın akrabamıza ulaşıyorum. -
7:01 - 7:05Bayağı şempanzeler, ona verdiğimiz isim
"mağara adamı" anlamına geliyor. -
7:05 - 7:06Kendisi öyle değil.
-
7:06 - 7:08Yağmur ormanında ve savanada yaşıyor.
-
7:08 - 7:11Bu elemanın evrimsel
olarak bizim arkamızdan -
7:11 - 7:14geldiğini ya da gizemli bir şekilde
bize yaklaştığını düşünüyoruz -
7:14 - 7:18ve bazı durumlarda ise o
bizden önce yeri kapıyor. -
7:18 - 7:23Bir sonraki dayanılmaz bağlantım gibi,
Astro şempanze Ham. -
7:23 - 7:27Tıklıyorum, aslında iki kez beni başlangıç
noktama getireceğini düşünmüştüm. -
7:27 - 7:28Tropik haritamin
-
7:28 - 7:32tam ortasında olan Kamerun'da
doğmuş ve bundan daha özeli -
7:32 - 7:38iskeleti Smithsonian müzesinde böcekler
tarafından temizlenmiş. -
7:38 - 7:41Ham'ın hayatındaki bu iki olay arasında,
-
7:42 - 7:44kendisi uzaya gitti.
-
7:44 - 7:50Yerçekimsiz ortamı ilk insandan,
Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, -
7:50 - 7:52aylarca önce tecrübe etti ve geri geldi.
-
7:52 - 7:55Yuri Gagarin'in sayfasını tıkladığımda
-
7:55 - 7:57muhtemelen çocukken kötü
beslenmesinden dolayı -
7:57 - 7:59endam olarak şaşırtıcı derecede kısa,
-
7:59 - 8:03kahramanlıkta ise çok büyük
bu adamı buluyorum. -
8:03 - 8:06En iyi tahminler, bu adamın 1,65 metre,
-
8:06 - 8:09yani 1,68 cm'den daha kısa
olduğunu söylüyor. -
8:10 - 8:12Almanlar Rusya'yı işgal etmişti.
-
8:12 - 8:15Bir Nazi subayı Gagarinlerin
evini ele geçirmiş, -
8:15 - 8:18o ve ailesi çamurdan bir baraka
yapıp içinde yaşamışlardı. -
8:18 - 8:21Yıllar sonra, o çamur barakada
sıkışmış çocuk büyüyüp -
8:21 - 8:25roketin ucundaki dar bir kapsülde
-
8:25 - 8:26dış uzaya fırlatılan,
-
8:26 - 8:30içimizden bu gezegeni fiziken terk eden
-
8:30 - 8:34ilk kişi olmak için gönüllü olacaktı.
-
8:34 - 8:36Sadece yeryüzünden ayrılmadı,
-
8:36 - 8:38onun etrafını birkez döndü.
-
8:38 - 8:4050 yıl sonra, onun anısına,
-
8:41 - 8:44uluslararası uzay istasyonu,
ki bu gece hâlâ orada durmakta, -
8:45 - 8:48yörüngesini, tam olarak aynı gün ve saatte
-
8:48 - 8:50Gagarin'in yörüngesi ile eşitledi
-
8:50 - 8:51ve bunu filme çekti.
-
8:51 - 8:52İnternete girip
-
8:52 - 8:55bir insanın ilk kez gördüğü,
-
8:55 - 8:58kesinlikle büyüleyici
ve muhtemelen yalnız geziyi -
8:58 - 9:01100 dakika boyunca izleyebilirsiniz.
-
9:01 - 9:03Bununla işiniz bitince
-
9:03 - 9:06bir bağlantıya daha tıklayabilirsiniz.
-
9:06 - 9:07Dünyaya geri gelebilirsiniz.
-
9:07 - 9:09Başladığınız yere geleceksiniz.
-
9:09 - 9:12Oyununuzu bitirebilirsiniz.
-
9:12 - 9:15Sadece daha önceden bilmediğiniz
bir şey daha bulmanız gerekiyor. -
9:15 - 9:18Hızlıca şu konuya ulaştım:
-
9:18 - 9:22Dünya, temel küreden yaklaşık
yüzde 0,17 derecelik bir sapmaya sahip ki -
9:22 - 9:26bu bilardo toplarında izin verilen
yüzde 0,22'den biraz daha az. -
9:26 - 9:29Bir çocuk olarak bayılabileceğim
tür bir bilgi bu. -
9:29 - 9:30Bunu kendim buldum.
-
9:30 - 9:33İçinde yapabileceğim
biraz hesap da mevcut -
9:33 - 9:35ve eminim ki babam bunu bilmiyordur.
-
9:35 - 9:40Dünyayı sadece bir bilardo topu
boyutuna sıkıştırabilseydiniz, -
9:41 - 9:47dünyayı, bütün dağ zirveleri
ve mağaraları, yağmur ormanları, -
9:47 - 9:51astronotları ve erişilmemiş kabileleri
ve şempanzeleri, vudu bebekleri, -
9:51 - 9:54ateş böcekleri, çikolataları,
derin denizde -
9:54 - 9:56aşk yapan deniz yaratıkları ile alıp
-
9:56 - 9:59sadece bir bilardo topu
boyutuna sıkıştırabilseydiniz, -
10:00 - 10:03muhtemelen ortasında hafif bir şişlik olan
-
10:03 - 10:08bir bilardo topu kadar düz olacaktı.
-
10:09 - 10:11Bu çok havalı.
-
10:11 - 10:13Ben bunu bilmiyordum.
-
10:14 - 10:15Chimborazo!
-
10:15 - 10:16Teşekkürler.
-
10:16 - 10:17(Alkışlar)
- Title:
- Ansiklopedi oyununu yeniden keşfetmek
- Speaker:
- Rives
- Description:
-
Britannica ansiklopedisi yazılı basım hayatını sonlandırıyor, gösteri şairi Rives çocukluğundan bir oyunu diriltiyor. Doha'daki TEDxSummit'de, Rives bizi insanlığın rastgele (ya da daha az rastgele) bilgi parçaları vasıtasıyla çekici bir tura çıkarıyor: Dünya'nın merkezinden en uzak noktadaki Chimborazo'dan, uzaya ilk kez çıkan şempanze Ham Astro şempanzeye kadar.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 10:46
Eren Gokce approved Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Suleyman Cengiz accepted Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Evren Erdin edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game | ||
Evren Erdin edited Turkish subtitles for Reinventing the encyclopedia game |