Fizikteki cevaplanmamış soruları nasıl keşfediyoruz?
-
0:01 - 0:03Çocukluğumdan beri
-
0:03 - 0:05fizik hakkında
-
0:05 - 0:09kafamı gerçekten kurcalayan
bir şeyler var. -
0:10 - 0:13Bu, bilim adamlarının
neredeyse 100 senedir sorduğu -
0:13 - 0:17cevapsız bir soru ile ilgili.
-
0:19 - 0:22Doğadaki en küçük şeyler,
-
0:22 - 0:24kuantum dünyasındaki parçacıklar,
-
0:24 - 0:27doğadaki en büyük şeylerle
nasıl örtüşüyor? -
0:27 - 0:31Gezegenler, yıldızlar ve galaksiler
yer çekimiyle nasıl bir arada tutuluyor? -
0:31 - 0:34Çocukken, bunun gibi sorular
üzerine kafa yorardım. -
0:34 - 0:37Mikroskoplar ve elektromıktanıstarla
oynayıp durur -
0:37 - 0:39küçük şeylerin kuvveti ve
kuantum mekaniği hakkında -
0:39 - 0:41yazılar okurdum.
-
0:41 - 0:45Betimlemelerin gözlemlerimizle nasıl
bu kadar iyi örtüştüğüne hayret ederdim. -
0:46 - 0:47Sonra yıldızlara bakar
-
0:48 - 0:50yer çekimini ne kadar anladığmız
hakkında yazılar okurdum. -
0:50 - 0:54Bu iki sistemin kesiştiği
zarif bir yöntemin -
0:54 - 0:56kesinlikle var olması
gerektiğini düşünürdüm. -
0:57 - 0:58Fakat böyle bir şey yok.
-
0:59 - 1:03Kitaplar, bu iki alanı da ayrı ayrı
çok iyi anladıklarını yazardı. -
1:03 - 1:07Fakat, ikisini matematiksel
olarak ilişkilendirmeye çalıştığımızda -
1:07 - 1:08her şey bozulur.
-
1:08 - 1:10Yüz yıldır,
-
1:10 - 1:14bu fizik faciasını çözmek
için ürettiğimiz fikirlerin hiçbiri -
1:14 - 1:17kanıtlarla desteklenmedi.
-
1:18 - 1:19Bu benim için,
-
1:19 - 1:22--küçük,meraklı, şüpheci James için--
-
1:22 - 1:24son derece yetersiz bir cevaptı.
-
1:26 - 1:27Bu yüzden, ben
-
1:27 - 1:29hâlâ şüpheci,küçük bir çocuğum.
-
1:29 - 1:32Şimdi 2015'in Aralık ayına,
-
1:32 - 1:35kendimi, baş aşağı olan fizik dünyasının
-
1:35 - 1:39tam ortasında tokat yemiş gibi
bulduğum zamana gidelim. -
1:40 - 1:43Her şey, CERN'de, verilerimizde ilgimizi
çeken bir şey görmemizle başladı. -
1:43 - 1:46Bu, yeni bir parçacığın belirtisi,
-
1:46 - 1:50cevaplanamayan bu soruya belki de
sıra dışı bir cevap için ipucuydu. -
1:52 - 1:54Sanırım hala şüpheci küçük
bir çocuğum ama şimdi -
1:54 - 1:56aynı zamanda bir parçacık avcısıyım.
-
1:56 - 1:59Ben CERN'in Büyük Hadron Çarpıştırıcısında (LHC)
-
1:59 - 2:03şimdiye kadar yapılmış en büyük
bilim deneyinde, fizikçiyim. -
2:04 - 2:06Bu Fransa ve İsviçre sınırında
-
2:06 - 2:07yerin 100 metre altında
-
2:07 - 2:0927 kilometrelik bir tünel.
-
2:09 - 2:11Bu tünelde, protonları
-
2:11 - 2:14neredeyse ışık hızı kadar
hızlandırıp -
2:14 - 2:17saniyede milyonlarca defa
birbirine çarptırmak, -
2:17 - 2:20bu çarpışmaların kalıntılarını toplayarak
-
2:21 - 2:24yeni, keşfedilmemiş önemli
parçacıkları araştırmak için -
2:24 - 2:28uzay boşluğundan daha soğuk
süper iletkenli mıknatıslar kullandık. -
2:29 - 2:32Tasarımı ve inşaası dünyanın her yerinden
-
2:32 - 2:34binlerce fizikçinin onlarca yılını aldı.
-
2:35 - 2:372015'in yazında, yorulmadan
-
2:37 - 2:40LHC'yi insanoğlunun
çarpıştırıcı deneylerinde -
2:40 - 2:45şimdiye kadar kullandığı en yüksek
enerjide çalıştırmaya çalışıyorduk. -
2:46 - 2:48Daha yüksek enerji önemli
-
2:48 - 2:51çünkü parçacıklar için
enerji ve parçacık kütlesi arasında -
2:51 - 2:53bir eşitlik var ve
-
2:53 - 2:55kütle sadece doğa tarafından
koyulmuş bir sayıdır. -
2:56 - 2:57Yeni parçacıklar keşfetmek için
-
2:57 - 3:00bu daha büyük sayılara erişmemiz gerek.
-
3:00 - 3:02Bunun için daha yüksek enerjili
çarpıştırıcı inşa edilmeliyiz, -
3:02 - 3:05ve dünyanın en büyük,
en yüksek enerjili çarpıştırıcısı -
3:05 - 3:07Büyük Hadron Çarpıştırıcısıdır. (LHC)
-
3:08 - 3:13Daha sonra, protonları
katrilyonlarca kez çarpıştırır, -
3:13 - 3:17ve bu verileri aylarca
çok yavaş bir şekilde toplarız. -
3:19 - 3:23Daha sonra yeni parçacıklar verilerimizde
çıkıntılar olarak belirebilir. -
3:23 - 3:26Umduğunuzdan daha hafif sapmalar,
-
3:26 - 3:30pürüzsüz bir çizgiyi pek de pürüzsüz
yapmayan küçük veri noktaları kümeleri. -
3:30 - 3:32Mesela bu çıkıntı,
-
3:33 - 3:362012'de aylarca veri topladıktan sonra
-
3:36 - 3:39Higgs parçacığının -Higgs bozonu -
keşfedilmesinin ve -
3:39 - 3:40onun varlığının teyiti olduğu olarak
-
3:40 - 3:42Nobel ödülünün yolunu açmıştır.
-
3:44 - 3:482015'te enerjideki sıçrama,
-
3:48 - 3:52yeni parçacıklar keşfetmek ve
bu sorulara yeni cevaplar bulmak için -
3:52 - 3:53insanoğlunun eline geçen
-
3:53 - 3:56en iyi şansı temsil ediyordu.
-
3:56 - 3:59Çünkü Higgs bozonunu keşfettiğimizde
kullandığımız enerjinin -
3:59 - 4:01neredeyse iki katını kullanmıştık.
-
4:01 - 4:03Çok sayıda meslektaşım
tüm kariyerleri boyunca -
4:03 - 4:06bu an için çalışmışlardı
ve bu benim için de -
4:06 - 4:09tüm hayatım boyunca beklediğim andı.
-
4:09 - 4:11Bu yüzden, 2015 harekete geçme zamanıydı.
-
4:13 - 4:15Böylece, 2015'in Haziran ayında
-
4:15 - 4:19LHC tekrar çalışmaya başladı.
-
4:19 - 4:22İş arkadaşlarım ve ben
neseflerimizi tuttuk -
4:22 - 4:24ve sonunda bu gelmiş geçmiş
en yüksek enerjide -
4:24 - 4:26ilk proton çarpışmalarını gördük.
-
4:26 - 4:28Alkışlar, şampanyalar, kutlamalar.
-
4:28 - 4:31Bu bilim için bir dönüm noktasıydı
-
4:32 - 4:37ve bu yepyeni verilerde ne bulacağımıza
dair hiçbir fikrimiz yoktu. -
4:40 - 4:42Ve birkaç hafta sonra
bir çıkıntı keşfettik. -
4:44 - 4:46Bu çok büyük bir çıkıntı değildi ama
-
4:46 - 4:49yine de gözlerimizi fal taşı
gibi açtıracak kadar büyüktü. -
4:49 - 4:52Eğer sizi şaşırtacak şeyleri
10 üzerinden puanlarsak ve 10, -
4:52 - 4:54yeni bir parçacık keşfettiğinizi
gösteriyorsa -
4:54 - 4:55bu, 4 puan alır.
-
4:56 - 4:57(Gülüşmeler)
-
4:58 - 5:03Saatlerimi, günlerimi, haftalarımı
meslektaşlarımla gizli toplantılarda -
5:03 - 5:06bu küçük çıkıntı üzerine
tartışmak için harcadım. -
5:06 - 5:09İncelemelere dayanıp
dayanamayacağını görmek için -
5:09 - 5:11onu, en deneysel
çubuklarımızla dürtükledik. -
5:12 - 5:15Fakat, aylarca süren ateşli
çalışmanın ardından bile -
5:15 - 5:18- ofislerde sabahlayıp, eve gitmeyerek,
-
5:18 - 5:19akşam yemeği için gofret yiyip
-
5:20 - 5:21kovalarca kahve içerek -
-
5:21 - 5:25ki fizikçiler kahveyi
grafiğe döken makinalardır. -
5:26 - 5:27(Gülüşmeler)
-
5:27 - 5:30Bu küçük çıkıntı bir türlü kaybolmadı.
-
5:30 - 5:33Böylece, birkaç ay sonra
-
5:33 - 5:37bu küçük çıkıntıyı şu şekilde açık
bir mesajla dünyaya sunduk: -
5:37 - 5:40"Bu küçük çıkıntı ilginç ama sabit değil
-
5:40 - 5:44bu yüzden biz daha fazla veri toplarken
gözünüz üzerinde olsun." -
5:44 - 5:46Bu konuyla ilgii aşırı sakin
olmaya çalışıyorduk. -
5:47 - 5:50Fakat dünya bu bilgiyle
aşırı heyecanlandı. -
5:50 - 5:52Haberler bu bilgiye bayıldı.
-
5:52 - 5:55İnsanlar, bunun onlara
Higgs bozonunun keşfine doğru beliren -
5:55 - 5:58çıkıntıyı hatırlattığını söyledi.
-
5:59 - 6:02Dahası, benim kuramcı meslektaşlarım
-
6:02 - 6:04-ki kuramcı meslektaşlarımı çok severim-
-
6:05 - 6:09bu küçük çıkıntıyla ilgili
500 sayfalık yazı yazdılar. -
6:09 - 6:10(Gülüşmeler)
-
6:10 - 6:15Parçacık fiziği dünyası
tepe taklak olmuştu. -
6:15 - 6:20Peki, binlerce fizikçinin toplu olarak
bu özel parçacıkla ilgili -
6:20 - 6:24aşırı heycanlanmasına
sebep olan şey neydi? -
6:25 - 6:27Bu küçük çıkıntı eşsizdi.
-
6:28 - 6:29Bu küçük çıkıntı bize,
-
6:29 - 6:32kalıntısı yalnızca iki fotondan
yani iki ışık biriminden oluşan -
6:32 - 6:36beklenmedik sayıda çok çarpışmaya
tanık olduğumuzu -
6:36 - 6:37gösteriyordu,
-
6:37 - 6:38ki bu çok nadirdir.
-
6:39 - 6:42Parçacık çarpışmaları araba
çarpışmalarına benzemez. -
6:42 - 6:43Farklı kuralları vardır.
-
6:43 - 6:46İki parçacık, ışık hızı kadar
bir hızla çarpıştığında -
6:46 - 6:47kuantum dünyası devreye girer.
-
6:47 - 6:49Kuantum dünyasında,
-
6:49 - 6:51bu iki parçacık çarpıştığında
-
6:51 - 6:53dedektörümüze çarpan diğer
parçacıklara bölünmenden önce -
6:53 - 6:57çok kısa bir anlığına yaşayan
yeni bir parçacık yaratabilir. -
6:57 - 7:01Çarpışmanın etkisiyle iki arabanın da
ortadan kaybolup bir bisikletin oluştuğu -
7:01 - 7:03bir kaza düşünün.
-
7:03 - 7:04(Gülüşmeler)
-
7:04 - 7:07Sonra bisiklet patlıyor
ve dedektörümüze çarpan -
7:07 - 7:08iki kaykaya dönüşüyor.
-
7:08 - 7:09(Gülüşmeler)
-
7:09 - 7:11Tabi umarım böyle bir şey olmaz.
-
7:11 - 7:13Çünkü dedektörlerimiz çok pahalı.
-
7:14 - 7:18Dedektörlerimize yalnızca iki fotonun
çarptığı olaylar çok nadirdir. -
7:18 - 7:21Fotonların özel kuantum
özellikleri nedeniyle de -
7:21 - 7:24yalnızca iki fotonun
ortaya çıkmasını sağlayacak -
7:24 - 7:27çok az sayıda olası yeni parçacıklar
-
7:27 - 7:30- yani şu hayali bisikletler - mecvut.
-
7:30 - 7:33Ama bu olasılıklardan
bir tanesi çok büyük -
7:33 - 7:35ve bu olasılık küçücük bir
çocukken kafama takılan -
7:35 - 7:39yer çekimiyle ilgili o uzun
soluklu soruyla alakalı. -
7:42 - 7:44Yer çekimi size olağanüstü
güçlü görünebilir. -
7:44 - 7:47Fakat, aslında doğanın diğer
güçleriyle karşılaştırıldığında -
7:47 - 7:49inanılmaz derecede zayıf.
-
7:49 - 7:52Zıpladığım zaman kısa bir
süreliğine yer çekimini yenebilirim -
7:52 - 7:55ama bir protonu elimden çıkaramam.
-
7:56 - 7:59Doğadaki diğer güçlerle karşılaştırıldığında
yer çekiminin gücü ne midir? -
8:00 - 8:0210 üzeri -39'dur.
-
8:02 - 8:05Yani sorasında 39 tane
0 olan ondalık bir sayıdır. -
8:05 - 8:06Daha da kötüsü,
-
8:06 - 8:08doğanın bilinen bütün güçleri,
-
8:08 - 8:11Standard Model dediğimiz şeyle
mükemmel bir şekilde tanımlanmış -
8:11 - 8:14ki bu doğanın, en küçük ölçülerde,
mevcut olan en iyi tanımıdır ve -
8:14 - 8:17açık yüreklilikle söyleyebilirim ki, bu
-
8:17 - 8:20- Standart Modelin dışında
kalan yer çekimi hariç - -
8:20 - 8:24insanoğlunun en büyük, en önemli
başarılarından biridir. -
8:24 - 8:26Bu çılgınca bir şey.
-
8:26 - 8:29Neredeyse yer çekiminin çoğu
kaybolmuş gibi bir şey. -
8:30 - 8:32Onun birazını hissedebiliyoruz ama
-
8:32 - 8:34geri kalanı nerede?
-
8:34 - 8:35Kimse bilmiyor.
-
8:35 - 8:40Ancak, kuramsal bir açıklama
çılgınca bir fikir ortaya atıyor. -
8:42 - 8:43Sen ve ben --
-
8:43 - 8:44hatta sen arkadaki --
-
8:45 - 8:47biz, uzayın üç boyutunda yaşıyoruz.
-
8:47 - 8:50Umarım bu tartışmaya açık
bir ifade olmamıştır. -
8:50 - 8:51(Gülüşmeler)
-
8:52 - 8:55Bilinen parçacıkların tümü de
uzayın üç boyutunda yaşıyor. -
8:55 - 8:58Aslında, parçacık,
üç boyutlu alandaki uyarımın, -
8:58 - 9:01yani uzaydaki bölgesel bir sallantının
-
9:01 - 9:03başka bir adıdır.
-
9:03 - 9:06Daha da önemlisi, bütün bunları
tanımlamak için kullandığımız -
9:06 - 9:10bütün matematik uzayda sadece
üç boyutun var olduğunu varsayıyor. -
9:10 - 9:13Ama matematik matematiktir,onunla
istediğimiz şekilde oynayabiliriz. -
9:13 - 9:17İnsanlar da uzun zamandır uzayın
ilave boyutlarıyla oynuyordu -
9:17 - 9:18fakat bu her zaman
-
9:18 - 9:20soyut bir matematiksel
kavram olarak kaldı. -
9:20 - 9:23Yani, sadece etrafınıza bakın --
sen arkadaki, etrafına bak -- -
9:23 - 9:26uzayın sadece üç boyutunun olduğu apaçık.
-
9:26 - 9:28Peki ya bu doğru değilse?
-
9:30 - 9:36Ya kayıp yer çekimi bize görünmeyen
-
9:36 - 9:38uzay dışı bir boyuta sızıyorsa?
-
9:39 - 9:43Ya yer çekimi en az diğer
güçler kadar güçlüyse ve -
9:43 - 9:45bunu sadece uzay dışı
boyutta gözlemleyebiiyorsan ve -
9:45 - 9:48bizim deneyimlediğimiz yer çekiminin
onu çok güçsüz gösteren -
9:48 - 9:51sadece ufacık bir kısmıysa?
-
9:52 - 9:53Eğer bunlar doğruysa,
-
9:53 - 9:55parçacıkların Standart Modelini,
-
9:55 - 9:57ilave bir boyutu kapsayacak şekilde
-
9:57 - 10:00yani yer çekiminin
hiperboyutlu parçacığı olan -
10:00 - 10:02uzay dışı boyutlarda yaşayan
özel uzaysal gravitonu -
10:02 - 10:04kapsayacak şekilde genişletmeliyiz.
-
10:04 - 10:05Yüz ifadelerinizi görebiliyorum.
-
10:05 - 10:08Muhtemelen bana "Üç boyutta
sıkışıp kalmış olarak -
10:08 - 10:10nasıl bu çılgın bilim kurgu
fikrini test edeceğiz?" -
10:10 - 10:12sorusunu soruyorsunuzdur.
-
10:13 - 10:14Her zaman yaptığımız gibi,
-
10:14 - 10:16iki protonu birbirine çarptırarak --
-
10:16 - 10:17(Gülüşmeler)
-
10:17 - 10:19Çarpışmanın,
-
10:19 - 10:21tekrar LHC'nin üç boyutuna geri dönen,
-
10:21 - 10:25iki foton yani iki ışık parçacığı
tüketen bu hiperboyutlu gravitonu, -
10:25 - 10:26anlık olarak yaratarak
-
10:26 - 10:29mevcut olabilecek herhangi bir
-
10:29 - 10:32ilave-uzamsal boyutta yankılanması
-
10:32 - 10:34oldukça zordur.
-
10:36 - 10:39Bu varsayımsal ilave boyutlu graviton,
-
10:39 - 10:42bizim ufak, iki-fotonluk
çıkıntımıza sebep olabilecek -
10:42 - 10:45özel kuantum özelliklerine sahip
-
10:45 - 10:48tek olası varsayımsal yeni
parçacıklardan biridir. -
10:51 - 10:55Yani, yer çekiminin gizemini açıklama ve
-
10:55 - 10:59uzayın ilave boyutlarını
keşfetme olasılığı -- -
10:59 - 11:02belki şimdi neden binlerce
fizikçinin hep beraber -
11:02 - 11:05bizim ufak iki fotonluk çıkıntımız
için aşırı heyecanlandığını -
11:05 - 11:07birazcık anlayabilmişsinizdir.
-
11:07 - 11:08Bu tür bir keşif
-
11:08 - 11:10ders kitaplarını baştan yazdırır.
-
11:10 - 11:11Ama unutmayın,
-
11:11 - 11:16bizim, yani o zaman bu işle uğraşan
deneyselcilerin mesajı oldukça açıktı: -
11:16 - 11:17Daha fazla veriye ihtiyacımız var.
-
11:18 - 11:19Daha fazla veriyle,
-
11:19 - 11:23küçük çıkıntı ya gıcır gıcır bir
Nobel Ödülüne dönüşecek -
11:24 - 11:26(Gülüşmeler)
-
11:26 - 11:28ya da fazla veri çıkıntının
etrafındaki boşluğu doldurup -
11:28 - 11:31onu güzel pürüzsüz bir
çizgiye dönüştürecekti. -
11:31 - 11:33Böylece, daha fazla veri topladık ve
-
11:33 - 11:35birkaç ay sonra, beş kat fazla veriyle
-
11:35 - 11:37küçük çıkıntımız
-
11:37 - 11:40pürüzsüz bir çizgiye dönüştü.
-
11:43 - 11:46Gazeteler "büyük hayal kırıklığı",
"sönen umutlar" ve -
11:46 - 11:49parçacık fizikçilerinin "ne kadar
üzgün oldukları" ile ilgili yazılar yazdı. -
11:49 - 11:51Gazetelerde yazılanlara bakınca,
-
11:51 - 11:54bizim LHC'yi kapatıp eve gitmeye
karar verdiğimizi düşünürdünüz. -
11:54 - 11:56(Gülüşmeler)
-
11:56 - 11:58Ama biz öyle yapmadık.
-
12:01 - 12:02Peki
-
12:02 - 12:04neden öyle yapmadık?
-
12:04 - 12:08Yani, eğer bir parçacık keşfetmediysem
- ki keşfetmedim - -
12:08 - 12:11neden burada sizinle konuşuyorum?
-
12:11 - 12:13Neden sadece utançla başımı eğip
-
12:13 - 12:15eve gitmedim?
-
12:19 - 12:21Parçacık fizikçileri
-
12:21 - 12:22araştırmacıdır.
-
12:24 - 12:26Bizim yaptığımız daha çok harita çizimi.
-
12:27 - 12:29Şöyle anlatayım:
bir saniyeliğine LHC'yi unutun. -
12:29 - 12:31Uzak bir gezegene varmakta olan,
-
12:31 - 12:35uzaylı arayan bir uzay araştırmacısı
olduğunuzu hayal edin. -
12:35 - 12:37İlk göreviniz nedir?
-
12:37 - 12:40Hemen gezegenin yörüngesinde
dönmek, iniş yapmak, -
12:40 - 12:43bariz yaşam belirtileri için
hızlıca etrafa göz atmak -
12:43 - 12:44ve ana üsse raporlamak.
-
12:45 - 12:47Şu anda biz bu aşamadayız.
-
12:47 - 12:50LHC'ye, yeni, gözle açık bir
şekilde görülebilen parçacıklar -
12:50 - 12:53var mı diye bir baktık ve
şimdi olmadığını raporlayabiliriz. -
12:54 - 12:56Uzaktaki bir dağda tuhaf
görünümlü uzaylı bir çıkıntı gördük -
12:56 - 12:59fakat yakınlaştığımızda onun
bir kaya olduğunu anladık. -
12:59 - 13:01Peki sonra ne yaparız?
Pes edip geri mi döneriz? -
13:01 - 13:02Tabi ki hayır.
-
13:02 - 13:05Eğer öyle yaparsak berbat
birer bilim adamı oluruz. -
13:05 - 13:07Hayır, bir sonraki birkaç on yılı,
-
13:07 - 13:10keşfederek, bölgenin haritasını çıkararak,
-
13:10 - 13:13toprağı ince aralıklı aletlerle
dikkatle inceleyerek, -
13:13 - 13:14her taşın altına bakarak,
-
13:14 - 13:16yüzeyin altını kazarak geçiririz.
-
13:16 - 13:17Yeni parçacılar
-
13:17 - 13:20büyük, gözle görülebilecek kadar
bariz çıkıntılar halinde -
13:20 - 13:22ya hemen belirir ya da
-
13:22 - 13:25kendilerini yıllarca süren veri
toplamanın ardından gösterir. -
13:26 - 13:28İnsanlık, yüksek yoğunluktaki enerjideki
-
13:28 - 13:30yani LHC'deki keşfine daha yeni başladı
-
13:30 - 13:32ve daha yapılacak çok araştırmamız var.
-
13:32 - 13:35Peki, ya 10 ya da 20 yıl
geçtikten sonra bile -
13:35 - 13:38yeni bir parçacık keşfedemezsek?
-
13:39 - 13:41Daha büyük bir makine inşa ederiz.
-
13:41 - 13:42(Gülüşmeler)
-
13:42 - 13:46Daha yüksek enerjilerde
araştırmalar yaparız. -
13:46 - 13:48Parçacıkları LHC'nin enerjisinin
-
13:48 - 13:5110 katı enerjide çarpıştırabileceğimiz
-
13:51 - 13:53100 km'lik tünelin
planlaması devam ediyor. -
13:53 - 13:56Doğanın yeni parçacıkları
nereye koyacağına biz karar vermiyoruz. -
13:56 - 13:59Biz sadece araştırmaya
devam etmeye karar veriyoruz. -
13:59 - 14:01Peki, ya 100 km'lik
ya da 500 km'lik tünel -
14:01 - 14:04ya da Dünya ve Ay arasında
uzayda süzülen -
14:04 - 14:0710.000 km'lik çarpıştırıcıdan sonra bile
-
14:07 - 14:10yeni parçacıklar bulamazsak?
-
14:12 - 14:15O zaman, belki de parçacık
fiziğini yanlış yapıyoruzdur. -
14:15 - 14:16(Gülüşmeler)
-
14:16 - 14:19Belki bir şeyleri yeniden düşünmeliyizdir.
-
14:19 - 14:21Belki şu anda sahip olduğumuzdan
daha fazla kaynağa, -
14:21 - 14:24teknolojiye, uzmanlığa ihtiyacımız vardır.
-
14:25 - 14:28Zaten yapay zeka ve LHC'de makine
öğrenme tekniklerini kullanıyoruz ama -
14:28 - 14:31kendine hiperboyutlu graviton
keşfetmeyi öğretebilen, -
14:31 - 14:34böyle ileri teknoloji ürünü
algoritmaları kullanarak -
14:34 - 14:36parçacık fiziği deneyi
tasarladığınızı hayal edin. -
14:37 - 14:41Peki ya yapay zeka bile sorularımızı
cevaplamada bize yardımcı olamazsa? -
14:42 - 14:44Ya bu yüzyıllarca cevaplanamamış sorular
-
14:44 - 14:47öngörülebilir gelecekte de
cevaplanamamaya mahkumsa? -
14:47 - 14:50Ya küçüklüğümden beri
aklımı kurcalayan şeyler -
14:50 - 14:53hayatım boyunca
cevaplanamamaya mahkumsa? -
14:54 - 14:55İşte o zaman,
-
14:56 - 14:59daha da büyüleyici olacak.
-
15:00 - 15:03Tamamen yeni şekillerde
düşünmek zorunda kalacağız. -
15:04 - 15:06Varsayımlarımıza geri gidip
-
15:06 - 15:08bir yerde kusur olup
olmadığını saptayacağız. -
15:09 - 15:12Yüzyıllık sorularda yeni bakışlara
ihtiyaç duyduğumuzdan -
15:12 - 15:14bilim araştırmalarında
bize katılmaları için -
15:14 - 15:16daha çok insanı
cesaretlendirmemiz gerekecek. -
15:16 - 15:19Bunların cevaplarını ben de
bilmiyorum ama hala arıyorum. -
15:19 - 15:20Ama biri
-
15:20 - 15:23- belki şimdi ilkokulda
belki de henüz doğmadı - -
15:24 - 15:25fiziği, en sonunda
-
15:25 - 15:28tamamen yeni bir bakış açısıyla
görmemizi sağlayacak ve -
15:28 - 15:31belki de yanlış soruları
sorduğumuzu bize gösterecek. -
15:32 - 15:34Ki bu fiziğin sonu değil
-
15:34 - 15:37yeni ve farklı bir başlangıcı olacak.
-
15:37 - 15:38Teşekkürler.
-
15:38 - 15:40(Alkışlar)
- Title:
- Fizikteki cevaplanmamış soruları nasıl keşfediyoruz?
- Speaker:
- James Beacham
- Description:
-
James Beacham bu zamana kadar yapılan en büyük bilim deneyini yani CERN'in Büyük Hadron Çarpıştırıcısını (LHC) kullanarak fizikteki en önemli cevapsız sorulara cevap arıyor. Bilimin nasıl işlediğiyle ilgili bu eğlenceli ve anlaşılması kolay konuşmada, Beacham bizleri ilave-uzamsal boyutlar üzerinden, keşfedilmemiş temel parçacıkların (ve yer çekiminin sırlarının açıklamasının) arayışında bir yolculuğa çıkarıyor ve araştırmaya devam etme dürtüsünü ayrıntılarıyla anlatıyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 15:54
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen accepted Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How we explore unanswered questions in physics |