Return to Video

Jak promieniowanie kosmiczne pomaga nam zrozumieć wszechświat - Veronica Bindi

  • 0:08 - 0:11
    Na ile możemy poznać wszechświat
    poza naszą galaktyką?
  • 0:12 - 0:14
    Teleskop Hubble'a pozwolił nam zobaczyć
  • 0:14 - 0:18
    obiekty w kosmosie oddalone
    o 13 miliardów lat świetlnych.
  • 0:18 - 0:21
    Nie daje to jednak odpowiedzi
    na wszystkie nasze pytania.
  • 0:22 - 0:25
    "Z czego zbudowany jest wszechświat?"
  • 0:25 - 0:28
    "Których pierwiastków jest najwięcej?"
  • 0:29 - 0:32
    "Czy w kosmosie istnieją
    nieodkryte formy materii?"
  • 0:33 - 0:37
    "Czy istnieją gwiazdy lub galaktyki
    zbudowane z antymaterii?"
  • 0:38 - 0:42
    Na niektóre z nich nie da się
    odpowiedzieć tylko na podstawie zdjęć,
  • 0:42 - 0:45
    ale co by było, gdybyśmy mieli posłańców
    przynoszących dane fizyczne
  • 0:45 - 0:47
    z odległych zakątków kosmosu,
  • 0:47 - 0:50
    poza zasięgiem odkrywców czy satelitów?
  • 0:50 - 0:56
    W pewnym sensie rolę takich posłańców
    spełnia promieniowanie kosmiczne.
  • 0:57 - 1:00
    Zostało odkryte w 1912 roku
    przez Victora Hessa,
  • 1:00 - 1:05
    który postanowił zbadać zróżnicowanie
    poziomu promieniowania w atmosferze,
  • 1:05 - 1:08
    uważanego za pochodzące
    ze skorupy ziemskiej.
  • 1:08 - 1:12
    Dokonując pomiarów z balonu
    podczas zaćmienia Słońca,
  • 1:12 - 1:15
    Hess udowodnił, że promieniowanie wzrasta
  • 1:15 - 1:19
    wraz z wysokością, a jego źródłem
    nie może być Słońce.
  • 1:19 - 1:23
    Zaskakujący wniosek był taki,
    że nie pochodzi ono
  • 1:23 - 1:26
    z atmosfery ziemskiej,
    ale z przestrzeni kosmicznej.
  • 1:28 - 1:32
    Wszechświat składa się z mnóstwa
    obiektów astronomicznych.
  • 1:32 - 1:38
    Miliardów gwiazd różnej wielkości,
    czarnych dziur, aktywnych jąder galaktyk,
  • 1:38 - 1:40
    asteroid, planet i innych.
  • 1:41 - 1:46
    Podczas gwałtownych zmian, jak wybuch
    dużej gwiazdy i powstanie supernowej,
  • 1:46 - 1:49
    miliardy cząstek są wysyłane
    w przestrzeń kosmiczną.
  • 1:49 - 1:52
    Chociaż nazywamy je promieniami,
  • 1:52 - 1:55
    tworzą je wysokoenergetyczne cząstki,
  • 1:55 - 1:58
    a nie fotony jak w promieniach świetlnych.
  • 1:58 - 2:01
    Światło z wybuchu porusza się po prostej
  • 2:01 - 2:03
    ze swoją słynną stałą prędkością,
  • 2:03 - 2:05
    zaś cząstki uwięzione są
    w niezwykłych pętlach
  • 2:05 - 2:08
    przez magnetyczne fale uderzeniowe
    wywołane wybuchem.
  • 2:09 - 2:12
    Przekraczając tam i z powrotem
    linie pola magnetycznego,
  • 2:12 - 2:16
    przyspieszają niemal
    do prędkości światła, zanim uciekną.
  • 2:17 - 2:21
    W kosmosie jest dużo promieniowania,
    a podróż niektórych cząstek na Ziemię
  • 2:21 - 2:24
    trwa niekiedy miliardy lat.
  • 2:24 - 2:28
    Po wejściu do atmosfery ziemskiej
    zderzają się z obecnymi w niej cząstkami,
  • 2:28 - 2:31
    wytwarzając wtórne
    promieniowanie kosmiczne,
  • 2:31 - 2:34
    lżejsze cząstki o mniejszej
    energii niż pierwotnie.
  • 2:34 - 2:37
    Większość z nich pochłania atmosfera,
  • 2:37 - 2:41
    ale część dociera do powierzchni Ziemi,
    a nawet przechodzi przez nasze ciała.
  • 2:42 - 2:45
    Na poziomie morza
    promieniowanie jest dość niskie.
  • 2:45 - 2:49
    Ale ludzie, którzy spędzają dużo czasu
    na większych wysokościach,
  • 2:49 - 2:52
    jak załogi samolotów,
    są na nie dużo bardziej narażeni.
  • 2:53 - 2:55
    Promieniowanie kosmiczne
    to użyteczni posłańcy,
  • 2:55 - 2:58
    bo noszą ślady swoich początków.
  • 2:59 - 3:03
    Badając częstotliwość
    występowania różnych cząstek,
  • 3:03 - 3:06
    naukowcy mogą określić
    względną ilość pierwiastków,
  • 3:06 - 3:09
    jak wodór czy hel we wszechświecie.
  • 3:09 - 3:13
    Promienie kosmiczne mogą dostarczyć
    nawet bardziej fascynujących informacji
  • 3:13 - 3:16
    o samym budulcu wszechświata.
  • 3:16 - 3:21
    Niedawno na pokładzie
    Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
  • 3:21 - 3:24
    umieszczono moduł-eksperyment zwany
    Magnetycznym Spektrometrem Alfa, AMS,
  • 3:24 - 3:26
    zawierający liczne detektory do pomiaru
  • 3:26 - 3:33
    prędkości, toru, promieniowania, masy
    i energii cząstki promienia kosmicznego
  • 3:33 - 3:37
    oraz określania, czy dana cząstka
    jest materią, czy antymaterią.
  • 3:37 - 3:40
    Choć zwykle są one nie do odróżnienia,
  • 3:40 - 3:44
    dzięki przeciwnym ładunkom
    można je wykryć za pomocą magnesu.
  • 3:45 - 3:50
    Magnetyczny Spektrometr Alfa mierzy
    obecnie 50 milionów cząstek dziennie
  • 3:50 - 3:54
    i przesyła w czasie rzeczywistym
    informacje o każdej z nich
  • 3:54 - 3:57
    do centrum operacyjnego w CERN.
  • 3:57 - 3:59
    Przez najbliższe miesiące i lata
  • 3:59 - 4:03
    ma dostarczać wyjątkowych
    i użytecznych informacji o antymaterii,
  • 4:03 - 4:05
    potencjalnym istnieniu ciemnej materii,
  • 4:05 - 4:08
    a nawet możliwości łagodzenia wpływu
  • 4:08 - 4:11
    promieniowania kosmicznego
    na podróże kosmiczne.
  • 4:11 - 4:15
    Czekając na nowe odkrycia,
    spójrzcie w niebo w pogodną noc.
  • 4:15 - 4:18
    Być może zobaczycie
    Międzynarodową Stację Kosmiczną,
  • 4:18 - 4:22
    na której Magnetyczny Spektrometr Alfa
    przyjmuje malutkich posłańców
  • 4:22 - 4:24
    przynoszących wiadomości
    o tajemnicach kosmosu.
Title:
Jak promieniowanie kosmiczne pomaga nam zrozumieć wszechświat - Veronica Bindi
Description:

Cała lekcja na: http://ed.ted.com/lessons/how-cosmic-rays-help-us-understand-the-universe-veronica-bindi

Wiemy tylko w 4%, z czego zbudowany jest wszechświat. Czy możemy dowiedzieć się, co znajduje się poza naszą galaktyką i czy istnieją nieodkryte formy materii? Na szczęście kosmiczni posłańcy, promieniowanie kosmiczne, przynoszą nam dane fizyczne z obszarów kosmosu leżących poza naszym zasięgiem. Veronica Bindi wyjaśnia, czym jest promieniowanie kosmiczne i jak przekazuje ono informacje o odległych zakątkach wszechświata.

Lekcja: Veronica Bindi, animacja: TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:40

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.