Yozlaşma, zenginlik ve güzellik: Venedik gondolunun tarihi - Laura Morelli

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/corruption-wealth-and-beauty-the-history-of-the-venetian-gondola-laura-morelli

Venedik'i, kanallarda süzülen ilginç, muz şekilli gondollar olmadan hayal etmek zor. Bu gondollar nasıl Venedik'in en bilindik ulaşımı hâline geldi? Laura Mondelli, gondolun tarihini detaylarıyla anlatıyor, bu gondollara neden ihtiyaç olduğunu, zahmet verici yapım sürecini ve bir zamanlar kalabalık olan kanallardan neden kaybolduklarını açıklıyor.

Ders: Laura Morelli, animasyon: Andrew Foerster

“Venedik” dediğimde kendinizi
gondolcu serenat yaparken,

Büyük Kanal’da süzülürken mi
hayal ediyorsunuz?

Gondolun, Venedik İtalya’nın
sembolü olduğuna şüphe yok

ama bu muz şekilli ilginç siyah tekne
nasıl bu özel görünümünü aldı?

Venedik gondolunun temelleri
tarihte kayboldu

ama 1500'lerde, 10.000 civarı gondol
şehrin kanallarında mevki sahibi kişileri,

tüccarları ve yükleri taşıyordu.

Aslında Venedik, çeşit çeşit el yapımı
gondollarla doluydu; pratik sallar

ve Doçe'nin gösterişli, altın kaplamalı
saltanat kayığı dahil her şeyle.

Modern zamanların
taksi sistemi gibi gondollar,

şehrin gondol iskelesinin
turlarını yapan kayıkçılara kiralanmıştı.

Yolcular, Büyük Kanal’ın bir tarafından
diğerine gitmenin yanı sıra

şehrin başka yerlerine gitmek
için de ücret öderlerdi.

Ama gondolcuların çok geçmeden
kötü ünleri olmaya başladı.

Tarihi belgeler, kayıkçıların karıştığı
küfretmek, kumar oynamak,

yolcuları gasp etmek ve hatta
ara sıra olan şiddet olayları gibi

sayısız suçtan bahsediyor.

Kanal yolculuğunun tahmin edilemeyen
durumunu azaltmak için

gondolları karşılayabilen Venedik
sakinleri kendilerine gondol aldı,

tıpkı günümüzde bir ünlünün özel
arabasının ve şoförünün olabildiği gibi.

Bu zengin Venedik sakinleri kendilerini
şehirde getirip götürüp gondola bakacak

iki gondolcuyu işe alırlardı.

Gondollar çok geçmeden mevki sembolü
hâline geldi, tıpkı pahalı arabalar gibi

ısmarlama parçalarıyla, oymalı
ve altın kaplamalı süslemeleriyle

ve ipek ile kadife gibi
mevsimlik kumaşlarıyla.

Buna rağmen, günümüzdeki
gondolların çoğunluğu siyahtır

çünkü 1562’de, Venedik otoriteleri
günahkâr ve müsrif görüntüye

engel olmak için resmi gondollar
dışında bütün gondolların

siyaha boyanması kararını verdi.

Görünüşe göre Venedik otoriteleri araçları
isteğe göre değiştirmeye inanmıyordu.

Ama yine de bazı zengin Venedikliler

süslü gondollarını korumak için
ceza ödemeyi tercih ettiler,

görünüşü sürdürmek için
ödenebilecek bir bedel.

Gondolların farklı görüntüsü
birçok yüzyıl içinde gelişti.

Her gondol “squero” denilen
aile kayık iskelesinde yapılırdı.

Çocuklar, babalarından ve dedelerinden bu
ağaç parçalarını seçip kurutmayı öğrendi:

kayın, kiraz, karaağaç, köknar, karaçam,
ıhlamur, maun, meşe ve ceviz.

Gondol yapanlar, işe belki de
kuşaklar önce

atölye zemininde işlenmiş ahşaptan
bir kalıp ile başlarlardı.

Bu temel şekile, ön ve kıç
tarafını eklediler

ve sonradan dar ve sığ kanallarda
süzülmek için tasarlanmış botun

iskeletini oluşturan, boylamasına olan
tahta döşemeleri ve kaburgaları yaptılar.

Bir gondolun düz bir hatı
ya da kenarı yoktur.

Tanıdık görünüşü, alev alev yanan
sazlıklardan yapılma meşale ile

tahtayı eğmeyi kapsayan etkileyici bir
ateş ve su aşamasıyla başarılıyordu.

Yine de gondolu yapmakla geçen 500 saatin
çoğunluğu son aşamalara gidiyordu:

Yüzeyi hazırlama ve su geçirmez
vernik katlarını uygulamak.

Vernik aile tarifiydi, risotto
ya da ev yapımı sos kadar sıkı korunurdu.

Ama ahşap işleri bittiğinde bile
gondol hâlâ hazır olmuyordu.

Uzmanlaşmış sanatkârlar, iş arkadaşlarına

çelikten ve pirinçten yapılmış
döşeme ve süslemelerle

ayrıntıyla kaplanmış yolcu
bölmelerini tedarik ediyordu.

Kürek yapanlar, gondol yapanlara
önemli partnerler oldular.

Venedik kürek yatağı, ya da fòrcola,
basit bir tahtadan çatal olarak başladı

ama gondolcunun küreği bir sürü
pozisyona yönlendirmesini sağlayan

yüksek duyarlılıkla yapılmış
bir araca dönüştü.

1800’lerin son yıllarında

gondol yapanlar, tek bir gondolcunun
oluşturduğu gücü dengelemek için

gondolun sol tarafını sağ tarafına göre
daha geniş yapmaya başladılar.

Bu düzeltme, kürekçilerin küreği
sudan kaldırmadan

sadece sağ taraftan
yönlendirmesini sağlıyordu.

Bu düzeltmeler, gondol yolculuğunu
geliştirmesine rağmen

motorlu botlara
ayak uydurmasına yetmiyordu.

Günümüzde, sadece 400 civarı gondol
Venedik kanallarında süzülüyor

ve her yıl daha az özgün
gondollar elle yapılıyor.

Ama ara sokaklarda, sokak tabelaları
bir zamanlar sakin bir süratte,

en huzurlu şehirde süzülerek
hayatını sürdüren

gondol yapımı sanatının hatıralarını
zihinlere kazımak için

eski kayık iskelelerinin, kürek yapanların

ve gondol iskelelerinin yerini belirten
Venedik dilinde kelimeler içeriyor.