Αιχμαλωτίζοντας το Νου και την Καρδιά κατά τη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών | Ηλίας Καλογήρου | TEDxThessaloniki

Αυτή η ομιλία έγινε σε μια τοπική εκδήλωση TEDx, μια παραγωγή ανεξάρτητη από τα Συνέδρια TED.
Τι σχέση μπορεί να έχει η Φυσική με την τέχνη; Για τον Ηλία Καλογήρου, έναν παθιασμένο και πολυβραβευμένο καθηγητή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι μαθητές είναι μικροί καλλιτέχνες, προικισμένοι με οξυμένη ευαισθησία και έτοιμοι να αισθανθούν την ομορφιά γύρω τους και να εμπνευστούν. Γι' αυτό τον λόγο, ο Ηλίας Καλογήρου υποστηρίζει ότι η διδασκαλία της Φυσικής θα πρέπει να αιχμαλωτίζει όχι μόνο το νου αλλά και την καρδιά των μαθητών, πράγμα που ίσως να είναι και σημαντικότερο· να τους εμπλέκει στην περιπέτεια της μάθησης δείχνοντάς τους την ομορφιά της επιστήμης, να φέρνει στο προσκήνιο τις ικανότητες και τα ταλέντα του κάθε μαθητή, να τους βοηθά να ενδυναμώσουν την προσωπικότητά τους και να τους παροτρύνει να συνεργάζονται και να συνδημιουργούν.

Ηλίας Καλογήρου, Εκπαιδευτικός
Ο Ηλίας Καλογήρου είναι ένας χαρισματικός και βραβευμένος εκπαιδευτικός, ο οποίος εμπλούτισε τη διδασκαλία της Φυσικής με πειράματα, ενώ δίδασκε σε γυμνάσια και λύκεια στο νομό Ηλείας τα τελευταία 25 χρόνια. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ως εκπαιδευτικός θεωρεί ότι τα πειράματα είναι η πιο σημαντική εμπειρία στη ζωή των μαθητών. Το 2012 αναγνωρίστηκε ως ο καλύτερος Ευρωπαίος εκπαιδευτικός στην Κοπεγχάγη, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος "Οι Φυσικές Επιστήμες στο Προσκήνιο", με το έργο του το οποίο περιέγραφε τη λειτουργία του ουράνιου τόξου. Το 2002 διακρίθηκε στους Πανελλήνιους Αγώνες Κατασκευών και Πειραμάτων Φυσικής με το έργο του "Μελετώντας τα κυματικά φαινόμενα με γραμμικό ελαστικό μέσο". Την επόμενη χρονιά κέρδισε το 1ο Πανευρωπαϊκό Βραβείο Διδασκαλίας Φυσικών Επιστημών με το έργο "Προσεγγίζοντας τη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου αυτιού", ενώ το 2009 κέρδισε το βραβείο "Μάγοι της Επιστήμης". Σήμερα, ο Ηλίας δουλεύει στο Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών, όπου είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη πειραμάτων.

Γεια σας αγαπητοί φίλοι.

Ήθελα να σας ρωτήσω, αν θα μου επιτρέψετε
να συνεχίσω το παραμύθι του Σπύρου

και να σας ταξιδέψω
στην παιδική σας ηλικία.

Μάλιστα ο Σπύρος, κατεβαίνοντας μου είπε:

«Έπρεπε να σε είχα πάνω,
να συμπλήρωνες κι εσύ».

Του λέω: «Θα σου υποσχεθώ,
ότι κάτι τέτοιο θα υλοποιήσω».

Θέλω να σας ρωτήσω το εξής:

Αν ρωτούσατε κάποιον τι δουλειά κάνει

και σας απαντούσε:
«Μιλάω όταν οι άλλοι κοιμούνται»

άραγε τι θα σκεφτόσασταν,
ότι είναι το επάγγελμα αυτού του ανθρώπου;

Είμαι εκπαιδευτικός όπως ακούσατε

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

και στα πρώτα χρόνια της διδασκαλίας μου,

με μία δόση πικρίας και αυτοσαρκασμού,

όταν έχανα το ακροατήριό μου

και μερικοί μαθητές μου ταξίδευαν
σε άλλη γη και σε άλλα μέρη

και γι' αυτούς ήμουν ένας κύριος,
ο οποίος ανοιγόκλεινε συχνά το στόμα του,

αυτό με πείραζε πάρα πολύ

και έχανα ένα μέρος
από την αυτοεκτίμησή μου.

Όταν διορίστηκα λοιπόν στο 1ο Τεχνικό
και Επαγγελματικό Λύκειο της Ηλείας,

ανακάλυψα, εντός εισαγωγικών,
το εργαστήριο φυσικών επιστημών.

Λέω «ανακάλυψα» διότι άρχισα
να διδάσκω τη Φυσική και τη Χημεία

με έναν τρόπο εποπτικό, μέσω πειραμάτων.

Τον εποπτικό τρόπο των Φυσικών Επιστημών
τον θεωρώ περισσότερο απαραίτητο

απ' ό,τι το σκόρδο στη σκορδαλιά.

Και μάλιστα χαίρομαι, που αυτή τη στιγμή
είναι και εκπαιδευτικοί μέσα εδώ,

με τους οποίους θα επικοινωνήσω αμεσότερα.

Έβλεπα λοιπόν,
ότι βελτιωνόταν η προσπάθειά μου,

έβλεπα ότι γινόντουσαν πιο κατανοητές

οι δύσκολες έννοιες
και τα φυσικά φαινόμενα,

έβλεπα, ότι έδινα την ευκαιρία
στους μαθητές να επικοινωνήσουν,

να αρχίζουν να ρωτάνε, να κατανοούν

και συγχρόνως διαπίστωνα,
ότι γεφύρωνα το χάσμα

ανάμεσα σε αυτά που ήθελα να πω

και σε αυτά που ήταν έτοιμος
ο μαθητής να δεχτεί.

Μερικά χρόνια αργότερα ορίστηκα
υπεύθυνος του ΕΚΦΕ Ηλείας.

Όσοι από εσάς ακούτε για πρώτη φορά
τα αρκτικόλεξα ΕΚΦΕ,

σημαίνει
Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών.

Ένα στην πρωτεύουσα κάθε νομού,

εκτός από τους μεγάλους νομούς,
που υπάρχουν περισσότερα.

Εδώ στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν τέσσερα.

Αναφέρομαι σε δημόσια σχολεία,
Γυμνάσια και Λύκεια,

των οποίων η κύρια αρμοδιότητα είναι
να επιμορφώνουν τους εκπαιδευτικούς,

τους καθηγητές, ώστε να διδάσκουν
τις Φυσικές Επιστήμες μέσω πειραμάτων.

Να εντάξουν το πείραμα
σαν οργανικό κομμάτι της διδασκαλίας τους.

Σαν υπεύθυνος του ΕΚΦΕ θα έλεγα
μου ανοίχτηκε ένας νέος κόσμος,

όπου μου επέτρεψε να ασχοληθώ συστηματικά
με το πείραμα στη διδασκαλία,

μου επέτρεψε να ασχοληθώ
με την κατασκευή πειραματικών διατάξεων,

υπηρετώντας τον εποπτικό τρόπο,

και μου επέτρεψε να λάβω μέρος
σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς.

Πριν όμως συνεχίσω θα ήθελα
να αναφερθώ στη λέξη «καρδιά»,

που έχω στον τίτλο της ομιλίας μου,

«αιχμαλωτίζοντας το νου και την καρδιά
κατά τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών».

Κι όταν λέω «καρδιά» εννοώ στο συναίσθημα.

Ακούστε αγαπητοί φίλοι.

Όταν ήμουνα μαθητής στην τρίτη δημοτικού,

είχα αναλάβει στο μάθημα της χειροτεχνίας
να φτιάξω το άρμα του Αχιλλέα, νομίζω,

ή του Μεγαλέξανδρου - δε θυμάμαι.

Ήτανε μικρά κομματάκια από κόντρα πλακέ,
τα οποία έπρεπε να μοντάρω.

Πολλά κομμάτια -

η δεξιοτεχνία μου
ανάλογη με την ηλικία μου-

έφτιαξα λοιπόν το άρμα

και μόλις το 'φτιαξα,
η μία ρόδα έχασκε προς το υπερπέραν,

δεν πατούσε πάνω στο τραπέζι.

Ήρθε η ώρα λοιπόν η δασκάλα
να ελέγξει το έργο μου

και μόλις το είδε αυτό,
τι νομίζετε ότι μου 'πε;

«Προσπάθησε να το βελτιώσεις,

να το φτιάξεις, κι αν δεν μπορείς,
να συνεργαστούμε». Αμ δε!

Γυρίζει λοιπόν και μου ρίχνει ένα σκαμπίλι
που είδα τον ουρανό σφοντύλι.

(Γέλια)

Τι άσκοπη συμπεριφορά,

τι σκληρή παιδαγωγική συμπεριφορά
ενός εκπαιδευτικού

απέναντι σε ένα μικρό παιδί

και ιδίως στο πρωτόλειο έργο του.

Μετά από μερικά χρόνια,
όταν πήγαινα Α΄Λυκείου,

πήγα λοιπόν στον μαθηματικό, να εκφράσω
μία απορία μου, με λάθος τρόπο,

για τα ομώνυμα κλάσματα,

λες και ένας μαθητής
απαγορεύεται να κάνει λάθος.

Πριν λοιπόν μου εξηγήσει την απορία,
μεσολάβησε πάλι ένα σκαμπίλι

και χάρηκα πάρα πολύ
τον Βασίλη τον Παπακωνσταντίνου,

ο οποίος ήρθε αργότερα

και είπε το «άσε με να κάνω λάθος,
μη μου λες πως είν' ντροπή»

και έτσι ησύχασα,
περνώντας μια δεκαετία βαριά άρρωστος

(Γέλια)
(Χειροκρότημα)

κι όταν λέω βαριά άρρωστος,
όπως καταλαβαίνετε,

εννοώ ότι ήμουνα προβληματισμένος
ως προς τις ικανότητές μου.

Αυτό που θα σας πω τώρα
το διάβασα πριν τρεις μήνες

στον τοπικό τύπο
του Πύργου Ηλείας, που μένω.

Η εφημερίδα είχε αφιερώσει ένα ρεπορτάζ
σε μία μαθήτρια, της Α΄Λυκείου

της οποίας της αρέσει πολύ το ποδόσφαιρο

και θέλει κάποια στιγμή να ασχοληθεί

και να παίξει στους κόλπους
μιας ποδοσφαιρικής ομάδας.

Τη ρώτησε λοιπόν ο δημοσιογράφος,
εάν προλαβαίνει τα μαθήματα

και τι της λένε οι άλλοι καθηγητές.

Απάντησε λοιπόν αυτή,

ότι τρέχω λίγο περισσότερο
για να προλάβω τα μαθήματα,

οι καθηγητές με ενθαρρύνουν,
με εμψυχώνουν, πλην ενός,

ο οποίος όταν του το είπα

λέει: «Κορίτσι μου,
δεν πας να πλέξεις καλύτερα;»

Πρόκειται, θα έλεγα, για ένα ευφυολόγημα,

που αποτελεί κεραυνό στον αίθριο καιρό

της δημιουργικής προσπάθειας
ενός νέου ανθρώπου,

που αγωνίζεται για τα όνειρά του

και σαν τέτοιο θα έλεγα είναι ανεπίτρεπτο.

Όταν ήμουν εγώ μαθητής

ενδεχόμενα οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί

θα λέγανε: «Κορίτσι μου,
δεν πας να πλέξεις καλύτερα;»

Και ο ένας, ο εμπνευσμένος, θα έλεγε:
«Ζήσε το όνειρό σου».

Βέβαια οι εποχές αλλάξανε.

Προχωράω τώρα στον μεγάλο αγώνα
που δίνουν οι εκπαιδευτικοί

για την κατανόηση των Φυσικών Επιστημών
εκ μέρους των μαθητών.

Πρέπει να σας επισημάνω
και να σας γνωστοποιήσω

ότι οι νέοι απομακρύνονται
από τις Φυσικές Επιστήμες.

Δεν τις επιλέγουν.

Αυτό όμως είναι ασυμβίβαστο
διότι στην εποχή μας

με την έξαρση της τεχνολογίας
θα περίμενε κανείς,

ότι κάθε ένας από εμάς θα έπρεπε
να είχε ένα στοιχειώδες επίπεδο

γνώσεων Φυσικών Επιστημών.

Να μπορεί να καταλαβαίνει,
να κρίνει και να αποφασίζει,

τι σημαίνει ότι η ακτινοβολία του κινητού
βλάπτει τον εγκέφαλο;

Τι σημαίνει ότι πρέπει να αγοράζεις
ηλεκτρικές συσκευές

που δεν καταναλώνουνε πολλή ενέργεια;

Γι' αυτό λοιπόν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
έχει θεσπίσει ένα πρόγραμμα

να ξαναγυρίσουν οι νέοι
στις Φυσικές Επιστήμες.

Υλοποιείται αυτό
μέσω φεστιβάλ πανευρωπαϊκό

με πειράματα και διατάξεις

και θα έλεγα,
ότι είναι ένα φεστιβάλ γιορτής.

Εκεί λοιπόν εντοπίζονται

οι καλύτερες προτάσεις διδασκαλίας
ευρωπαίων εκπαιδευτικών

και μάλιστα είχα την τύχη
να επιλεχθούν και τρεις δικές μου,

για τις οποίες θα σας μιλήσω.

Εγώ τώρα σαν εκπαιδευτικός,

αυτοί που είναι εκπαιδευτικοί μέσα,
όπως η Χριστίνα,

τι έχω να της προτείνω;

Βλέπω λοιπόν στο βιβλίο,
τι λέει μέσα το βιβλίο

και σκέφτομαι,

αυτά που λένε τα βιβλία ανταποκρίνονται
στην αντιληπτική ικανότητα των μαθητών;

Μπορούνε να τα καταλάβουν;

Μπορώ εγώ να βρω
τι κρύβεται μέσα στο μυαλό του μαθητή,

πώς σκέφτεται ο μαθητής,

τι μπορεί να κάνει ο μαθητής;

Και επομένως θα ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο

ή απλώς θα του απαγγέλω το βιβλίο;

Άραγε θα τον βοηθήσω βιωματικά να μάθει,

χρησιμοποιώντας το ίδιο του το κορμί;

Θα του διδάξω το αγαθό της συνεργασίας
και της συμμετοχής;

Δεύτερον,

ο κάθε μαθητής, πεποίθησή μου είναι ότι
είναι ένας μικρός καλλιτέχνης με φτερά,

που αναζητεί τον εκπαιδευτικό

που θα τον βοηθήσει να τα ανοίξει.

Θα έλεγα ότι οι μαθητές έχουνε
περίσσεια ευαισθησίας

ως προς το όμορφο και το ωραίο
σε σχέση με άλλες ηλικίες.

Αν λοιπόν είναι να φτιάξω κάτι,

θα προσπαθήσω να του δώσω ένα όμορφο στυλ,
ένα άρωμα ομορφιάς

και συγχρόνως μία όαση παιχνιδιού,

γιατί το παιχνίδι είναι
ένας δυνατός κώδικας επικοινωνίας

ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς
και τους μαθητές.

Κοιτάχτε τώρα να δείτε
πώς υλοποιούνται αυτά

σε τρεις διαγωνισμούς
της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το θέμα του πρώτου διαγωνισμού
ήτανε «Φυσική και Ζωή».

Αποφάσισα να ασχοληθώ με το αυτί.

Πολύ δυνατό αισθητήριο όργανο.

Αν ήταν μάτι και ήταν εδώ στη Θεσσαλονίκη

θα μπορούσε να δει ένα λαμπάκι φακού
αναμμένο στην Κοπεγχάγη.

Αρχίσαμε λοιπόν με τους μαθητές

να μαζεύουμε τα υλικά
για την κατασκευή

και συγχρόνως εγώ είδα

και, μάλιστα, θα έλεγα εδώ

με διορθώνει η διαφάνεια,

ότι δε μπορεί το μυαλό του μαθητή,

δεν είναι ο στενός λαιμός μιας μπουκάλας,

την οποίαν προσπαθεί ο καθηγητής,

ρίχνοντας τις σταγόνες υπό μορφή γνώσεων,
για να το γεμίσει.

Ούτε το μυαλό του μαθητή
είναι μία μπασκέτα

για να ασκείται στα τρίποντα ο καθηγητής.

Αυτή είναι μια διαφάνεια
που βρήκα λοιπόν σε ένα σχολικό βιβλίο,

που δείχνει τα διάφορα μέρη του αυτιού.

Δε μου άρεσε, έψαξα να βρω κάτι άλλο
και βρήκα αυτό σε ένα βιβλίο.

Και μόνο με τα χρώματα και μόνο με τη δομή
θα έλεγα ότι μαγνητίζει, ελκύει.

Και συλλέγοντας τα υλικά,
τα ευκολόβρετα, καθημερινής χρήσης,

με τους μαθητές του 4ου Γυμνασίου,
που στεγάζεται το ΕΚΦΕ,

δημιουργήσαμε αυτό
για τις λειτουργίες του ανθρώπινου αυτιού

αλλά και λίγο πιο σύνθετο,

αυτό που εξηγεί, πώς ο εγκέφαλος
καταλαβαίνει αν ένας ήχος

προέρχεται από μωρό που κλαίει,

από μία σειρήνα, από ένα βάτραχο,
από έναν άνδρα που μιλάει

ή από τη θεία Τασούλα, η οποία συνεχώς
μουρμουράει για την οικονομική κρίση.

Θα με ρωτούσε τώρα η Χριστίνα:

«Καλά, μπορεί κάθε εκπαιδευτικός
να φτιάχνει αυτά τα πράγματα;»

Μπορεί όχι,
αλλά μπορεί να φτιάχνει και καλύτερα.

Είναι όμως ο προσαρμοστής,

ο μετασχηματιστής, ο καταλύτης,

ώστε αυτά που λένε μέσα τα βιβλία
να τα αντιλαμβάνεται ο μαθητής

και να του μεταδίδει τη γνώση

και να τον μαθαίνει, πώς να μαθαίνει,

σεβόμενος τελικά την προσωπικότητά του.

Προχωράω στον αστερισμό -

εδώ βλέπετε και την ώρα
που παρουσιάζω το αυτί σε μαθητές,

από τους εκατοντάδες
που επισκέπτονται το ΕΚΦΕ Ηλείας.

Προχωράω τώρα στον αστερισμό της ομορφιάς.

Τα κύματα είναι μια πολύ δύσκολη έννοια
στη Φυσική

και αλίμονο αν διδάσκονται
με κιμωλιοπίνακα.

Σκέφτηκα λοιπόν να φτιάξω μια διάταξη

η οποία - πάλι για διαγωνισμό -
η οποία κόστισε 25 ευρώ.

Χρησιμοποίησα καλαμάκια για σουβλάκια,

χρησιμοποίησα πλαστικές τάπες,

στοπάκια από κουρτινόξυλα και πετονιά.

Θέλω να σας τη δείξω, πώς λειτουργεί,
χωρίς όμως να σας κάνω μάθημα.

Για κοιτάξτε.

Για προσέξτε εδώ, τι λέτε;

Θα αρέσει στους μαθητές αυτό το πράγμα;

Αισθάνεστε τον άνεμο που σηκώνεται

και προκαλεί τον μαθητή να ριχθεί στη μάχη

για να κατακτήσει τη γνώση
με βιωματικό τρόπο;

Και βλέπετε εδώ τον θρυλικό τον Κώστα
και τη Νίκη,

που πειραματίζονται με τη διάταξη

και νομίζω ότι βλέπετε ένα μίγμα

από την ανάδειξη της μαθητικής αξίας,
της δεξιοτεχνίας

και την κατάκτηση της γνώσης
με έναν βιωματικό τρόπο,

με το ίδιο του το κορμί.

Ο Κώστας μάλιστα όταν τέλειωσε το πείραμα

λέει: «Να κι ένας Έλληνας
που χρησιμοποιεί τα καλαμάκια

και για άλλο λόγο
εκτός από σουβλάκια».

Σε μια άλλη παρουσίαση,
τρεις μαθητές μου είπανε:

«Κύριε, θα μας βοηθήσετε
να φτιάξουμε τη διάταξη,

να την κάνουμε δώρο
στον αγαπημένο μας καθηγητή;»

Και σκέφτηκα, ότι η επιστήμη
μάλλον είναι όμορφη

και σαν τέτοια αξίζει
να την κάνεις και δώρο.

Όμως σε μια παρουσίασή μου κάποια φορά,

ένας μαθητής τον πήρε ο ύπνος.

Για να μην τον προσβάλλω,
τον ρωτάω στο τέλος:

«Είσαι κουρασμένος;»

Και μου λέει: «Γιατί ρωτάτε κύριε;»

Του εξήγησα.

«Όχι» λέει, «καθώς έβλεπα» λέει

«αυτά τα καλαμάκια
να ταλαντώνονται αρμονικά,

ένιωσα μια χαλάρωση και με πήρε ο ύπνος».

«Δεν είχα σκεφτεί ποτέ» λέω,

«ότι έφτιαξα χαλαρωτικό χάπι με πετονιά

και καλαμάκια από σουβλάκια».

Προχωράω τώρα σε ένα άλλο εντυπωσιακό,
θεαματικό φαινόμενο,

δώρο της φύσης στους ανθρώπους,

σύμβολο ελπίδας και αισιοδοξίας.

Το χάραγμα στον ουρανό
ενός φυσικού διαβήτη,

δηλαδή το ουράνιο τόξο,
που ακούσατε προηγουμένως.

Στα σχολεία λέμε,
ότι οι ακτίνες του ήλιου,

μπαίνουνε σταγόνες βροχής,
αναλύεται το φως

και βλέπουμε το ουράνιο τόξο.

Μία τυπική εικόνα
για το τι έχουνε μέσα τα σχολικά βιβλία.

Και μια άλλη εικόνα
αυτού που έφτιαξα εγώ,

το οποίο ανήκει, σαν αστέρι,
στον αστερισμό της ομορφιάς,

είναι πιο πιστό,

και επομένως αυξάνεται η πιθανότητα
να γίνει πιο κατανοητό.

Εδώ μια μαθήτρια
ασκείται με μια απλή διάταξη

για να αποδείξει γιατί το ουράνιο τόξο
είναι μισός κύκλος,

και τέλος, παιδιά με μεγάλη προσοχή
βλέπουνε πώς παρουσιάζω,

σε μια τρισδιάστατη μακέτα,
τη δημιουργία του ουράνιου τόξου.

Βλέποντας αυτό το πράγμα λες:

«Ρε παιδί μου, μάλλον
η επιστήμη και η τέχνη πάνε χέρι-χέρι».

Αγαπητοί φίλοι,

σας υπενθυμίζω το φιλοσοφικό ερώτημα

«το αβγό έγινε πρώτα ή η κότα;»

Και σας προκαλώ
να σκεφτείτε την ίδια ερώτηση

για το σχολείο, για το οποίο
παραπονιούμαστε όλοι,

και την κοινωνία.

Πρώτα θα φτιάξει το σχολείο ή η κοινωνία;

Το σωστό σχολείο θα προέλθει
από μια υγιή κοινωνία.

Μα πώς θα έχεις υγιή κοινωνία,
αν πρώτα δε φτιάξεις το σχολείο;

Δύσκολη η απάντηση αυτού του ερωτήματος.

Όμως οι εκπαιδευτικοί έχουμε τη δυνατότητα

να παράγουμε πολιτισμό
διαμορφώνοντας χαρακτήρες.

Και σ' αυτούς εντοπίζω
την απάντηση του ερωτήματος.

Εμπνευσμένοι εκπαιδευτικοί,

με όρεξη για δημιουργία,
αγάπη για τα παιδιά,

που θα σεβαστούν την προσωπικότητά του,

που θα του διδάξουν
το αγαθό της συνδημιουργίας,

που θα εντοπίσουν τις δυνατότητές τους

και θα αναδείξουν την αξία τους,

κάτω από αυτή την προοπτική
δημιουργούνε τις κατάλληλες ευκαιρίες

για να συμβεί κάτι επαναστατικό
στην εκπαίδευση,

που μπορεί να παρασύρει
ολόκληρο κοινωνικό σύνολο.

Σ' αυτούς το εντοπίζω,
σε κανέναν άλλον.

Ευχαριστώ πάρα πολύ που με ακούσατε.

(Χειροκρότημα)